Co powinna zawierać umowa o audyt

O tym, na które elementy umowy podpisywanej z podmiotem uprawnionym do badania sprawozdań finansowych należy zwrócić szczególną uwagę, mówi Hanna Sztuczyńska, biegły rewident, członek Krajowej Rady Biegłych Rewidentów, w rozmowie z Pawłem Rochowiczem.

Publikacja: 02.03.2016 06:00

Co powinna zawierać umowa o audyt

Foto: www.sxc.hu

Rz: Porozmawiajmy o formalnej stronie zawarcia umowy o przeprowadzenie badania sprawozdania finansowego w firmie. Z kim badana jednostka zawiera umowę?

Hanna Sztuczyńska: Stroną umowy może być wyłącznie podmiot uprawniony do badania sprawozdań finansowych, wpisany na listę prowadzoną przez KIBR. Jednym z głównych wymogów warunkujących wpis na tę listę jest odpowiednia reprezentacja biegłych rewidentów w organach zarządzających i nadzorujących takiej firmy. Lista jest rejestrem publicznym, dostępnym na naszej stronie internetowej: www.kibr.org.pl Prowadzimy też drugą listę, na której są już nie firmy, ale osoby wykonujące zawód biegłego rewidenta. Tę listę również warto sprawdzić, bo w imieniu podmiotu uprawnionego do badania sprawozdań finansowych działa kluczowy biegły rewident, czyli osoba, która odpowiada za przeprowadzenie badania i podpisuje opinię i raport z badania. Jeśli taka osoba nie figuruje na liście biegłych rewidentów, może to oznaczać, że została z niej skreślona np., za niedopełnianie obowiązków zawodowych i samorządowych, albo sama wnioskowała o skreślenie.

Standardy rewizji finansowej przewidują pewne wymogi co do treści umowy usług audytorskich. Czego one dotyczą?

Tak naprawdę tych wymogów jest niewiele. Umowa powinna mieć formę pisemną. Wynagrodzenie za usługę nie może być uzależnione od wyniku badania ani kształtowane przez inne usługi na rzecz jednostki badanej. Nie można zatem umawiać się na przedstawienie konkretnego wyniku.

Lepiej jest to określić w ten sposób, że zapisy umowy nie mogą być sprzeczne z naszymi standardami zawodowymi oraz przepisami prawa, a w szczególności z ustawą o biegłych rewidentach. Dlatego zwykle firma audytorska sama opracowuje i przedstawia swojemu klientowi projekt umowy. Oczywiście ostateczny tekst umowy jest dopracowywany wspólnie.

Jaka jest specyfika zawierania umów na badanie grupy kapitałowej?

To zagadnienie bywa skomplikowane. Regułą jest, że audytor badający skonsolidowane sprawozdanie finansowe odpowiada za całość, czyli także pracę innych audytorów badających spółki wchodzące w skład grupy. Audytor grupy ma również obowiązek przeglądu pracy wykonanej przez innych biegłych rewidentów oraz - co ważne - udokumentować tę pracę. Jeśli cała grupa działa w Polsce, to sprawa jest dość prosta: stosuje się wymogi ustawy o biegłych rewidentach, która określa tę właśnie regułę, a dodatkowo nakłada obowiązek na audytorów badających spółki wchodzące w skład grupy, aby udostępnili swoją dokumentację audytorowi całej grupy. Bardziej skomplikowana sytuacja występuje wtedy, gdy polska spółka ma spółki zależne w innych krajach. To są coraz częstsze przypadki. Odpowiedzialność audytora badającego skonsolidowane sprawozdanie finansowe polskiego podmiotu jest taka sama, natomiast polskie prawo nie sięga poza granice kraju. Biegły rewident badający skonsolidowane sprawozdanie finansowe musi mieć zapewnioną komunikację z audytorami badającymi spółki zależne w innych krajach. W praktyce oznacza to, że audytorzy spółek zagranicznych zobowiązują się pisemnie do potwierdzenia niezależności, udostępnienia dokumentacji i odpowiedniego komunikowania się z audytorem grupy. Najlepiej byłoby, gdyby odpowiednie zapisy znalazły się w umowie o badanie.

