Wytwórców energii z odnawialnych źródeł czekają istotne zmiany

W lipcu zakończyły się konsultacje publiczne projektu kolejnej nowelizacji ustawy o odnawialnych źródłach energii. Procedowany obecnie projekt obok obszernych zmian dotyczących wskazanej ustawy o OZE przewiduje również istotne zmiany do kontrowersyjnej ustawy o inwestycjach w zakresie elektrowni wiatrowych, a także zmiany, głównie o charakterze definicyjnym, do ustawy – Prawo budowlane. Nowelizacja zmienia m.in. regulacje w zakresie sposobu liczenia pomocy publicznej, sposób wyodrębniania koszyków aukcyjnych, a także wprowadza system rozliczeń opartych na mechanizmie taryfy gwarantowanej (feed-in-tariff) oraz kontraktów różnicowych (feed-in-premium) dla najmniejszych wytwórców. W zakresie pozostałych dwóch ustaw projekt zawiera regulację mającą wpływ na lokowanie nowych inwestycji i wymiar podatku od nieruchomości.

Dla mniejszych wytwórców

Nowelizacja przewiduje szereg zmian, które mają promować rozwój źródeł rozproszonych, w tym generacji energii elektrycznej i ciepła z najmniejszych źródeł.

Przede wszystkim nowelizacja wprowadza zmiany do definicji małych i mikroinstalacji OZE. Zgodnie z obecnymi uregulowaniami małą instalacją jest instalacja OZE o zainstalowanej mocy elektrycznej większej niż 40 kW i nie większej niż 200 kW, przyłączona do sieci o napięciu znamionowym niższym niż 110 kV lub o mocy osiągalnej cieplnej w skojarzeniu większej niż 120 kW i nie większej niż 600 kW. Nowelizacja zakłada zwiększenie tych parametrów. Małą instalacją będzie źródło OZE o mocy elektrycznej większej niż 50 kW i mniejszej niż 500 kW, przyłączone do sieci o napięciu znamionowym niższym niż 110 kV lub o mocy osiągalnej cieplnej w skojarzeniu większej niż 150 kW i nie większej niż 900 kW. W przypadku mikroinstalacji planowane jest zwiększenie tożsamych progów mocy zainstalowanej z obecnych 40 kW zainstalowanej mocy elektrycznej do 50 kW oraz zwiększenie progu mocy cieplnej w skojarzeniu z 120 kW do 150 kW.

Powyższe zmiany umożliwią potencjalnym wytwórcom instalowanie źródeł wytwórczych większej mocy przy jednoczesnym zachowaniu korzyści wynikających z kwalifikacji takich źródeł jako małych lub mikroinstalacji obejmujących m.in. kwestie procesowania przyłączenia, obowiązków w zakresie koncesji na wytwarzanie energii czy mechanizmów wsparcia operacyjnego.

Projektowana nowelizacja przewiduje również wsparcie w postaci taryfy gwarantowanej (Feed-in-tariff) oraz kontraktów różnicowych (Feed-in-premium). Pierwszy z mechanizmów polega na zagwarantowaniu ceny odkupu energii elektrycznej, a drugi na pokryciu różnicy pomiędzy zagwarantowaną ceną a faktyczną ceną sprzedaży energii wytworzonej w źródle. Ponadto, projektodawca zawęził możliwość skorzystania z powyższych mechanizmów do wytwórców wykorzystujących do wytworzenia energii elektrycznej wyłącznie źródła oparte na biogazie lub hydroenergii. Co więcej, z taryfy gwarantowanej będą mogli skorzystać wytwórcy energii w małej lub mikroinstalacji, będący przedsiębiorcami. Jednocześnie mechanizm wsparcia oparty na kontrakcie różnicowym adresowany będzie do wytwórców we wskazanych rodzajach instalacji o zainstalowanej mocy elektrycznej nie mniejszej niż 500 kW i nie większej niż 1 MW. Wytwórcy tacy będą uprawnieni do pokrycia ujemnego salda stanowiącego różnicę pomiędzy wartością sprzedaży energii elektrycznej a kwotą stanowiącą 80 proc. ceny referencyjnej przewidzianej dla danej technologii skorygowanej o uzyskaną pomoc publiczną.

