Kontrowersyjne kryterium do 500+

Zasady przyznawania 500+ na pierwsze dziecko nie dyskryminują jedynaków, ale mogą być niezgodne z zasadą sprawiedliwości społecznej. Tak wynika z orzecznictwa sądów.

Publikacja: 03.02.2017 07:01

Kontrowersyjne kryterium do 500+

Foto: Fotorzepa, Andrzej Bogacz

Rodziny o podobnym poziomie zamożności przez nieelastyczne kryterium dochodowe mogą znaleźć się w zupełnie innej sytuacji majątkowej. Nieznaczne przekroczenie progu dochodowego uprawniającego do świadczenia wychowawczego powoduje bowiem odmowę przyznania 500 zł miesięcznie. A dla samotnej matki zarabiającej niewiele więcej niż 1600 zł netto miesięcznie kwota ta jest niebagatelna.

Wszystko albo nic

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gdańsku powziął wątpliwości co do konstytucyjności zasad przyznawania 500+ na pierwsze dziecko i wystąpił do Trybunału z pytaniem prawnym.

W uzasadnieniu pytania zwrócił uwagę na możliwość takiego ukształtowania uprawnienia do świadczenia wychowawczego, by czyniło zadość konstytucyjnym zasadom równości oraz sprawiedliwości społecznej, nie naruszając zarazem innej wartości, jaką jest ochrona właściwego stanu finansów publicznych. Wskazał na rozwiązanie przyjęte w ustawie o świadczeniach rodzinnych, czyli na mechanizm „złotówka za złotówkę". Ustawodawca zrezygnował z zasady „wszystko albo nic" na rzecz stopniowego zmniejszania wysokości zasiłku w miarę przekraczania kryterium dochodowego. W ten sposób pomoc jest udzielana do poziomu dochodowego identycznego lub bardzo zbliżonego dla wszystkich potencjalnie uprawnionych.

Ocenę WSA w Gdańsku podzielają inni prawnicy.

– Myślę, że kryteria przyznawania wsparcia nie zostały dobrze przemyślane. Różnicują sytuację osób zarabiających podobnie. Szczególnie krzywdzące jest to dla osób samotnie wychowujących dzieci. Strumień środków płynie więc nie tam, gdzie powinien przede wszystkim – mówi Maciej Gutowski, adwokat.

Doktor hab. Ryszard Piotrowski, konstytucjonalista, uważa, że prawo nie może działać w sposób, który by naruszał zasady sprawiedliwości i poprzez nadmierną sztywność limitów prowadził do nieproporcjonalnego naruszenia równości. – A tak jest w rozpatrywanej przez sąd sprawie – podkreśla.

Ma jednak wątpliwości, czy Trybunał Konstytucyjny może dać ustawodawcy tak daleko idące wskazówki co do kształtu przepisów. Może ocenić zgodność z ustawą zasadniczą samego kryterium dochodowego, ale już niekoniecznie to, że jest ono nieelastyczne.

– Być może ustawodawca sam powinien więc rozważyć modyfikację przepisów w zasugerowany przez sąd sposób – dodaje Piotrowski.

Nie dyskryminuje jedynaków

Część sądów administracyjnych uważa jednak zasady przyznawania 500+ na pierwsze dziecko za zgodne z konstytucją. Orzekały jednak w sprawach osób, które domagały się świadczenia, choć były świadome, że przekroczyły kryterium dochodowe nie o drobną kwotę. Ich zdaniem ustawa o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci dyskryminuje jedynaków i jest sprzeczna z istotą świadczenia. 500+ ma bowiem pomóc w wychowywaniu dziecka. A rodziny mniej zamożne korzystają już z systemu świadczeń rodzinnych.

WSA w Szczecinie i Kielcach nie przychyliły się do ich argumentacji. Argumentowały, że gdy dochodzi do różnicowania adresatów przepisów, należy ocenić, czy ma ono uzasadnienie i jasno określone kryterium. W programie 500+ wszystkie pierwsze dzieci w rodzinie traktowane są przecież jednakowo. O naruszeniu zasady równości można by mówić, gdyby ustawodawca uzależnił przyznawanie 500+ od narodowości czy poglądów politycznych (sygn. II SA/Sz 1111/16 i II SA/Ke 699/16 i 729/16).

sygnatura akt: III SA/Gd 889/16 III SA/Gd 1030/16

masz pytanie, wyślij e-mail do autorki: k.wojcik@rp.pl

Najciekawsze wyroki dotyczące 500+

- Jeśli ojciec bierze udział w opiece nad pierwszym dzieckiem (odwiedza je, zabiera do siebie), należy je uwzględniać w składzie rodziny przy ubieganiu się o świadczenie wychowawcze na drugie (WSA w Warszawie VIII SA/Wa 876/16).

- Jedynacy nie są dyskryminowani przez program 500+. Wszystkie pierwsze dzieci w rodzinie traktowane są jednakowo (WSA w Szczecinie, sygn. II SA/Sz 1111/16, i WSA w Kielcach, II SA/Ke 699/16 i 729/16).

- Do ustalenia, czy rodzic sprawuje opiekę naprzemienną, wystarczy wywiad środowiskowy (WSA w Olsztynie, II SA/Ol 1304/16).

- 500+ należy się osobom mającym status długoterminowego rezydenta RP, czyli obywatelom państw trzecich, którzy przebywają legalnie i pracują w Unii ponad pięć lat (WSA w Olsztynie, II SA/Ol 995/16).

Rodziny o podobnym poziomie zamożności przez nieelastyczne kryterium dochodowe mogą znaleźć się w zupełnie innej sytuacji majątkowej. Nieznaczne przekroczenie progu dochodowego uprawniającego do świadczenia wychowawczego powoduje bowiem odmowę przyznania 500 zł miesięcznie. A dla samotnej matki zarabiającej niewiele więcej niż 1600 zł netto miesięcznie kwota ta jest niebagatelna.

Wszystko albo nic

Pozostało 91% artykułu
2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Subskrybuj
Nieruchomości
Trybunał: nabyli działkę bez zgody ministra, umowa nieważna
Materiał Promocyjny
Wykup samochodu z leasingu – co warto wiedzieć?
Praca, Emerytury i renty
Czy każdy górnik może mieć górniczą emeryturę? Ważny wyrok SN
Prawo karne
Kłopoty żony Macieja Wąsika. "To represje"
Sądy i trybunały
Czy frankowicze doczekają się uchwały Sądu Najwyższego?
Materiał Promocyjny
Jak kupić oszczędnościowe obligacje skarbowe? Sposobów jest kilka
Sądy i trybunały
Łukasz Piebiak wraca do sądu. Afera hejterska nadal nierozliczona