Papież sprzyjał Kwaśniewskiemu

Plus Minus: Funkcjonował pan w wielu środowiskach politycznych, od postkomunistycznej lewicy po otoczenie konserwatywnego polityka Bronisława Komorowskiego. Do którego środowiska było panu najbliżej?

Do Unii Pracy, czyli do tej partii, która powstała w 1992 roku. Uważałem, że nieporozumieniem jest budowa lewicy w PRL-owskich okopach Świętej Trójcy. To robiła SdRP, a Unia Pracy chciała łączyć ludzi o lewicowych poglądach z obu stron ówczesnej barykady, czyli i ze strony „Solidarności", i ze strony PZPR. To bardzo trudne. Wtedy słowo „lewica" było wyklęte. Nie bez powodu Jarosław Kaczyński, chcąc dokuczyć środowisku postkorowskiemu, mówił: rozejdźmy się cywilizowanie, wy budujecie lewicę, a ja zbuduję centroprawicę. Co znaczyło – wy zachorujecie na dżumę, a ja będę zdrowy.

Ale pan dosyć szybko skonfliktował się z Ryszardem Bugajem.

Nie. To on, ale dopiero po kilku latach, zakwalifikował mnie jako sprytnego postkomunistę i tak mu to zostało, a ja nawet nie próbuję z tym polemizować. Byłem jednym z jego bliższych współpracowników i całkowicie utożsamiałem się z jego linią. Można powiedzieć, z niewielką przesadą, że to mój głos przesądził, iż nie weszliśmy do koalicji SLD–PSL w 1993 roku. Uważałem, że się roztopimy w tej koalicji i tylko narazimy ludziom. Moje rozstanie z Bugajem nastąpiło dopiero w 1998 roku. Wtedy już wiedziałem, że jeżeli chcemy przetrwać, to mimo wszelkich zastrzeżeń musimy szukać aliansu z SLD. Tymczasem Bugaj nas podejrzewał, że od początku o niczym innym nie marzyliśmy, i odszedł z Unii Pracy. Moim zdaniem przedwcześnie skreślił ten projekt.

Ten alians z SLD umożliwiło wam zaangażowanie w kampanię prezydencką Aleksandra Kwaśniewskiego w 2000 roku.

Czytaj także:

Kwaśniewski nie chciał być kandydatem tylko SLD. Dlatego najpierw pojawił się na konwencji Unii Pracy, a dopiero później na konwencji SLD. Myśmy trochę zakłusowali przy okazji tej kampanii. Wykorzystaliśmy ją, żeby pokazywać emblematy i flagi Unii Pracy. Nie było tego dużo, bo mieliśmy pieniądze najwyżej na kilkadziesiąt sztandarów i banerów. Jeździliśmy z tym po wiecach Kwaśniewskiego, choć on z góry zapowiedział, że nie życzy sobie sztandarów partyjnych. Wiedział, że jeżeli na każdym wiecu będą go witały dziesiątki sztandarów SLD, to drugą turę wyborów ma jak w banku.

Kwaśniewski był zły o te praktyki?

Krzywił się i marszczył, a Krzyś Janik ochrzaniał nas grubym słowem. Ale wszyscy rozumieli, że skoro tak długo byliśmy poza parlamentem, to musimy przypomnieć o sobie ludziom. Trzeba pamiętać, że w tamtej kampanii na spotkanie z Kwaśniewskim potrafiło przyjść trzy czwarte dorosłej ludności miasta. Pamiętam spotkanie na Mazurach, gdzie ludzie dwie godziny czekali na spóźnionego prezydenta w ulewnym deszczu.

To chyba była łatwa kampania?

W żadnym wypadku. To była najbardziej zdeterminowana i pracowita kampania, w jakiej uczestniczyłem. Kwaśniewski „zapychał" od rana do wieczora. Po pierwszej turze był potwornie zmęczony. Zaraz po wyborach pojechał do Juraty i tam głos odmówił mu posłuszeństwa. Mówił mi później, że Bogu dziękował, iż nie było drugiej tury wyborów, bo by w niej nie wypowiedział ani słowa.

