500 plus dla niepełnosprawnych to za mało

Cały system wsparcia osób z niepełnosprawnościami jest pełen luk. Do części zmian rząd jest zobowiązany prawem, ale pozostaje bierny

Aktualizacja: 21.04.2018 08:00 Publikacja: 20.04.2018 19:01

500 plus dla niepełnosprawnych to za mało

Foto: Adobe Stock

Rządzący mają obowiązek zająć się sytuacją osób z niepełnosprawnościami. I nie chodzi tu tylko o podwyższenie zasiłku pielęgnacyjnego czy  renty socjalnej.

- Potrzebne są duże systemowe, zmiany – uważa dr Paweł Kubicki ze Szkoły Głównej Handlowej.

Do części z nich zobowiązał wyrok Trybunału Konstytucyjnego. Posłowie Prawa i Sprawiedliwości, jeszcze jako członkowie opozycji, sami wnosili o to, by zbadać konstytucyjność przepisów ustawy o świadczeniach rodzinnych.

Nierówne traktowanie opiekunów

Opiekun osoby, której niepełnosprawność powstała w wieku dorosłym, otrzymuje obecnie 520 zł albo nic. Przyznanie świadczenia może być bowiem uzależnione od kryterium dochodowego. Po przekroczeniu progu dochodowego, część opiekunów traci wsparcie. Opiekun osoby, której niepełnosprawność powstała, gdy był dzieckiem, otrzymuje zaś świadczenie pielęgnacyjne, które obecnie wynosi 1477 zł miesięcznie.

Do 2013 r wszyscy opiekunowie otrzymywali świadczenie pielęgnacyjne. Potem ich sytuacja została zróżnicowana. W 2014 r. Trybunał Konstytucyjny zasady przyznawania świadczeń uznał za niekonstytucyjne. Zdaniem TK zróżnicowanie uzależnione od wieku powstania niepełnosprawności jest niezgodne z art. 32 ustawy zasadniczej, czyli z zasadą równości wobec prawa. Opiekunowie dorosłych niepełnosprawnych należą bowiem do tej samej grupy i powinni być traktowani podobnie.

8 stycznia 2016 r. został powołany w ministerstwie zespół do spraw rozwiązań systemowych dla opiekunów osób niepełnosprawnych. Przez ponad dwa lata nie przygotował projektu ustawy, który naprawiłby legislacyjne zaniedbania.

– Działania państwa są bardzo opieszałe. Choć zmiany dotyczące sytuacji opiekunów niepełnosprawnych były zawarte w programie wyborczym PiS, na obietnicach się skończyło– mówi dr Rafał Bakalarczyk, badacz polityki społecznej.

Grupowe skargi opiekunów osób dorosłych wpłynęły do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, który przyjął je do rozpoznania.

Bliscy bez wsparcia

Ale niedostosowanie ustawy o świadczeniach rodzinnych do wyroku Trybunału Konstytucyjnego to tylko wierzchołek góry lodowej. Obecnie osoby, na których nie ciąży obowiązek alimentacyjny wobec podopiecznych są wykluczone z grona świadczeniobiorców. I tak na przykład konkubent czy przyjaciółka nie otrzyma wsparcia za opiekę nad bliskim.

Zdaniem Rzecznika Praw Obywatelskich mankamentem systemu jest także to, że osoba pobierająca emeryturę lub rentę nie może z niej zrezygnować i wybrać wyższego świadczenia opiekuńczego.

- Konieczne jest również powiązanie potrzeb z usługami. Obecnie niepełnosprawni nie mają gwarancji terapii i rehabilitacji. Kolejki do takich usług są bardzo długie. W rezultacie niepełnosprawni korzystają z terapii i rehabilitacji odpłatnie – zauważa dr Paweł Kubicki. I dodaje, że system jest ukierunkowany nie na wsparcie i usamodzielnienie osób z niepełnosprawnościami, np. poprzez instytucję asystenta, ale na opiekę. Choć to niepełnosprawny powinien być podmiotem wsparcia, rządzący patrzą na niego wyłącznie przez pryzmat rodziny.

Wątpliwości ekspertów budzą także zasady przyznawania renty socjalnej. Mają do niej tylko prawo osoby całkowicie niezdolne do pracy.

- Oznacza to, że student czy uczeń, który podczas nauki uległ wypadkowi i stał się częściowo niezdolny do pracy nie otrzyma ani grosza, choć przecież jego możliwości zarobkowania są ograniczone - mówi dr Tomasz Lasocki z Uniwersytetu Warszawskiego. Jak z kolei podkreśla Rzecznik Praw Obywatelskich zdecydowana większość osób z niepełnosprawnościami nie ma możliwości poprawy swojej sytuacji dochodowej przez podjęcie aktywności zawodowej nawet w ograniczonym zakresie (bo np. mogą utracić rentę socjalną). Stąd ich sytuacja materialna jest zazwyczaj zła.

Opinia dla "Rz"

Adam Bodnar, Rzecznik Praw Obywatelskich

Trwający w Sejmie protest rodziców niepełnosprawnych dorosłych dzieci wskazuje na luki w systemie wsparcia osób z niepełnosprawnością. Wymaga on gruntownych działań naprawczych. Na pierwszy plan wysuwa się konieczność wykonania wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 21 października 2014 r. (sprawa K 38/13) w celu przywrócenia równego traktowania opiekunów osób niepełnosprawnych. Trybunał orzekł wtedy, że zróżnicowanie prawa do świadczenia pielęgnacyjnego opiekunów osoby z niepełnosprawnością ze względu na moment powstania niepełnosprawności jest niezgodne z konstytucją. Mimo wyroku, prawa dotychczas nie zmieniono.

Rządzący mają obowiązek zająć się sytuacją osób z niepełnosprawnościami. I nie chodzi tu tylko o podwyższenie zasiłku pielęgnacyjnego czy  renty socjalnej.

- Potrzebne są duże systemowe, zmiany – uważa dr Paweł Kubicki ze Szkoły Głównej Handlowej.

Pozostało 93% artykułu
2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Subskrybuj
Nieruchomości
Trybunał: nabyli działkę bez zgody ministra, umowa nieważna
Materiał Promocyjny
Wykup samochodu z leasingu – co warto wiedzieć?
Praca, Emerytury i renty
Czy każdy górnik może mieć górniczą emeryturę? Ważny wyrok SN
Prawo karne
Kłopoty żony Macieja Wąsika. "To represje"
Sądy i trybunały
Czy frankowicze doczekają się uchwały Sądu Najwyższego?
Materiał Promocyjny
Jak kupić oszczędnościowe obligacje skarbowe? Sposobów jest kilka
Sądy i trybunały
Łukasz Piebiak wraca do sądu. Afera hejterska nadal nierozliczona