Odstąpienie od umowy sprzedaży nierchomości oznacza ponowne przeniesienie własności

Kolejna sprzedaż nieruchomości przed upływem pięciu lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym doszło do jej ponownego nabycia w wyniku odstąpienia od umowy, stanowi źródło przychodu podlegające opodatkowaniu 19-proc. podatkiem dochodowym od osób fizycznych.

Aktualizacja: 15.01.2017 17:32 Publikacja: 15.01.2017 17:29

Odstąpienie od umowy sprzedaży nierchomości oznacza ponowne przeniesienie własności

Foto: www.sxc.hu

Takie stanowisko zaprezentowała Izba Skarbowa w Warszawie w interpretacji z 17 listopada 2016 r. (IPPB4/4511-1043/16-4/IM).

Podatniczka nabyła w 2004 r. nieruchomość, którą następnie zamierzała sprzedać. Ustanowiła w tym celu pełnomocnika, który w jej imieniu zawarł w 2010 r. umowę sprzedaży owej nieruchomości. W umowie tej kupujący zobowiązał się do uiszczenia ceny nieruchomości, wprowadzając jednocześnie sprzedającego w błąd co do możliwości i zamiaru wywiązania się z zawartej umowy. Wbrew zobowiązaniu wynikającemu z dokonanej czynności prawnej kupujący nie uiścił bowiem ceny ustalonej w umowie.

Niewywiązanie się przez kupującego z obowiązku zapłaty ustalonej ceny było przyczyną odstąpienia przez stronę sprzedającą w 2011 r. od zawartej umowy. W złożonym kupującemu oświadczeniu podatniczka domagała się zwrotu sprzedanej nieruchomości. W 2013 r. sąd okręgowy wydał wyrok, w którym uznał odstąpienie od umowy sprzedaży za skuteczne i zobowiązał pozwanego do złożenia oświadczenia, na mocy którego przeniesie on własność nieruchomości na powódkę. Ostatecznie jeszcze w tym samym roku strony umowy zawarły ugodę w formie aktu notarialnego, mocą której własność nieruchomości została ponownie przeniesiona na podatniczkę.

Podatniczka zadała więc pytanie, czy zwrot nieruchomości sprzedającemu, będący następstwem wprowadzenia sprzedającego przez kupującego w błąd co do możliwości i zamiaru wywiązania się z umowy oraz skutecznego odstąpienia przez sprzedającego od umowy jest nabyciem w rozumieniu prawa podatkowego, powodującym, że w okresie pięciu lat od takiego zdarzenia każde odpłatne zbycie nieruchomości będzie powodować obowiązek zapłaty podatku dochodowego od osób fizycznych. Zdaniem podatniczki przeniesienie na nią własności nieruchomości przez kupującego nie stanowi nabycia w rozumieniu prawa podatkowego, które powodowałoby w okresie kolejnych pięciu lat od tego zdarzenia obowiązek zapłaty podatku dochodowego w razie odpłatnego zbycia nieruchomości.

Organ podatkowy uznał stanowisko podatniczki za nieprawidłowe i wskazał, że samo rozwiązanie umowy sprzedaży nieruchomości nie powoduje automatycznego przeniesienia własności z powrotem na zbywcę. Zdaniem organu rozwiązanie umowy sprzedaży nie znosi wszystkich jej skutków, w szczególności zaś jej skutku rzeczowego w postaci przeniesienia własności nieruchomości, ale stwarza jedynie zobowiązanie do powrotnego przeniesienia własności nieruchomości na zbywcę. Wywiera zatem skutek obligacyjny.

