Elvis Presley wiecznie żywy

40 lat temu, 16 sierpnia 1977 roku, umarł Elvis Presley - w związku z rocznicą przypominamy tekst z archiwum tygodnika "Plus Minus".

Wiadomość o przedwczesnej śmierci Elvisa Presleya  nie była zaskoczeniem dla wtajemniczonych. W samym tylko roku 1977 nadworny lekarz króla rock and rolla dr George C. Nichopoulos, zwany dr. Nickiem, przepisał mu 10 tysięcy jednostek pochodnych amfetaminy, barbituranów, środków uspokajających, nasennych i przeczyszczających oraz hormonów. Szczególnie intensywnie recepty wystawiał po odejściu żony Elvisa, Priscilli, w 1971 roku. Nic więc dziwnego, że pewnego dnia - 16 sierpnia 1977 roku, nad ranem - znaleziono króla martwego w łazience w jego posiadłości Graceland w Memphis. Sekcja zwłok stwierdziła obecność kokainy i barbituranów w organizmie, ale do publicznej wiadomości przekazano, że powodem śmierci Presleya była arytmia serca.

Zdrajca młodzieżowej rewolucji

Od czterech przynajmniej lat, poprzedzających tamten feralny ranek w Graceland, Presley był dla rockowego świata pośmiewiskiem. John Lennon, który niegdyś wypowiedział sławne zdanie: "Przed Elvisem nie było niczego", wiadomość o śmierci swego dawnego idola skwitował cynicznie: "Elvis umarł, kiedy wrócił z wojska". Jak wszyscy, eksbitels czuł się zdradzony i oszukany tym, że po wydaniu ostatniego wielkiego rockandrollowego albumu "Elvis Is Back!" w 1960 roku Presley poświęcił się kręceniu raczej miernych filmów, których soundtracki były zbiorami przypadkowych, zwykle nie najwyższego lotu utworów. Ale rzeczą szczególnie niewybaczalną było, że Elvis zdradził wielką młodzieżową rewolucję lat 50., której stał się symbolem - wraz z aktorami Jamesem Deanem, Marlonem Brando i Montgomerym Cliftem. Opowiedział się po stronie popularnych amerykańskich piosenkarzy w rodzaju Franka Sinatry, Deana Martina i Perry'ego Como. Chciał być lubiany przez wszystkich, co niedwuznacznie sugerował tytuł opublikowanego w 1961 roku bardziej utemperowanego muzycznie albumu "Something for Everybody".

Nieprzyzwoite ruchy bioder

Kontrast między Elvisem z jego telewizyjnego debiutu w programie Stage Show Tommy'ego i Jimmy'ego Dorseya w styczniu 1956 roku a Elvisem o 20 lat starszym, ograniczającym swoją działalność do koncertów w Las Vegas, jest dramatyczny. Pierwsze pojawienie się młodego, pełnego werwy Elvisa na małym ekranie disc jockey z Cleveland Bill Randle zapowiedział jako przełomowe wydarzenie w dziejach telewizji. Rychło potwierdziły to występy wokalisty w prestiżowym Ed Sullivan Show, w których pokazywano go tylko od pasa w górę, by ukryć nieprzyzwoite ruchy bioder, a które przyciągnęły ponad 80 procent widowni, czyli grubo powyżej 50 milionów telewidzów.

Ten drugi Elvis - otyły, w kiczowatych kombinezonach, nafaszerowany chemią i coraz bardziej nieprzewidywalny - był już parodią samego siebie. Potrafił w Las Vegas wjechać na scenę na plecach jednego z członków swej świty, z wypchaną małpą na ramieniu, by odśpiewać jeden ze swych najsłynniejszych przebojów "Love Me Tender" - w wersji zdecydowanie dla dorosłych. Kiedy indziej, zamiast śpiewania, raczył widownię długimi monologami i kiepskimi dowcipami.

Globalna żałoba

16 sierpnia 1977 roku stało się jednak coś absolutnie nieoczekiwanego. Świat zapomniał o Elvisie tandeciarzu i pogrążył się w wielkiej jednoczącej pokolenia żałobie. Podczas nocnych czuwań obok siebie siedzieli fani w wieku średnim i punkrockowcy, którzy zwykle z pogardą traktowali przeszłość. Niebawem zespół The Clash podkreślił swoją przynależność do presleyowskiej tradycji, stylizując okładkę swego albumu "London Calling" - uznanego przez magazyn "Rolling Stone" za najważniejszą płytę lat 80. - na pierwszy longplay Elvisa z 1956 roku zatytułowany "Elvis Presley".