Czy w takich sytuacjach audytor z innego państwa może się zasłaniać tajemnicą zawodową i nie udostępnić swojego sprawozdania?

Tajemnica zawodowa to oczywiście jedna z podstawowych zasad naszego zawodu, ale zasada ta nie obowiązuje w relacjach audytor grupowy – audytor spółki wchodzącej w skład grupy.

Jeśli zatem polska spółka ma spółki zależne np. w Czechach i na Słowacji, to umowa o przeprowadzenie audytu powinna ją zobowiązać, aby udostępniła badania czeskiego i słowackiego audytora?

To powinno być ustalone nieco inaczej. W umowie o badanie skonsolidowanego sprawozdania finansowego powinien być zapis zobowiązujący spółkę do zapewnienia, że audytorzy spółek zależnych wyrażą zgodę na umożliwienie polskiemu audytorowi grupy weryfikację pracy tych audytorów. Zresztą takie udostępnianie informacji jest przewidziane we wdrażanych właśnie w Polsce przepisach unijnych, w tym w dyrektywie 2006/43/WE w sprawie ustawowych badań rocznych sprawozdań finansowych. i skonsolidowanych. Co prawda mowa jest tutaj o tym, że to biegły rewident grupy występuje o zgodę biegłego rewidenta z kraju trzeciego na przekazanie mu dokumentacji umożliwiającej spełnienie wymogu weryfikacji pracy tego biegłego rewidenta. Zgodnie z przepisami dyrektywy, gdy biegłemu nie udostępniono dokumentacji do weryfikacji, to powinien on przeprowadzić dodatkowe prace we własnym zakresie lub zlecając to innemu podmiotowi i powiadomić właściwy organ. Uregulowanie tych kwestii na etapie formułowania umowy pomiędzy jednostką i audytorem pozwoli uniknąć sięgania po takie rozwiązania.

Pewnie łatwiej przeprowadzić międzynarodowe badanie, gdy w całej grupie prowadzi je ten sam audytor działający w różnych krajach?

Racja, takie firmy mają wypracowane procedury przepływu informacji między poszczególnymi krajami. Nie znaczy to jednak, że mniejsze firmy audytorskie, niedziałające w sieci, nie mogą się podjąć badania grup kapitałowych o zasięgu międzynarodowym. Wymaga to jednak pewnego zaprojektowania logistyki przepływu informacji i wpisania odpowiednich postanowień do umów z audytorami spółek zależnych.

Przepływ informacji między audytorem a badaną jednostką jest ważny nie tylko w tak skomplikowanych sytuacjach. Jak go określić w umowie?

Komunikacja jest bardzo istotna. Nie wszystko da się zapisać w umowie, ale z pewnością dobrej komunikacji sprzyja dobre zaplanowanie prac, które w postaci harmonogramu może być w umowie ujęte. Dobrą praktyką jest podzielenie badania na dwa etapy: wstępny i zasadniczy. Po zakończeniu pierwszego etapu warto zaplanować spotkanie audytora z zarządem lub radą nadzorczą, aby omówić wstępne ustalenia audytu. Osobną sprawą jest komunikowanie się audytora z komitetem audytu w tzw. Jednostkach Zainteresowania Publicznego (JZP). Tutaj istnieją wymogi ustawowe nakładające obowiązek pisemnego komunikowania się audytora z komitetem audytu. Zazwyczaj kontakty te nie ograniczają się do wymaganej ustawowo formy komunikacji. Wprawdzie należy wykluczyć sytuację, kiedy audytor lub komitet audytu odmówi spotkania lub gdy druga strona o to zawnioskuje. Jednak dobrą praktyką jest to, aby takie spotkania były wcześniej zaplanowane. Należy spodziewać się, że komunikacja ta będzie bardziej intensywna po wejściu w życie przepisów rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie wymogów dotyczących ustawowych badań sprawozdań finansowych jednostek interesu publicznego.

W jakich obszarach najczęściej może dojść do nieporozumień między biegłym a jednostką? Jak im zapobiec w umowie?