Powyższe zmiany, chociaż budzące wątpliwości w zakresie dyskryminacji innych technologii odnawialnych, np. fotowoltaiki, należy uznać za krok w dobrym kierunku. Rozszerzenie wskazanego katalogu źródeł powinno mieć pozytywny wpływ na ich rozwój oraz realizację ogólnych założeń rządu w zakresie wspierania energetyki rozproszonej. Emocje wśród uczestników rynku budzi natomiast uprawnienie przyznane Radzie Ministrów na gruncie planowanego art. 72d do określenia w drodze rozporządzenia maksymalnej mocy elektrycznej poszczególnych typów instalacji, dla których prezes Urzędu Regulacji Energetyki będzie mógł w danym roku kalendarzowym wydać zaświadczenie o możliwości sprzedaży niewykorzystanej energii po stałej cenie zakupu. Obok wątpliwości natury legislacyjno-technicznych wskazać należy na prawdopodobieństwo istotnego ograniczenia możliwości skorzystania z dobrodziejstw owego mechanizmu przez zainteresowanych wytwórców.

Nowelizacja raczej nie umożliwi powstawania nowych instalacji wiatrowych

Dla większych wytwórców

Istotną zmianę dla wytwórców planujących wzięcie udziału w aukcji celem uzyskania wsparcia o charakterze operacyjnym stanowi projektowany art. 39a, który zawiera złożoną regulację dotyczącą pomocy inwestycyjnej. Powyższy przepis stanowi element regulacji ceny skorygowanej, której celem jest zrównanie szans na uzyskanie wsparcia w drodze aukcji wytwórców korzystających z pomocy inwestycyjnej z wytwórcami planującymi realizację swoich inwestycji wyłącznie w oparciu o wsparcie operacyjne. Obecne regulacje faworyzują uczestników korzystających ze wsparcia inwestycyjnego (np. dotacji) przy finansowaniu instalacji OZE. Wytwórcy tacy zobligowani są do wzięcia pod uwagę sumy uzyskanego wsparcia w przeliczeniu na MW/h i pomniejszenia oferowanej ceny za MW/h o tę sumę na etapie składania oferty w aukcji. Powyższe oznacza jednak, że są w stanie zaoferować korzystniejszą cenę od inwestora, który nie uzyskał wsparcia inwestycyjnego, i w rezultacie zwiększa ich szanse na wygranie aukcji. Projektowany model eliminuje wskazaną niedoskonałość systemu aukcyjnego poprzez wprowadzenie instytucji ceny skorygowanej. Zastosowanie tej instytucji prowadzi do tego, iż inwestor będzie składał cenę ofertową bez uwzględnienia wsparcia inwestycyjnego w przeliczeniu na MW/h i to ta cena będzie porównywana z ofertami złożonymi przez pozostałych uczestników aukcji. Tym samym cena zaoferowana przez podmioty, które przystępując do aukcji uzyskały już wsparcie inwestycyjne, nie będzie przez sam fakt uzyskania tego wsparcia korzystniejsza od oferty konkurentów. Wsparcie inwestycyjne w przeliczeniu na MW/h będzie natomiast pomniejszać dopiero kwotę wsparcia operacyjnego uzyskanego przez takiego wytwórcę, więc stosowany mechanizm nadal będzie zapobiegał możliwości pozyskania podwójnego wsparcia.

