Spłata kredytu przez rodziców nie jest darowizną dla córki - wyrok NSA

Solidarna spłata zobowiązania kredytowego i darowizna, to dwie różne czynności prawne.

Aktualizacja: 10.02.2017 05:20 Publikacja: 10.02.2017 05:15

Spłata kredytu przez rodziców nie jest darowizną dla córki - wyrok NSA

Foto: 123RF

Tak uznał Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 30 listopada 2016 r. (II FSK 3560/14)

W uzasadnieniu NSA orzekł, że spłata kredytu przez rodziców, którzy są współkredytobiorcami, solidarnie zobowiązanymi z córką z tytułu umowy kredytowej do spłaty zadłużenia, nie jest darowizną rodziców dla córki. Nie spowoduje więc powstania u córki obowiązku podatkowego, bo solidarna spłata kredytu nie została wymieniona w ustawie o podatku od spadków i darowizn.

Jakie było pytanie

Spór w tej sprawie sprowadzał się do odpowiedzi na pytanie, czy spłatę kredytu przez rodzica, a zatem dłużnika solidarnego z umowy kredytu- można (jak przyjęły organy podatkowe i zaakceptował to stanowisko sąd I instancji), zakwalifikować jako darowiznę na rzecz skarżącej w rozumieniu art. 888 k.c. Konsekwencją takiego stanu rzeczy byłoby powstanie po stronie skarżącej obowiązku podatkowego w podatku od spadku i darowizn.

Zgodnie z treścią art. 1 ust. 1 podatkowi od spadków i darowizn podlega nabycie przez osoby fizyczne własności rzeczy znajdujących się na terytorium RP lub praw majątkowych wykonywanych na terytorium RP, tytułem:

1. dziedziczenia, zapisu, dalszego zapisu, polecenia testamentowego;

2. darowizny, polecenia darczyńcy;

3. zasiedzenia;

4. Nieodpłatnego zniesienia współwłasności;

5. zachowku, jeżeli uprawniony nie uzyskał go w postaci uczynionej przez spadkodawcę darowizny lub w drodze dziedziczenia albo w postaci zapisu;

6. nieodpłatnej: renty, użytkowania oraz służebności. Zatem przedmiotem opodatkowania podatkiem od spadków i darowizn jest nabycie przez osoby fizyczne własności rzeczy lub praw majątkowych pod tytułem wymienionym w art. 1 u.p.s.d. w tym tytułem darowizny.

Bezsporne jest, że katalog tytułów opodatkowania wymienionych we wskazanym przepisie ma charakter zamknięty, co zaś oznacza, iż nabycie jedynie w drodze tych czynności prawnych może podlegać opodatkowaniu tym podatkiem.

Legalna definicja kredytu

Prawo bankowe nie zawiera legalnej definicji kredytu jednak określa podstawowe prawa i obowiązki stron umowy kredytowej oraz niezbędne elementy jej treści. Co więcej określa również działania banku związane z udzieleniem kredytu oraz kontrolą jego wykorzystywania przez kredytobiorcę. Kredyt bankowy, w ujęciu leksykalnym, jest definiowany jako „stosunek ekonomiczny pomiędzy bankiem a kredytobiorcą, którego istota polega na dostarczeniu przez bank określonej kwoty środków pieniężnych kredytobiorcy, pod warunkiem jej późniejszego zwrotu wraz z wynagrodzeniem dla banku (odsetki, prowizja, opłaty manipulacyjne)"

Z punktu widzenia prawa cywilnego umowa kredytowa jest umową nienazwaną . Zasady udzielania kredytów określone zostały w prawie bankowym lub w innych ustawach z zakresu prawa bankowego oraz w regulaminach bankowych. Udzielenie kredytu następuje na podstawie umowy. Ma charakter czynności prawnej dwustronnie zobowiązującej, odpłatnej i konsensualnej.

Zgodnie z art. 69 pr. bank przez umowę kredytu. należy rozumieć zobowiązanie banku do oddania do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie określonej kwoty środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, a ze strony kredytobiorcy zobowiązanie do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu. A zatem świadczenie banku polega na oddaniu do dyspozycji kredytobiorcy określonej wartości majątkowej wyrażonej w jednostkach pieniężnych.

Czym jest kredyt

Umowa kredytu wymaga formy pisemnej. Poza tym, zgodnie z literalnym brzmieniem przepisu Umowa kredytu powinna być w szczególności określać:

- strony umowy;

- kwotę i walutę kredytu;

- cel, na który kredyt został udzielony;

- zasady i termin spłaty kredytu;

Podmiotem zobowiązanym do kredytowania na podstawie art. 69 pr. bank. jest bank , kredytobiorcą zaś może być teoretycznie każdy uczestnik obrotu cywilnoprawnego mający odpowiednią zdolność prawną.

