Zmiany w prawie chińskim przydadzą się polskim przedsiębiorcom

Należy zatem odnotować uchwalone 14 listopada 2017 roku przez Komitet Stały Komunistycznej Partii Chin fundamentalne zmiany, jakie zostały wprowadzone w Prawie o Zwalczaniu Nieuczciwej Konkurencji (dalej: Nowe Prawo).

Nowe Prawo obowiązuje wszystkie podmioty gospodarcze prowadzące wymianę handlową w Chinach od 1 stycznia 2018 roku. Jest to jedna z nielicznych zmian w prawie chińskim, która zmierza rzeczywiście do rozwiązania wątpliwości praktycznych, z jakimi mierzyli się przedsiębiorcy operujący na rynku chińskim od czasu przyjęcia pierwszej wersji tego prawa w 1993 roku. Wprowadzone zmiany dotyczą przede wszystkim zakresu czynów nieuczciwej konkurencji, nowej definicji przekupstwa gospodarczego (pojęcie to należy odróżnić od węższego pojęcia korupcji w rozumieniu przepisów chińskiego prawa karnego), ochrony tajemnicy handlowej, prowadzenia postępowań w sprawie naruszeń prawa oraz reżimu odpowiedzialności w razie dokonania czynów nieuczciwej konkurencji przez podmioty gospodarcze.

Założenia ustawowe

Podstawowymi założeniami Nowego Prawa ujętymi w art. 1 jest promowanie rozwoju społeczno-ekonomicznego porządku, zapobieganie czynom nieuczciwej konkurencji oraz ochrona uzasadnionych praw i interesów podmiotów gospodarczych oraz konsumentów. Prowadzenie działalności gospodarczej w Chinach (w zakresie obejmującym zarówno proces produkcji, jak i sprzedaży) musi spełniać zaś zasady równości, uczciwości oraz dobrej wiary, a także być zgodne z prawem oraz etyką biznesu. Nowe Prawo nie definiuje tych generalnych odniesień pozostawiając szeroki margines interpretacji tych przepisów przez organy wykonawcze.

Definicja przekupstwa gospodarczego

Jedną z najważniejszych zmian wprowadzonych w Nowym Prawie jest przyjęcie nowej definicji przekupstwa gospodarczego. Dotychczasowa definicja wzbudzała wiele trudności praktycznych dla przedsiębiorców prowadzących wymianę handlową z chińskimi kontrahentami, prowadziła bowiem do przeciwstawnych interpretacji, a praktyka chińskich organów administracji publicznej nie była w tym zakresie jednolita. Zgodnie z art. 7 Nowego Prawa, podmiot gospodarczy dopuszcza się aktu przekupstwa gospodarczego, oferując lub otrzymując pieniądze, towary lub inne korzyści majątkowe (w tym rabaty, zniżki, materiały promocyjne, zwrot kosztów, opłaty konsultingowe, prowizje, wynagrodzenie etc.), w celu zawarcia transakcji handlowej lub osiągnięcia przewagi konkurencyjnej, następującym osobom lub podmiotom:

- pracownikowi zatrudnionemu przez kontrahenta danej transakcji handlowej;

- podmiotowi lub osobie zajmującej się obsługą spraw kontrahenta danej transakcji handlowej;

- innemu podmiotowi lub osobie, która korzystając ze swojej pozycji lub uprawnień wpływa na daną transakcję handlową (m.in. mowa tu o agentach oraz pośrednikach uczestniczących przy transakcji).

W odróżnieniu od prawa polskiego, które jedynie w kodeksie karnym reguluje to zagadnienie, Nowe Prawo bardzo szeroko definiuje pojęcie przekupstwa gospodarczego. Stanowi to i tak znaczący postęp bowiem poprzednia definicja przekupstwa gospodarczego była o wiele szersza i obejmowała wszelkie aktywności, również podejmowane bezpośrednio pomiędzy kontrahentami danej transakcji.

