- Reprezentuję sp. z o.o. (X), która zawarła z inną sp. z o.o. (Y) umowę, na podstawie której zobowiązaliśmy się do niepodejmowania działalności konkurencyjnej względem siebie pod rygorem zapłaty kary umownej w wysokości określonej w kontrakcie. Y naruszyła ww. postanowienie. Nie uiściła kary, moja spółka wystąpiła o zasądzenie od niej stosownej kwoty. Powództwo zostało w całości uwzględnione (50 tys. zł). Egzekucja z majątku Y sp. z o.o. okazała się bezskuteczna. Komornik ustalił, że spółka Y – przed złożeniem wniosku o wszczęcie względem niej postępowania egzekucyjnego sprzedała składnik majątku, z którego moja spółka mogłaby uzyskać zaspokojenie. Wszystkie pieniądze ze sprzedaży w kwocie 20 tys. zł przekazała na rzecz innego wierzyciela spółki – jednego z jej pracowników (który nie wszczął wobec niej postępowania komorniczego). Czy X sp. z o.o. może wystąpić ze skargą pauliańską? – pyta czytelnik.
Gdy wskutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową, każdy z wierzycieli może żądać uznania tej czynności za bezskuteczną w stosunku do niego, jeżeli dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli, a osoba trzecia o tym wiedziała lub przy zachowaniu należytej staranności mogła się dowiedzieć. Jest to definicja skargi pauliańskiej. Czynność prawna dłużnika jest dokonana z pokrzywdzeniem wierzycieli, jeżeli wskutek tej czynności dłużnik stał się niewypłacalny albo niewypłacalny w wyższym stopniu, niż był przed dokonaniem czynności. Komentowana instytucja polega zatem na realizacji wierzytelności z majątku osoby trzeciej, która odniosła korzyść majątkową na skutek nielojalnego względem wierzyciela zachowania dłużnika.
Przesłanki umożliwiające wytoczenie powództwa o stwierdzenie bezskuteczności czynności prawnej są następujące: istnienie wierzytelności, dokonanie przez dłużnika czynności prawnej z osobą trzecią, pokrzywdzenie wierzyciela wskutek tej czynności, dokonanie przez dłużnika czynności ze świadomością pokrzywdzenia wierzyciela, uzyskanie wskutek tej czynności korzyści majątkowej przez osobę trzecią, a także działanie osoby trzeciej w złej wierze. Muszą one wystąpić łącznie.
W tej sprawie istotne znaczenie ma to, czy oprócz spółki czytelnika w dacie zawarcia umowy sprzedaży składnika majątku spółki Y i uzyskania ceny za jego zbycie podmiot ten miał jeszcze innych wierzycieli, którzy wszczęli bezskuteczne postępowania egzekucyjne, ewentualnie czy Y sp. z o.o. była wówczas w upadłości.
Gdyby toczyły się wobec tej spółki inne postępowania komornicze, wówczas kolejność zaspokajania wierzycieli musiałaby następować według przepisów kodeksu postępowania cywilnego o egzekucji. Jeżeli natomiast znajdowałaby się w upadłości, to kolejność uiszczania należności wierzycieli wyznaczałyby normy ustawy z 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe i naprawcze (dalej: u.p.n.).