Celem umowy kredytu bankowego, podobnie jak umowy pożyczki bankowej, jest postawienie środków pieniężnych do dyspozycji kredytobiorcy (pożyczkobiorcy), a czyniąc to, bank, w zamian za określony w umowie zysk z tytułu oprocentowania i prowizji, zgadza się również na ponoszenie określonego ryzyka .

Ważnym elementem umowy kredytu, jest określenie terminów i sposobu postawienia do dyspozycji kredytobiorcy środków pieniężnych. Fundamentalną cechą kredytu jest jego zwrotność.

Oddanie środków pieniężnych do dyspozycji kredytobiorcy następuje na czas oznaczony w umowie, co należy rozumieć w ten sposób, że umowa kredytu powinna zawierać określenie terminu spłaty kredytu. Najczęściej w zawieranych umowach postanawia się, że spłata kredytu wraz z odsetkami nastąpi jednorazowo w całości w ustalonej dacie, albo ustala się daty spłat poszczególnych części wraz z odsetkami , określając ostateczny termin spłaty kredytu. Zobowiązanie banku do oddania do dyspozycji kredytobiorcy kwoty środków pieniężnych następuje wyłącznie z przeznaczeniem tych środków na określony cel. Oznacza to, że wskazanie celu kredytowania jest elementem koniecznym umowy kredytu. Pomimo konieczności wymienienia w umowie kredytu celu, na który środki pieniężne mają być przeznaczone, jako konstruktywnego elementu tej umowy, ustawa nie precyzuje, czy musi to być wykazanie konkretnego celu czy wystarczy określenie celu ogólnego. Przyjmuje się, że możliwe jest określenie celu w sposób nawet bardzo ogólny. Kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z oddanej mu do dyspozycji kwoty środków pieniężnych na warunkach określonych w umowie oraz do zwrotu kredytu. Ponadto kredytobiorca zobowiązuje się do zapłaty prowizji od udzielonego kredytu. Obok korzystania z kredytu i zwrotu składającej się na niego kwoty art. 69 ust. 1 pr. bank. nakłada na kredytobiorcę obowiązek zapłaty odsetek kapitałowych. Odsetki te są świadczeniem ubocznym, z reguły realizowanym w tych samych przedmiotach co świadczenie główne i w wysokości obliczonej wedle stopy procentowej i czasu potencjalnego korzystania z przedmiotów objętych świadczeniem głównym. Główne świadczenie kredytobiorcy to zwrot kredytu, a zatem zwrot środków pieniężnych

Oddanie do dyspozycji środków pieniężnych ma zapewnić kredytobiorcy ich wykorzystanie w sposób odpowiadający jego interesom określonym w umowie kredytowej.

Warto pamiętać, że roszczenie banku o zwrot kredytu powstaje dopiero po wykorzystaniu odpowiedniej sumy kredytowej przez kredytobiorcę. Wykorzystanie takie oznacza bowiem wykonanie umowy kredytowej przez bank w postaci oddania kredytobiorcy odpowiedniej sumy kredytowej do dyspozycji kredytobiorcy. Sposób wykorzystania może być określony w umowie, jednak strony mogą dokonać zmiany tego sposobu także po zawarciu umowy kredytowej .Odpłatność kredytu stanowi podstawę działalności kredytowej banku, która polega na uprawnieniu do pobierania przez bank od wykorzystanego kredytu określonego oprocentowania, czyli odsetek

Ustawa o podatku od spadków i darowizn nie zawiera definicji pojęcia "darowizna". W tym zakresie koniecznym jest odwołanie się, w ramach wykładni systemowej zewnętrznej do przepisów Kodeksu cywilnego. Zgodnie z art. 888 § 1 k.c. przez umowę darowizny darczyńca zobowiązuje się do bezpłatnego świadczenia na rzecz obdarowanego kosztem swojego majątku. Darowizna należy do czynności, których celem jest dokonanie aktu przysporzenia majątkowego, co oznacza, że świadczenie musi wzbogacić obdarowanego, a jednocześnie zobowiązanie darczyńcy musi być zamierzone jako nieodpłatne. Należy zatem rozumieć że brak jest tu tzw. ekwiwalentności świadczeń, a zatem darczyńca nie otrzymuje de facto niczego w zamian.

Przedmiotem darowizny mogą być też wszelkie postacie zwolnienia obdarowanego od określonych zobowiązań. Może to nastąpić w drodze zrzeczenia się przez darczyńcę wierzytelności, jaka służyła mu w stosunku do obdarowanego lub poprzez przejęcie długu obdarowanego względem osoby trzeciej, będącej jego wierzycielem. Darczyńca może wreszcie wypełnić zobowiązanie ciążące na obdarowanym względem osoby trzeciej.