W powyższej liście osób i podmiotów podlegających tym postanowieniom nie wskazano zatem kontrahentów danej transakcji handlowej. Oznacza to, że udzielanie rabatów i zniżek na rzecz danego kontrahenta nie będzie już dalej uznawane za spełniające przesłanki przekupstwa gospodarczego. W tym zakresie Nowe Prawo, wraz z regulacjami podatkowymi w Chinach, wymaga jednak, aby wszelkie rabaty lub zniżki udzielone kontrahentowi danej transakcji handlowej, lub prowizje płacone na rzecz agenta lub pośrednika uczestniczącego przy transakcji były odzwierciedlane w księgach rachunkowych podmiotu gospodarczego oraz jego kontrahenta, agenta lub pośrednika (w zależności od przypadku). Naruszenie tego obowiązku nie oznacza jednak automatycznie, że dany podmiot gospodarczy dopuszcza się przekupstwa gospodarczego (tak jak miało to miejsce na gruncie wcześniejszych postanowień).

Zakres potencjalnej odpowiedzialności nie jest wprost przewidziany w Nowym Prawie oraz może prowadzić do rozbieżnych interpretacji. Udzielając rabatów lub zniżek kontrahentowi chińskiemu, wskazane jest zatem ich odzwierciedlenie w księgach rachunkowych, a przy zawieraniu umowy z kontrahentem chińskim należy nałożyć na niego taki obowiązek umowny oraz przewidzenie mechanizmu idemnifikacyjnego w razie jego naruszenia.

Odpowiedzialność firmy za pracowników

Nowe Prawo wskazuje, że przekupstwo gospodarcze, którego dopuścił się pracownik danego podmiotu gospodarczego, przypisuje się podmiotowi gospodarczemu, o ile ten podmiot nie udowodni, że czyn pracownika nie był podjęty w celu zawarcia transakcji handlowej lub osiągnięcia przewagi konkurencyjnej. Oznacza to, że jedyną przesłanką egzoneracyjną, tj. zwalniającą podmiot z odpowiedzialności za działania pracownika, jest wykazanie, że celem danego czynu pracownika nie było zawarcie transakcji handlowej na rzecz podmiotu lub uzyskanie przez niego przewagi konkurencyjnej.

Pojęcia te są na tyle nieostre, że zwolnienie się z odpowiedzialności przedsiębiorców pozostanie utrudnione. Z tego względu rekomendowane jest, aby przedsiębiorcy operujący na rynku chińskim wprowadzili efektywny systemu kontroli i monitoringu pracowników, wprowadzenie rygorystycznej odpowiedzialności za jakiejkolwiek przejawy korupcji oraz opracowanie systemu compliance zgodnego z prawem chińskim, który będzie zapobiegał takim działaniom. Takie środki zapobiegawcze, chociaż nie zostały wprost przewidziane w Nowym Prawie, zgodnie ze stanowiskiem Organu Wykonawczego Administracji Państwowej ds. Przemysłu i Handlu (odpowiedzialnego za kontrolę przestrzegania postanowień Nowego Prawa) mogą również stanowić podstawę do zwolnienia z odpowiedzialności przez przedsiębiorców.

Ochrona tajemnicy przedsiębiorstwa

Kolejną istotną zmianą wprowadzoną w art. 9 Nowej Prawa jest rozszerzenie zakresu ochrony tajemnicy przedsiębiorstwa. Zgodnie z nowymi zmianami, samo korzystanie przez podmiot gospodarczy z informacji stanowiących tajemnicę innego przedsiębiorstwa może stanowić czyn nieuczciwej konkurencji, nawet jeżeli informacje te zostały ujawnione lub pochodzą od innego podmiotu. Będzie to miało miejsce w przypadku, gdy przedsiębiorca wiedział lub powinien wiedzieć, że podmiot od którego pochodzą dane informacje, naruszył tajemnicę przedsiębiorstwa uprawnionego przedsiębiorcy. Dzięki takiemu rozwiązaniu, przedsiębiorcy nie będą już dalej mogli uchylać się od odpowiedzialności tylko ze względu na fakt, że informacja pochodzi od innych podmiotów (które dopuściły się naruszenia tajemnicy przedsiębiorstwa). Mając to na uwadze, z uwagi na ciężar dowodu, który został przerzucony na przedsiębiorców, powinni oni we własnym zakresie dokumentować na bieżąco źródła pochodzenia informacji o swoich kontrahentach lub w szczególności o podmiotach prowadzących działalność konkurencyjną. Tak długo bowiem, jak informacje są publicznie dostępne lub pochodzą z uprawnionego źródła, wówczas będą oni mogli skutecznie uchylać się od odpowiedzialności za naruszenie tajemnicy przedsiębiorstwa.