A co było największym zaskoczeniem tej kampanii?

Reklamówka wypuszczona przez sztab Mariana Krzaklewskiego, na której Marek Siwiec, ówczesny szef BBN, parodiował papieża, całując ziemię kaliską. Nikt nie pamiętał, że takie zdarzenie w ogóle miało miejsce. Myśmy delikatnie wykorzystywali w kampanii Jana Pawła II, który zaprosił małżeństwo Kwaśniewskich na przejażdżkę papamobile. Moim zdaniem papież trochę sprzyjał Kwaśniewskiemu. Podczas wizyty w Sejmie powtórzył słynny okrzyk z okazji uchwalenia Konstytucji 3 maja „Wiwat król, wiwat konstytucja, wiwat wszystkie stany", a wiadomo, że królem był Kwaśniewski, bo to on siedział w prezydenckim fotelu. Aleksander doskonale rozumiał wagę tej życzliwości, a tu nagle pokazały się taśmy z Kalisza. Najmądrzejsi ludzie w sztabie nie wiedzieli, czym to się skończy.

Tym bardziej że w tej samej reklamówce były też taśmy z Charkowa pokazujące chwiejącego się Kwaśniewskiego.

Na szczęście ten atak okazał się nieskuteczny. Co prawda w kilku badaniach poparcie dla Kwaśniewskiego spadło o kilka procent i pojawiło się widmo II tury, ale potem wszystko wróciło do normy. A Krzaklewski nic na tym nie zyskał, bo część ludzi była zniesmaczona brutalnością tego ataku i przerzuciła głosy na Andrzeja Olechowskiego.

To była pana druga kampania prezydencka, bo w 1990 roku został pan szefem sztabu Włodzimierza Cimoszewicza. Jak przebiegała tamta kampania?

Zaproponował mi to właśnie Kwaśniewski, wówczas lider SdRP. Nie chciałem się zgodzić, bo uważałem, że się do tego nie nadaję, a w SdRP było wielu doświadczonych działaczy, którzy mogli poprowadzić tę kampanię. Kwaśniewski jednak się upierał, twierdząc, że mam jedną zaletę – będę lojalny w stosunku do Cimoszewicza i nie będę mu szkodził.

To dziwne stwierdzenie.

Wcale nie. Cimoszewicz nie należał do SdRP i był kontestowany przez tę część partii, która wywodziła się z aparatu PZPR. Krótko mówiąc, część działaczy nie miała do niego zaufania, bo był człowiekiem niezależnym. Kwaśniewski się bał, że jeżeli wynik Cimoszewicza będzie zapowiadał się zbyt dobrze, to stary aparat zacznie torpedować jego kampanię.

Czy tak się stało?

Nie. Kampania Cimoszewicza była spotkaniem ludzi, których połączyła trauma upadku PZPR. On sam szybko stał się ikoną i przedmiotem adoracji ze strony działaczy SdRP. Po pierwsze, jego kampania pokazała, że środowisko postpezetpeerowskie ma spory potencjał. A trzeba pamiętać, że ludzie dawnego PZPR byli przekonani, iż ich świat się zawalił, a oni sami mogą jedynie kryć się w gruzach. Tymczasem w czasie kampanii prezydenckiej okazało się, że i oni będą mogli wykorzystać szansę, jaką niósł upadek komunizmu. Ja z kolei właśnie w trakcie tej kampanii się zorientowałem, że większość działaczy SdRP będzie chciała odbudować w nowej formie PZPR, dlatego szybko rozstałem się z tą partią.

15 lat później, w 2005 roku, uczestniczył pan w drugiej kampanii prezydenckiej Cimoszewicza. Można porównać te dwie kampanie?

Nie ma żadnego porównania. Paradoksalne jest to, że kampania z 2005 roku była bez porównania brutalniejsza niż ta z 1990 roku, zaraz po upadku komunizmu. Nie uczestniczyłem w tej kampanii od początku, bo najpierw byłem szefem sztabu wyborczego Marka Borowskiego, lidera SdPl.