Zdaniem eksperta

Eliza Wójcik, prawnik, konsultantka w Dziale Prawnopodatkowym PwC

Zagwarantowane w kodeksie cywilnym prawo odstąpienia przez wierzyciela od umowy wzajemnej na skutek zwłoki dłużnika ma na celu ochronę interesu wierzyciela. Odnośnie do następstw prawnych wykonania tego prawa kontrowersje wywołuje ocena skutków rzeczowych odstąpienia od umowy. Spór dotyczy kwestii, czy odstąpienie od umowy przenoszącej własność prowadzi z mocy prawa do powrotnego przejścia tego prawa na zbywcę, czy też konieczne jest powrotne przeniesienie własności. W literaturze przedmiotu wskazuje się, że skutki odstąpienia od umowy wzajemnej są takie same, jak skutki skorzystania z umownego prawa odstąpienia, o którym mowa w art. 395 k.c., a zatem umowę uznaje się za nigdy niezawartą. Taką tezę prezentowały także niektóre sądy, jak choćby Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z 7 marca 2001 r. (I ACa 512/00), czy też Sąd Najwyższy w wyroku z 9 września 2011 r. (I CSK 696/2010). W orzecznictwie przeważa jednak pogląd, że odstąpienie od umowy zobowiązująco-rozporządzającej, jaką jest umowa sprzedaży nieruchomości, wywołuje jedynie skutek zobowiązujący do przeniesienia własności rzeczy z powrotem na zbywcę, czyli nie prowadzi ex lege do „powrotnego" przejścia własności. Tym samym, do nabycia nieruchomości dochodzi w dniu zawarcia kolejnej umowy przenoszącej własność nieruchomości. Takie stanowisko podzielił organ podatkowy, powołując się przy tym na uchwałę Sądu Najwyższego z 30 listopada 1994 r. (III CZP 130/94).

Pogląd pozbawiający złożonego oświadczenia o odstąpieniu od umowy sprzedaży nieruchomości skutku rzeczowego przesuwa w istocie moment nabycia nieruchomości, co z kolei wpływa na ustalenie chwili powstania obowiązku podatkowego w zakresie podatku dochodowego od osób fizycznych. Wydaje się jednak, że podejście organu nie jest prawidłowe, gdyż – jak słusznie zauważa Edward Drozd w glosie krytycznej do ww. uchwały Sądu Najwyższego (Przegląd Sądowy 1995 nr 10, str. 109) – to nie odstąpienie od umowy „przenosi własność", ale przejście własności następuje z mocy samego prawa, ponieważ umowa, która ten stan wywołała, nie wiąże stron wobec odstąpienia od niej.

Nie ma zatem wciąż jednego stanowiska w tej kwestii, co niestety stwarza szkodliwy dla podatników stan niepewności co do wykładni obowiązującego prawa, rzutujący jednocześnie na ich obowiązki podatkowe. Organy podatkowe chętnie wykorzystują powstałe rozbieżności w doktrynie i orzecznictwie, niekorzystnie dla podatników interpretując przepisy podatkowe, gdy tymczasem zgodnie z zasadą rozstrzygania wątpliwości na korzyść podatnika powinny one raczej przychylniej odnosić się do argumentacji przedstawianej przez podatników. Niestety, na razie wydaje się, że to niekorzystne dla podatników stanowisko jest już ugruntowanym poglądem organów podatkowych i należy mieć to na uwadze przeprowadzając transakcje zbycia nieruchomości.

Takie stanowisko zaprezentowała Izba Skarbowa w Warszawie w interpretacji z 17 listopada 2016 r. (IPPB4/4511-1043/16-4/IM).

Podatniczka nabyła w 2004 r. nieruchomość, którą następnie zamierzała sprzedać. Ustanowiła w tym celu pełnomocnika, który w jej imieniu zawarł w 2010 r. umowę sprzedaży owej nieruchomości. W umowie tej kupujący zobowiązał się do uiszczenia ceny nieruchomości, wprowadzając jednocześnie sprzedającego w błąd co do możliwości i zamiaru wywiązania się z zawartej umowy. Wbrew zobowiązaniu wynikającemu z dokonanej czynności prawnej kupujący nie uiścił bowiem ceny ustalonej w umowie.

Pozostało 89% artykułu
2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Subskrybuj
ZUS
ZUS przekazał ważne informacje na temat rozliczenia składki zdrowotnej
Materiał Promocyjny
Wykup samochodu z leasingu – co warto wiedzieć?
Prawo karne
NIK zawiadamia prokuraturę o próbie usunięcia przemocą Mariana Banasia
Aplikacje i egzaminy
Znów mniej chętnych na prawnicze egzaminy zawodowe
Prawnicy
Prokurator Ewa Wrzosek: Nie popełniłam żadnego przestępstwa
Prawnicy
Rzecznik dyscyplinarny adwokatów przegrał w sprawie zgubionego pendrive'a