Zdarza się, że jednostki chciałaby ograniczyć dostęp zespołu audytorskiego do pewnych informacji. Najczęściej dotyczy to wynagrodzeń członków zarządów i organów nadzorujących. Tymczasem te dane wymagają ujawnienia w sprawozdaniu finansowym i audytor musi je zbadać. Zdarzają się też sytuacje, w których jednostki z różnych przyczyn nie są przygotowane do badania, bo np. na dzień jego rozpoczęcia nie są w stanie przedłożyć biegłemu kompletnego sprawozdania finansowego. Potem, już w trakcie badania, występują zakłócenia powodujące opóźnienia i wydłużenie planowanego czasu badania. W umowie powinien być ujęty zapis, że biegły nie będzie ograniczany w zakresie badania. Warto też przewidzieć konsekwencje sytuacji dotyczących opóźnień i konieczności wykonania dodatkowych prac.

Co warto wiedzieć o wymogach rozwiązania umowy z biegłym rewidentem?

W myśl przepisów ustawy o rachunkowości, rozwiązanie umowy o badanie sprawozdania finansowego może nastąpić tylko w uzasadnionych okolicznościach. Zgodnie z zapisem ustawy nie mogą być nimi różnice poglądów dotyczące zasad rachunkowości, jakie powinna stosować jednostka. Oznacza to, że spory powinny być rozwiązywane merytorycznie, np. poprzez uzyskanie interpretacji lub opinii niezależnego eksperta z dziedziny rachunkowości. Jeżeli audytor stwierdzi odstępstwa od zasad rachunkowości, a jednostka nie chce tego skorygować, to zwykle prowadzi to do zastrzeżenia w opinii z badania, a nie rozwiązania umowy. Rozwiązanie wraz z podaniem przyczyn powinno być zgłoszone do Komisji Nadzoru Audytowego. Obowiązek zgłoszenia rozwiązania umowy ciąży zarówno na badanej jednostce, jak i na audytorze.

Nie mamy jako KIBR informacji, jak często dochodzi do rozwiązania umów o badanie. Wiadomo tylko, że w przypadku spółek giełdowych, które publikują te informacje, są to sytuacje stosunkowo rzadkie.

Rz: Porozmawiajmy o formalnej stronie zawarcia umowy o przeprowadzenie badania sprawozdania finansowego w firmie. Z kim badana jednostka zawiera umowę?

Hanna Sztuczyńska: Stroną umowy może być wyłącznie podmiot uprawniony do badania sprawozdań finansowych, wpisany na listę prowadzoną przez KIBR. Jednym z głównych wymogów warunkujących wpis na tę listę jest odpowiednia reprezentacja biegłych rewidentów w organach zarządzających i nadzorujących takiej firmy. Lista jest rejestrem publicznym, dostępnym na naszej stronie internetowej: www.kibr.org.pl Prowadzimy też drugą listę, na której są już nie firmy, ale osoby wykonujące zawód biegłego rewidenta. Tę listę również warto sprawdzić, bo w imieniu podmiotu uprawnionego do badania sprawozdań finansowych działa kluczowy biegły rewident, czyli osoba, która odpowiada za przeprowadzenie badania i podpisuje opinię i raport z badania. Jeśli taka osoba nie figuruje na liście biegłych rewidentów, może to oznaczać, że została z niej skreślona np., za niedopełnianie obowiązków zawodowych i samorządowych, albo sama wnioskowała o skreślenie.

Pozostało 87% artykułu
2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Subskrybuj
Prawo karne
CBA zatrzymało znanego adwokata. Za rządów PiS reprezentował Polskę
Spadki i darowizny
Poświadczenie nabycia spadku u notariusza: koszty i zalety
Podatki
Składka zdrowotna na ryczałcie bez ograniczeń. Rząd zdradza szczegóły
Ustrój i kompetencje
Kiedy można wyłączyć grunty z produkcji rolnej
Sądy i trybunały
Sejm rozpoczął prace nad reformą TK. Dwie partie chcą odrzucenia projektów