To było bulwersujące w tej historii.

Do pewnego momentu Borowski był jedynym sensownym kandydatem na lewicy. Ale w momencie, gdy Cimoszewicz ogłosił start, wiadomo było, że dojdzie do rywalizacji między nimi. Tym bardziej że Włodek momentalnie stał się faworytem sondaży i tak to się utrzymywało przez kilka kolejnych tygodni.

Dlatego właśnie pana wolta została oceniona jako postawienie na lepszego konia. Krótko mówiąc, przesiadł się pan ze starej chabety na wyścigowego araba.

Znam te opinie i je rozumiem. Ale zupełnie nie o to chodziło. Dla Borowskiego Cimoszewicz stał się głównym rywalem. Wiem, jakie podchody wymyślano w sztabie, żeby go zdyskredytować. Sądziłem, że Borowski będzie się takimi zachowaniami kompromitował i straci resztki wiarygodności. Próbowałem namówić go do poparcia Cimoszewicza, ale on o tym nie chciał słyszeć, bo miał też na względzie szanse wyborcze SdPl.

A co pan sądził o szansach wyborczych Cimoszewicza?

Nie wierzyłem w zwycięstwo. Po rządach lewicy w latach 2001–2005 ludzie tak bardzo chcieli zmiany, że nawet osobiste walory Cimoszewicza nie były w stanie tego zmienić.

To już zupełnie nie rozumiem pana zaangażowania w tę kampanię.

Cimoszewicz poprosił mnie o pomoc w najbardziej dramatycznym momencie kampanii, czyli w dniu, w którym Konstanty Miodowicz przyprowadził przed komisję śledczą ds. PKN Orlen Annę Jarucką. Cała ta obrzydliwa intryga z rzekomą zmianą oświadczeń majątkowych rozgrywała się na naszych oczach, bo tego dnia umówiliśmy się na rozmowę i siedzieliśmy u niego w pokoju hotelowym, oglądając posiedzenie komisji. Pamiętam szok Cimoszewicza, który gardzi kłamstwem. Ani przez moment jej pracy w MSZ nie przypuszczał, że Jarucka jest oszustką. Momentalnie zresztą rozszyfrował całą intrygę, bo gdy ona pokazała fałszywe upoważnienie z jego podpisem, powiedział: zaraz, to jest faksymile mojego podpisu z czasów, gdy byłem prezesem Polskiego Komitetu Pomocy Społecznej, a nie z czasów MSZ. Cimoszewicz miał ten nawyk, że gdy zmieniał urząd, to zmieniał trochę wzór podpisu do faksymile. Zadzwonił do PKPS, pytając, co się stało z jego faksymile, a tam usłyszał, że jego pracownicy z MSZ odebrali pieczątkę. Kilka godzin później Cimoszewicz wszystko to przedstawił na konferencji prasowej, tylko nikt go już nie chciał słuchać. W takich okolicznościach nie mogłem odmówić mu pomocy.

W którym momencie Cimoszewicz przestał wierzyć w powodzenie kampanii?

Gdy zrozumiał, że nikogo nie interesują jego wyjaśnienia. Dla niego wszystko było szokiem – zachowanie Jaruckiej, to, że dziennikarze odrzucali fakty, a także, że obiektem ataków stała się jego córka. Na dodatek pojawiły się plotki, że Jarucka będzie opowiadała kolejne „rewelacje". W pewnym momencie Cimoszewicz się zorientował, że jest jak człowiek w bagnie – im bardziej usiłuje udowodnić swoje, tym bardziej się pogrąża. Dlatego postanowił się wycofać z wyborów na znak protestu przeciwko degeneracji obyczajów. Chciał być wyrzutem sumienia klasy politycznej i mediów. Tłumaczyłem mu, że nikt tak tego nie odbierze. Najwyżej jego przeciwnicy triumfalnie zawyją, ale nie zmienił zdania.