Kto jest zobowiązany

Istotnym jest, że w przypadku opisanej umowy kredytowej sytuacja jest inna. Otóż stronami zawartej umowy kredytowej oprócz córki byli również jej rodzice. Wszystkie strony umowy są zobowiązane solidarnie do spłaty kredytu. Zgodnie z art. 366 § 1 k.c., kilku dłużników może być zobowiązanych w ten sposób, że wierzyciel może żądać całości lub części świadczenia od wszystkich dłużników łącznie, od kilku z nich lub od każdego z osobna, a zaspokojenie wierzyciela przez któregokolwiek z dłużników zwalnia pozostałych (solidarność dłużników). W myśl natomiast § 2 tego przepisu, aż do zupełnego zaspokojenia wierzyciela, wszyscy dłużnicy solidarni pozostają zobowiązani. Warto podkreślić, że zaspokojenie wierzyciela przez któregokolwiek z dłużników zwalnia pozostałych z długu. Do tego czasu wszyscy dłużnicy ponoszą solidarną odpowiedzialność za cały dług. Z istoty tej odpowiedzialności wynika solidarna odpowiedzialność za całość długu, a nie tylko jego część. Toteż, gdy dochodzi do sytuacji, gdy strona zobowiązania solidarnego spłaca całość zadłużenia bez zamiaru czynienia tego w celu obdarowania pozostałych stron tego zobowiązania, a jedynie w celu zwolnienia się z długu, poprzez samą zapłatę całości, czy też części zobowiązania solidarnego, nie może dojść do obdarowania kogokolwiek. Następuje natomiast zwolnienie z długu. Wymaga bowiem podkreślenia - dłużnik solidarny reguluje jedynie własny dług, nie cudze zobowiązanie. Przy czym, dłużnik który spłacił dług ma w okresie do przedawnienia wobec pozostałych dłużników roszczenia o zapłatę. W ocenie NSA celną jest zatem teza, że spłata kredytu przez rodziców, którzy są współkredytobiorcami, solidarnie zobowiązanymi z córką (skarżącą) z tytułu umowy kredytowej do spłaty zadłużenia, nie jest darowizną rodziców dla córki. Nie spowoduje więc powstania u córki obowiązku podatkowego, bo solidarna spłata kredytu nie została wymieniona w ustawie o podatku od spadków i darowizn. Jeżeli określona czynność nie została wskazana w ustawie (w tym wypadku w ustawie o podatku od spadków i darowizn), to jej dokonanie nie może powodować powstania obowiązku podatkowego. Przy czym, na ocenę tego poglądu nie ma wpływu fakt, że kredyt służy finansowaniu nabycia mieszkania jedynie przez skarżącą. Niewątpliwie, z odmienną sytuacją mielibyśmy do czynienia wówczas, gdyby skarżąca – córka - sama zaciągnęła kredyt, a potem rodzice zaczęli ten kredyt spłacać. W takiej sytuacji należałoby uznać, że mamy do czynienia z darowizną i w konsekwencji z powstałym na tym tle obowiązkiem podatkowym w świetle ustawy o podatku od spadków i darowizn. NSA w wyroku z dnia 30.11.2016 r. (II FSK 3560/14): podkreśla, iż solidarna spłata zobowiązania kredytowego i darowizna, to dwie różne czynności prawne.

Anna Dankiewicz-Matusiak, radca prawny

Tak uznał Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 30 listopada 2016 r. (II FSK 3560/14)

W uzasadnieniu NSA orzekł, że spłata kredytu przez rodziców, którzy są współkredytobiorcami, solidarnie zobowiązanymi z córką z tytułu umowy kredytowej do spłaty zadłużenia, nie jest darowizną rodziców dla córki. Nie spowoduje więc powstania u córki obowiązku podatkowego, bo solidarna spłata kredytu nie została wymieniona w ustawie o podatku od spadków i darowizn.

Pozostało 95% artykułu
2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Subskrybuj
Sądy i trybunały
Łukasz Piebiak wraca do sądu. Afera hejterska nadal nierozliczona
Praca, Emerytury i renty
Czy każdy górnik może mieć górniczą emeryturę? Ważny wyrok SN
Prawo karne
Kłopoty żony Macieja Wąsika. "To represje"
Sądy i trybunały
Czy frankowicze doczekają się uchwały Sądu Najwyższego?
Materiał Promocyjny
Jak kupić oszczędnościowe obligacje skarbowe? Sposobów jest kilka
Sądy i trybunały
Rośnie lawina skarg kasacyjnych do Naczelnego Sądu Administracyjnego