Nowe Prawo, wprowadzając pojęcie tajemnicy przedsiębiorstwa, wymaga również, aby względem informacji objętych tajemnicą przedsiębiorstwa, uprawniony podmiot podjął właściwe działania zmierzające do utrzymania tajemnicy. W praktyce oznacza to konieczność oznaczenia dokumentów i materiałów przekazywanych kontrahentom chińskim jako „zastrzeżone", „poufne" lub „stanowiące tajemnice przedsiębiorstwa w rozumieniu art. 9 Prawa o Zwalczaniu Nieuczciwej Konkurencji". Ponadto, przed ujawnieniem informacji objętych tajemnicą przedsiębiorstwa należy zawrzeć umowę o zachowaniu poufności zakazującą dalszego ujawniania takich informacji. Pozwoli to uniknąć argumentów ze strony, która dopuściła się naruszenia tajemnicy przedsiębiorstwa, że dane informacje nie stanowią takiej tajemnicy właśnie z uwagi na brak podjęcia należytych starań przez uprawniony podmiot w kontekście zachowania ich poufności. Ponadto przedsiębiorcy dopuszczają się czynu niedozwolonego w razie naruszenia zawartej umowy o zachowaniu poufności. W takim przypadku przedsiębiorcy będą odpowiedzialni względem strony tej umowy za naruszenia poufności zarówno na gruncie umownym, jak i ustawowym.

Pozostałe zmiany

Zgodnie z Nowym Prawem wprowadzona została szersza ochrona oznaczeń i nazw przedsiębiorstwa oraz oferowanych produktów lub usług. Wszelkie działania zmierzające do wprowadzenia w błąd lub do fałszywego oznaczania towarów lub usług, w tym przez nieuprawnione korzystanie z nazw domen i stron internetowych, będą stanowiły czyn nieuczciwej konkurencji. W tym zakresie wprowadzone zmiany są bardzo zbliżone do obowiązujących w Polsce postanowień ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. Nowe Prawo objęło dalszymi zmianami również czyny zabronione polegające na rozpowszechnianiu nieprawdziwych lub wprowadzających w błąd informacji o oferowanych towarach lub usługach oraz historii zamówień, np. przez zawyżanie statystyk zrealizowanych zamówień lub zamieszczanie fałszywych komentarzy w sieci.

Odpowiedzialność ustawowa

W razie dopuszczenia się czynu niedozwolonego Nowe Prawo przewiduje zaostrzony reżim odpowiedzialności. Poza odpowiedzialnością cywilną zmierzającą do pokrycia całości wyrządzonych poszkodowanemu szkód, w tym pokrycia utraconych korzyści wynikających z takiego czynu (w razie braku możliwości oszacowania szkody przez poszkodowanego, zasądzona na jego rzecz kwota nie może przekroczyć 3 000 000 renminbi), Nowe Prawo przewiduje również odpowiedzialność administracyjną (kary w przedziale od kwoty 50 000 renminbi do kwoty 3 000 000 renminbi). Ponadto w razie rażących naruszeń istnieje możliwość cofnięcia licencji na prowadzenie działalności, upublicznienia informacji o naruszającym podmiocie, a w przypadku czynów, które wypełniają jednocześnie przesłanki czynów zabronionych (w szczególności w kontekście przekupstwa gospodarczego), również poniesienia odpowiedzialności karnej. Organ odpowiedzialny za kontrolę przestrzegania postanowień Nowego Prawa uzyskał szerokie kompetencje do kontroli i przeszukania miejsc, pomieszczeń, budynków, systemów informatycznych komputerów, czy też rzeczy należących do podmiotów gospodarczych. W razie jakiegokolwiek przejawu obstrukcji ze strony podmiotu ten będzie podlegał karze w kwocie 50 000 renminbi (jeżeli jest to osoba fizyczna karze w kwocie 5.000 renminbi).

—Jarosław M. Jankowski