Odpowiedź na to pytanie zacznę od tego, że w spółce jawnej, w odróżnieniu od sp. z o.o., do wypłaty udziału w zysku nie jest niezbędne podjęcie przez wspólników uchwały o przeznaczeniu zysku do wypłaty. Dopuszczalne jest zatem pobieranie przez wspólników określonych kwot z tego tytułu bez podjęcia uchwały, a jedynie za zgodą wszystkich wspólników. Na takich samych warunkach możliwe jest także pobieranie przez wspólników zaliczek na poczet przyszłego zysku, niepodlegających rozliczeniu, jeśli spółka nie osiągnie zysku. Oznacza to, że w razie nie osiągnięcia zysku, wspólnik, który za zgodą wszystkich pozostałych wspólników pobrał kwotowe zaliczki na poczet udziału w zysku, nie ma obowiązku zwracać do kasy spółki jakiejkolwiek kwoty tytułem rozliczenia tej zaliczki. Owo rozliczenie następuje dopiero w kolejnym okresie obrachunkowym, w którym spółka osiągnie zysk. Wynika to z uzasadnienia wyroku SN z 5 marca 2009 roku, sygn. akt III CSK 290/08.

Oczywiste jest zatem, że kwota 80 tys. zł mogłaby zostać pobrana, a następnie rozliczona, przez czytelnika i pozostałych trzech wspólników, gdyby zaistniała sytuacja dająca podstawę do przyjęcia, że zysk w spółce zostanie osiągnięty. Pogląd ten znajduje odzwierciedlenie w uzasadnieniu wyroku Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z 25 lipca 2014 r., I ACa 235/14. Skoro zaś, na wniosek uczestników podmiotu, wszczęto postępowanie upadłościowe, w dodatku z opcją likwidacji jego majątku, to znaczy, że wspólnicy sami wykluczyli ewentualność wygenerowania przez spółkę profitów.

Stąd też należy przyjąć, że podstawa świadczenia – tj. zaliczki w łącznej wysokości 80 tys. zł na poczet przyszłego zysku – wobec jego niewypracowania przez spółkę odpadła w momencie uprawomocnienia się postanowienia sądu o ogłoszeniu upadłości podmiotu.

Zgodnie z art. 410 § 2 k.c. świadczenie jest nienależne, jeżeli ten, kto je spełnił, nie był w ogóle zobowiązany lub nie był zobowiązany względem osoby, której świadczył, albo jeżeli podstawa świadczenia odpadła lub zamierzony cel świadczenia nie został osiągnięty, albo jeżeli czynność prawna zobowiązująca do świadczenia była nieważna i nie stała się ważna po spełnieniu świadczenia.

W omawianym przypadku doszło do sytuacji, w której odpadła podstawa świadczenia zaliczki na poczet zysku wobec ogłoszenia upadłości sp.j. obejmującej likwidację jej majątku. Roszczenie syndyka jest więc zasadne.