Służebność osobista mieszkania powstaje z reguły w drodze umowy zawartej między właścicielem nieruchomości a osobą, na rzecz której prawo to ma zostać ustanowione.

Może mieć charakter nieodpłatny lub odpłatny. Ta pierwsza forma jest obłożona podatkiem od spadków i darowizn według stawek i zasad wskazanych w tej ustawie. Co istotne roczną wartość służebności ustala się jako 4 proc. wartości całej obciążonej nieruchomości. Jeżeli służebność została ustanowiona na czas nieokreślony lub na czas życia uprawnionego, wówczas roczną wartość należy pomnożyć przez 10. Jeżeli prawo to zostanie ustanowione na krótszy okres czasu – wartość służebności mnożymy przez odpowiednią liczbę lat lub ich części.

Odpłatna służebność osobista mieszkania podlega opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych. W tym przypadku podstawę opodatkowania stanowi wartość świadczeń osoby, na rzecz której ustanowiono służebność, za okres, na jaki prawa te zostały ustanowione. Z zastrzeżeniami przewidzianymi w tej ustawie, stawka podatku wynosi 1 proc.

Czy można się zrzec służebności osobistej? Uprawniony z tytułu służebności osobistej mieszkania w każdej chwili może ze swego prawa zrezygnować. Wystarczy, że złoży stosowne oświadczenie. Należy jednak pamiętać, że jeżeli prawo było ujawnione w księdze wieczystej, do jego wygaśnięcia potrzebne jest wykreślenie prawa z księgi wieczystej.

Z reguły służebność osobista mieszkania ustanawiana jest w ramach umowy o dożywocie lub renty odpłatnej stanowiąc bardzo ważny element tej umowy.