Kolejną z istotnych zmian budzącą powszechne zainteresowanie branży jest kwestia koszyków technologicznych oraz sposobu ich wyodrębnienia. W ramach procedowanej nowelizacji ustawodawca zrezygnował z odrębnych koszyków dla klastrów energii i spółdzielni energetycznych. Powyższe, zgodnie z zapowiedziami, wynika z woli uregulowania sytuacji klastrów i spółdzielni w odrębnym, dedykowanym akcie dotyczącym energetyki rozproszonej. Projektowany podział koszyków jest bardziej przejrzysty od obecnego. Jednocześnie niektóre z projektowanych rozwiązań mogą okazać się szczególnie istotne dla kierunku rozwoju rynku. W pierwszej kolejności obok samodzielnego koszyka przewidzianego dla biogazowni rolniczych wprowadzony został koszyk dla termicznego przekształcania odpadów. Oznacza to, że również technologia termicznego przekształcania odpadów nie będzie musiała konkurować z pozostałymi technologiami, ubiegając się o wsparcie operacyjne w ramach aukcji. Dodatkowo projekt przewiduje wspólny koszyk dla instalacji fotowoltaicznych oraz lądowych źródeł wiatrowych pomimo istotnie odmiennej charakterystyki wytwarzania oraz stopnia wykorzystania zainstalowanych mocy tych rodzajów źródeł. Może to być kolejnym potwierdzeniem podejścia ustawodawcy, który nie promuje w szczególny sposób źródeł wiatrowych i fotowoltaicznych, pomimo iż w innych krajach UE to właśnie te technologie odpowiadają za największy wolumen generacji energii elektrycznej z OZE.

W powyższym kontekście pozytywnie należy ocenić zmianę w zakresie wprowadzenia uregulowań dotyczących harmonogramu sprzedaży energii elektrycznej z OZE na okres trzech lat, który zgodnie z projektowanym art. 72a ma być przygotowywany przez ministra energii i powinien określać maksymalną ilość i wartość energii elektrycznej z OZE, planowaną do sprzedaży w drodze aukcji w kolejnych trzech latach kalendarzowych. Ułatwi to potencjalnym inwestorom zaplanowanie inwestycji przy uwzględnieniu możliwości uzyskania potencjalnego wsparcia w najbliższej przyszłości. Inwestorzy nie będą musieli już bowiem planować swojej działalności inwestycyjnej w oparciu o zdawkowe wypowiedzi przedstawicieli strony rządowej, względnie krążące po rynku pogłoski na temat planowanego wsparcia dla poszczególnych technologii. Jednak mając na względzie podejście ustawodawcy do inwestorów OZE w ostatnich latach, uczestnicy rynku zwracają uwagę, że trzeba liczyć się z tym, że rozporządzenie takie zostanie zmienione w trakcie trzyletniego okresu, którego dotyczy, a inwestorzy kolejny raz stracą zainwestowane środki.

Ważne hybrydy

Projektowana nowelizacja przewiduje zmiany w zakresie definicji instalacji hybrydowej poprzez doprecyzowanie jej cech konstytutywnych. Zgodnie z planowaną zmianą instalację hybrydową może stanowić zespół co najmniej dwóch instalacji OZE, w którym żadna z nich nie przekracza 80 proc. ogółu mocy zainstalowanej i które różnią się dyspozycyjnością wytwarzanej energii, są przyłączone do sieci o napięciu nie wyższym niż 110 kV i których łączny stopień wykorzystania mocy zainstalowanej elektrycznej jest większy niż 3504 MWh z zainstalowanego MW rocznie. Dodatkowo definicja wskazuje, że obszar działania takiej instalacji nie może przekraczać granic jednego powiatu lub pięciu graniczących ze sobą gmin, a instalacje te mogą mieć jeden lub kilka układów wyprowadzenia mocy w ramach jednego lub kilku punktów przyłączenia. Dodatkowo taki zespół instalacji może być wspomagany magazynem energii (energia oddawana z magazynu jest traktowana w tym przypadku jako energia ze źródła odnawialnego).