Na pierwszy plan znowu powróciły wspomnienia wczesnych lat kariery wokalisty. Zrewolucjonizowały one muzykę i przyczyniły się walnie do ogromnych zmian, jakie zaszły w amerykańskiej i światowej kulturze w ciągu 23 lat, które minęły od chwili wydania singla "That's Alright, Mama" przez małą wytwórnię Sun Records z Memphis w 1954 roku. W ciągu ostatnich trzech dekad tylko tragiczna śmierć i pogrzeb księżnej Diany wywołały podobne globalne poruszenie i powszechną żałobę i stały się momentem narodzin już nawet nie mitu, ale prawie religijnego kultu, o czym dobitnie świadczą tak pielgrzymki do Graceland, jak i do londyńskiego Kensington Palace.

Sanktuarium Graceland

Udostępniona publiczności w 1982 roku rezydencja Presleya przyciąga ponad 600 tysięcy turystów i pielgrzymów rocznie. Zajmuje drugie miejsce na liście najliczniej odwiedzanych przez turystów budynków w USA. Ale Graceland jest czymś więcej niż atrakcją turystyczną. Dla wielu to jakby archikatedra kultu Elvisa, którego rytm wyznacza swoisty kalendarz liturgiczny. Otwiera go 8 stycznia dzień urodzin Presleya, a kończy czuwanie ze świecami przy jego grobie w nocy z 15 na 16 sierpnia.

Muzyka czarnych gett plus białe country

Dzięki Presleyowi Memphis w stanie Tennessee odzyskało wigor. Nie jest już takim sennym, zapyziałym, prowincjonalnym miastem, jakim ukazał go Jim Jarmusch w filmie "Mystery Train". Odpowiedź na pytanie, jak w takiej dziurze mógł się pojawić taki talent i w ogóle narodzić rock and roll, bo przecież w tutejszej wytwórni Sun Records debiutowali także Carl Perkins, Johnny Cash i Jerry Lee Lewis, zadać mogą tylko ci, którzy nie zapoznali się z historią miasta. W czasach młodości przyszłego króla rock and rolla, który przeniósł się tam z rodzicami z niedalekiego Tupelo, było to tętniące życiem centrum handlowe i kulturalne całego dorzecza Missisipi. W lepszych lokalach i szemranych spelunkach przy osławionej Beale Street występował każdy liczący się na południu wykonawca. Nieważne, czy biały, czy kolorowy. Tu spotykały się wszystkie fundamentalne amerykańskie gatunki muzyczne: gospel, blues, country i stosunkowo świeżej daty rhythm and blues.

Elvis - jak mówił Sam Phillips, właściciel Sun Records - chłonął wszystkie te style jak gąbka. Nie był pierwszym białym wokalistą, który czerpał inspiracje z pogardzanej czarnej muzyki - przed nim czynił to Bill Haley - ale to on pierwszy dokonał fuzji agresywnych, szorstkich dźwięków rozbrzmiewających w czarnych gettach i ckliwego białego country królującego w Grand Ole Opry. Niemal symbolicznie uchwyciły ten moment obie strony jego pierwszego singla: "That's Alright, Mama" Arthura, "Big Boya" Crudupa i "Blue Moon of Kentucky" gwiazdy stylu bluegrass Billa Monroe. Reszty dokonał jego fenomenalny głos, wielki dar kształtowania melodii, niespotykanie emocjonalna interpretacja tekstów oraz ekspresyjna, zmysłowa prezencja sceniczna, która stała się kamieniem obrazy dla bogobojnej, purytańskiej i białej Ameryki.

Mimowolny patron rockowych rebelii

Na nic zdały się głośne protesty i antyrockowe kampanie w mediach. Muzykę początkowo uznaną za wynaturzoną i nieprzyzwoitą zaadoptowało jako swój życiowy soundtrack młode pokolenie Amerykanów. Gdy w styczniu 1956 roku ukazał się singel "Heartbreak Hotel", nagrany jako pierwszy z długiej sekwencji przebojów dla wytwórni RCA, rock and roll z lokalnej, czyli tylko krajowej ciekawostki stał się globalną sensacją. Rewolucja miała właśnie twarz Presleya. W ciągu kilkunastu miesięcy Elvis w swych nagraniach zdefiniował najważniejszy gatunek muzyczny drugiej połowy XX wieku i niejako stał się patronem wszystkich późniejszych rockowych rebelii. On sam chyba nie do końca rozumiał, co się stało i był nieco przerażony zamieszaniem, jakie wywołał. Bo przecież sam jako głęboko wierzący i wychowany w bojaźni bożej chłopak z Południa - o czym przypominał po mistrzowsku wykonując pieśni religijne - nigdy nie pragnął zostać buntownikiem czy demoralizatorem młodzieży. Przeciwnie. Chciał, by jego muzyka łączyła, a nie dzieliła publiczność i nie była wykorzystywana jako amunicja w wojnie pokoleń. Stąd pewnie to potulne podporządkowanie się apodyktycznemu i bezwzględnemu w interesach menedżerowi, "Pułkownikowi" Tomowi Parkerowi (właściwe nazwisko: Andreas Cornelis van Kuijk) - nielegalnemu imigrantowi z Holandii o mocno podejrzanej przeszłości - który popchnął go stronę Hollywoodu i tandety.