Wysokość kar umownych w zamówieniach publicznych nie jest ściśle określona w przepisach, jednak istnieje zapis mówiący o braku możliwości ich swobodnego ustalania przez zamawiających. Ustawodawca chroni w ten sposób zasadę proporcjonalności, co pośrednio ma również służyć zabezpieczeniu interesów obu stron: wykonawców i zamawiających.
W praktyce jednak często zdarza się, że kary umowne są narzędziem do obciążenia wykonawców nadmiernym, nieuzasadnionym ryzykiem – z uwagi zarówno na ich wysokość, jak i podstawy naliczania. Takie postępowanie przynosi szkody nie tylko podmiotom realizującym zadania, ale zagraża również zasadności wydatkowania finansów publicznych, która powinna być podstawą wszystkich działań w ramach zamówień publicznych.
Podnoszenie ryzyka
Maksymalizacja kar umownych, a zatem podnoszenie ryzyka po stronie wykonawcy, musi zostać uwzględniona w kwocie oferty, co jest sprzeczne z zasadą racjonalnego gospodarowania środkami publicznymi – wyrażającej się w realizacji zamówienia publicznego przy możliwie najmniejszych środkach. Rozsądne wydatkowanie finansów publicznych nie może polegać na krótkowzrocznych oszczędnościach pojedynczych jednostek sektora finansów publicznych, ale na kompleksowym podejściu uwzględniającym stabilny rozwój przedsiębiorstw.
- Naturalne jest, że zamawiający chcą chronić swoje interesy i stosują zapisy odnośnie kar umownych. Nie powinno jednak dochodzić do sytuacji, w których wykonawcy obarczani są ryzykiem niewspółmiernym do realizowanych zadań oraz kwoty zamówienia. Nieadekwatne kary, których wysokość lub sposób wyliczania przynoszą negatywne skutki dla obu stron, to duże zagrożenie dla zdrowia polskiej gospodarki – tak zamówień publicznych, jak i całego rynku pracy. Obok działań w kierunku nowelizacji przepisów w tym względzie, również zamawiający powinni wprowadzać w życie dobre praktyki – w oparciu o wypracowane procedury, dostosowane do realiów rynku zamówień publicznych, które respektują m.in. zasadę proporcjonalności i równoważności" – mówi Marek Kowalski, przewodniczący Federacji Przedsiębiorców Polskich.
Utrzymanie wygórowanego poziomu odszkodowania, w tym kar umownych może doprowadzić do niekorzystnej dla interesu publicznego sytuacji, w której zamawiający będzie starał się przypisać odpowiedzialność za naruszenie umowy i uzyskać w ten sposób kwotę kary umownej, czy dalszego odszkodowania. Może to skutkować wstrzymaniem realizacji zamówienia publicznego, niewykonaniem kontraktu lub też doprowadzić do rozstrzygnięcia sprawy przez sąd.