Powyższe doprecyzowanie definicji powinno pozytywnie wpłynąć na kwalifikacje zespołu instalacji jako instalacji hybrydowej. Znaczenie takich przedsięwzięć zostało podkreślone w uzasadnieniu do projektu nowelizacji, a potwierdzeniem tej tezy może być fakt, że ustawodawca zakłada wprowadzenie dedykowanego koszyka aukcyjnego właśnie dla instalacji hybrydowych. W rezultacie w przypadku wejścia procedowanych regulacji w życie powinien nastąpić dalszy wzrost zainteresowania inwestorów łączeniem różnych technologii. Oczywiście będzie to determinowane przede wszystkim wolumenami energii przewidzianymi w aukcjach dla takich instalacji.

Ustawa odległościowa i prawo budowlane

Zmiany ustawy o inwestycjach w zakresie elektrowni wiatrowych mają na celu usunięcie nieprawidłowości wynikających z dotychczasowego kształtu opisywanej regulacji, która rodziła kontrowersje zarówno w zakresie lokalizacji, jak i obciążeń podatkowych wskazanych inwestycji.

O ile główne niedogodności związane z lokalizacją farm wiatrowych nie zostały usunięte, a dziesięciokrotność wysokości elektrowni wiatrowej w dalszym ciągu stanowi kluczowy warunek odległościowy dla lokalizacji nowych inwestycji, o tyle przyjęte zmiany należy ocenić pozytywnie – jako mały krok w dobrym kierunku. Takimi zmianami są m.in. przywrócenie możliwości lokalizacji budynków mieszkalnych w odległości pozwalającej spełnić wymagania dopuszczalnego poziomu hałasu, a nie w oparciu o wskazane kryterium odległościowe, a także możliwość przeprowadzenia remontu oraz działań zmierzających do zmiany parametrów użytkowych lub technicznych elektrowni (tzw. repowering).

Słowem podsumowania

Główny kierunek zmian przewidziany w projektowanej nowelizacji ustawy o OZE oraz innych ustaw jeszcze bardziej skomplikuje coraz to bardziej złożony system wsparcia. Niemniej, zmiany z perspektyw najmniejszych wytwórców należy ocenić pozytywnie, z zastrzeżeniem wątpliwości dotyczących dyskryminacji określonych technologii w kontekście mechanizmów wsparcia w postaci taryfy gwarantowanej i kontraktów różnicowych.

Również pozytywnie należy ocenić zmiany w zakresie sytemu aukcyjnego dotyczące sposobu liczenia pomocy publicznej oraz mechanizmu ceny skorygowanej, prowadzące do równego traktowania inwestorów składających swoje oferty. Z kolei pełna ocena modyfikacji koszyków aukcyjnych będzie możliwa dopiero w dłuższej perspektywie czasowej, w kontekście powiązania z wolumenami energii dostępnymi dla poszczególnych koszyków w najbliższych latach. Z tej perspektywy zdecydowanie pozytywnie należy ocenić wprowadzenie harmonogramu aukcji, który to powinien mieć korzystny wpływ na planowanie działań przez zainteresowanych inwestorów. Ciekawym rezultatem wejścia w życie nowych regulacji może być rozwój instalacji hybrydowych, które jeżeli otrzymają właściwy poziom wsparcia w ramach systemu aukcyjnego, mogą stanowić stabilne źródła wytwórcze wspierające funkcjonowanie systemu elektroenergetycznego. Inwestorzy krytykują natomiast przedmiotowy projekt ustawy za brak rozwiązań adresowanych do borykającej się z trudnościami branży wiatrowej. Przedmiotowa nowelizacja, pomimo regulacji mających zapewnić zmniejszenie obciążeń podatkiem od nieruchomości, przy jednoczesnym zachowaniu wymogów odległościowych raczej nie umożliwi powstawania nowych instalacji wiatrowych.

Jakub Kasnowski, radca prawny, senior associate w Deloitte Legal