Rękopis "Bogurodzicy" na wystawie w Bibliotece Narodowej

Pieśń ta, tradycyjnie uważana za nasz pierwszy hymn narodowy, otwiera jednocześnie historię polskiej literatury. To najstarszy zachowany w całości spójny tekst w języku polskim. Jednodniowemu pokazowi rękopisu, który odbędzie się tylko w najbliższą sobotę, towarzyszą dwa wykłady i krótki koncert.

„Bogurodzica” określana była przez Jana Długosza mianem carmen patrium (pieśń ojczysta). Śpiewana w ważnych dla wspólnoty narodowej momentach – przed najważniejszymi bitwami, w trakcie obrzędów koronacyjnych czy podczas podniosłych uroczystości kościelnych, pełniła przez wieki funkcję hymnu narodowego. W takiej postaci wprowadzona została także do kultury popularnej – najpierw przez Henryka Sienkiewicza w „Krzyżakach”, gdzie rycerstwo polskie śpiewa ją przed bitwą pod Grunwaldem, a następnie w ekranizacji powieści w reżyserii Aleksandra Forda.

Archaiczna część pieśni to dwie pierwsze strofy, których autorstwo w średniowieczu przypisywane było św. Wojciechowi. Współczesne badania wskazują jednak, że pochodzą one raczej z XIII w., a kolejne strofy są jeszcze późniejsze. „Bogurodzica” zachowała się w wielu wersjach, zwanych redakcjami. Na wystawie prezentowany będzie trzeci spośród najstarszych – rękopis redakcji warszawskiej ze zbiorów Biblioteki Narodowej – znajdujący się w kodeksie „Miscellanea theologica” (sygnatura BN 3016 II) zawierającym także inne modlitwy i traktaty teologiczne. Zastosowane tam formy językowe wskazują, że ta właśnie wersja tekstu mogła inspirować Sienkiewicza piszącego „Krzyżaków”.

Jak zapowiada dr Tomasz Makowski, dyrektor Biblioteki Narodowej w najbliższą sobotę zobaczyć będzie można także trzy inne najciekawsze wersje pieśni ze zbiorów BN: rękopis cyrylicą ze „Statutu Litewskiego pierwszego”, pierwsze wydanie „Bogurodzicy” drukiem oraz „Statuta y przywileje koronne” Jana Herbuta, w którym „Bogurodzica” została zatytułowana jako pieśń ułożona przez św. Wojciecha.