- ZUS doręczył mi decyzję, że jako spadkobierca ponoszę odpowiedzialność za długi firmowe mojego ojca, w sumie ok. 12 tys. zł. Uważam, że niesłusznie, bo spadek nabyliśmy z dobrodziejstwem inwentarza, a było tam wpisane, że wartość spadku to zero złotych. Czy ta decyzja jest prawidłowa? – pyta czytelnik.
Nie. Odpowiedzialność czytelnika powinna być ograniczona tylko do stanu czynnego inwentarza, czyli do zera złotych. Decyzja ZUS jest wadliwa, co uzasadnia złożenie odwołania do sądu.
Kwestię przypisania odpowiedzialności za długi składkowe powstałe wskutek działalności gospodarczej zmarłego należy rozważyć w kontekście ustawy z 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (tekst jedn. DzU z 2017 r., poz. 201 ze zm.). Różne przepisy tej ustawy – m.in. art. 97 § 1, art. 98 § 1 i 2 pkt 1, 2,5 i 7, czy 100 – stosuje się bowiem odpowiednio do należności z tytułu składek z mocy odesłania z art. 31 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn. DzU z 2017 r., poz. 1778).
Zgodnie z art. 97 § 1 ordynacji, spadkobiercy podatnika (z zastrzeżeniem § 2) przejmują przewidziane w przepisach prawa podatkowego (tu: prawa ubezpieczeniowego) majątkowe prawa i obowiązki spadkodawcy. Z art. 98 wynika zaś, że do odpowiedzialności spadkobierców za zobowiązania składkowe spadkodawcy stosuje się przepisy k.c. o przyjęciu i odrzuceniu spadku oraz o odpowiedzialności za długi spadkowe. Dotyczy to odpowiedzialności spadkobierców za zaległości składkowe, odsetki za zwłokę od zaległości składkowych spadkodawcy, opłatę prolongacyjną oraz koszty upomnienia i koszty postępowania egzekucyjnego prowadzonego wobec spadkodawcy powstałe do dnia otwarcia spadku. Jak wskazał NSA w wyroku z 16 maja 2014 r. (II FSK 1239/12): Spadkobierca podatnika (...) to spadkobierca w rozumieniu cywilistycznym. Oznacza to, że przepisy kodeksu cywilnego (art. 1030-1034) dotyczące odpowiedzialności za długi spadkowe należy, stosownie do art. 98 § 1 ustawy, stosować wprost do odpowiedzialności spadkobierców za zobowiązania podatkowe.
Przy wydawaniu decyzji ZUS powinien zatem mieć na względzie sposób nabycia spadku przez czytelnika, który nastąpił z dobrodziejstwem inwentarza oraz wynikający z tego inwentarza zerowy stan. Jak wynika z aktualnego brzmienia art. 1031 § 2 k.c., w razie przyjęcia spadku z dobrodziejstwem inwentarza, spadkobierca ponosi odpowiedzialność za długi spadkowe tylko do wartości ustalonego w wykazie inwentarza albo spisie inwentarza stanu czynnego spadku. To ograniczenie odpowiedzialności odpada, jeżeli spadkobierca podstępnie pominął w wykazie inwentarza lub podstępnie nie podał do spisu inwentarza przedmiotów należących do spadku albo przedmiotów zapisów windykacyjnych bądź podstępnie uwzględnił w wykazie inwentarza lub podstępnie podał do spisu inwentarza nieistniejące długi.
