Pomoc publiczna w projektach rewitalizacyjnych

Już na etapie programowania głównych dokumentów o charakterze strategicznym i operacyjnym na lata 2014-2020 rewitalizację wskazano jako jeden z ważnych obszarów wykorzystania środków pochodzących z budżetu UE. Równolegle do negocjacji Umowy Partnerstwa i Programów Operacyjnych na lata 2014-2020 powstały: Krajowa Polityka Miejska 2023, ustawa o rewitalizacji i Wytyczne w zakresie rewitalizacji w programach operacyjnych na lata 2014-2020.

Opisy zakresu działań rewitalizacyjnych, które mogą uzyskać dofinansowanie z funduszy unijnych znaleźć można w Regionalnych Programach Operacyjnych i Szczegółowych Opisach Osi Priorytetowych wszystkich województw. Dodatkowy zasób informacji o podstawowych nakazach i zakazach dotyczących finansowania projektów rewitalizacyjnych zapewniają liczne wytyczne horyzontalne, programowe, poradniki i instrukcje dla beneficjentów, opracowane przez Ministerstwo Rozwoju i poszczególne Instytucje Zarządzające Regionalnymi Programami Operacyjnymi. Wszystkie te dokumenty można uznać za kompendium wiedzy o rewitalizacji.

Warunki dopuszczalności pomocy

Przyszli wnioskodawcy, ubiegający się o wsparcie przedsięwzięć rewitalizacyjnych z funduszy unijnych mają więc do dyspozycji niemal idealną nawigację, ułatwiającą opracowanie dokumentacji projektowej, niezależnie od ich statusu, jak i planowanego zakresu projektów rewitalizacyjnych. Jedyny deficyt, jaki wydaje się doskwierać na etapie wnioskowania o dofinansowanie rewitalizacji to brak programu pomocowego/programów pomocowych przewidujących udzielanie pomocy publicznej, o której mowa w art. 16 Rozporządzenia Komisji (UE) nr 651/2014 z 17 czerwca 2014 r. uznającego niektóre rodzaje pomocy za zgodne z rynkiem wewnętrznym w zastosowaniu art. 107 i 108 Traktatu.

Komisja Europejska w art. 16 rozporządzenia nr 651/2014 wskazała zestaw warunków dopuszczalności pomocy publicznej na rzecz rozwoju obszarów miejskich, m.in:

- projekty odnoszące się do rozwoju obszarów miejskich to projekty o charakterze inwestycyjnym, które mają na celu wspieranie realizacji zintegrowanych działań prowadzących do zrównoważonego rozwoju obszarów miejskich – zintegrowanej strategii zrównoważonego rozwoju obszarów miejskich i przyczyniających się do osiągnięcia celów określonych tej strategii, w tym projekty o wewnętrznej stopie zwrotu, która może być niewystarczająca, aby przyciągnąć finansowanie na zasadzie czysto komercyjnej;

- projekty muszą być wdrażane przez fundusze na rzecz rozwoju obszarów miejskich. Funduszem musi zarządzać profesjonalny podmiot posiadający osobowość prawną, wybierający inwestycje w projekty zgodnie z wytycznymi w zakresie kwalifikowalności na rzecz rozwoju obszarów miejskich i realizujący te inwestycje; zarządcy funduszy muszą być wybierani w drodze otwartego, przejrzystego i niedyskryminującego zaproszenia do składania ofert; zarządzanie funduszami na rzecz rozwoju obszarów miejskich odbywa się na zasadach komercyjnych i zapewnia ekonomiczną motywację decyzji o finansowaniu.

- pomoc na rzecz rozwoju obszarów miejskich jest pomocą regionalną i może być udzielana na obszarach objętych pomocą, czyli na obszarach wskazanych w mapach pomocy regionalnej;

- pomoc dla projektów może być udzielana w formie kapitału własnego, quasi-kapitału własnego, pożyczek oraz gwarancji lub połączenia tych rozwiązań;

- pomoc musi służyć pozyskaniu dodatkowego finansowania od inwestorów prywatnych; jest zatem zachętą dla rynkowych inwestorów do zaangażowania w projekty na rzecz rozwoju obszarów miejskich;

- rynkową stopę zwrotu dla inwestycji określa się w wyniku otwartego, przejrzystego i niedyskryminującego postępowania, albo jako godziwą stopę zwrotu.

Definicja rewitalizacji

W Polsce nie ma programów pomocowych przewidujących udzielanie pomocy publicznej, o której mowa w art. 16 rozporządzenia nr 651/2014. Brak możliwości udzielania pomocy dla Programu rewitalizacyjnego w oparciu o program pomocowy stworzony dla pomocy, o której mowa w art. 16 rozporządzenia nr 651/2014 oznacza konieczność poszukiwania innych przepisów, na postawie których pomoc będzie zgodna z rynkiem wewnętrznym.

Jak wynika z definicji z ustawy z 9 października 2015 r. o rewitalizacji rewitalizacja to kompleksowy proces przemian społecznych, ekonomicznych, przestrzennych i technicznych służących wyprowadzeniu ze stanu kryzysowego najbardziej zdegradowanych obszarów. W praktyce proces rewitalizacji składa się z wielu projektów inwestycyjnych, zwłaszcza dotyczących infrastruktury.

Rewitalizacja łączy różne działania, wśród których można wymienić w szczególności prace inwestycyjne związane z zagospodarowaniem przestrzeni publicznej powszechnie dostępnej, funkcjonalnie powiązanej z obiektami poddawanymi rewitalizacji, a także prace prowadzące do przywrócenia lub nadania nowych funkcji, obejmujące m.in. lokale przeznaczone do prowadzenia działalności gospodarczej np. placówki handlowe, restauracje czy lokale usługowe prowadzone przez podmioty ekonomii społecznej czy działalności kulturalnej, a także lokale wchodzące w skład zasobu mieszkaniowego gminy.

Należy przy tym podkreślić, że brak możliwości stosowania logiki wyrażonej przez Komisję w art. 16 rozporządzenia nr 651/2014 oznacza, że ze względu na różnorodność przeznaczeń pomocy publicznej w danym projekcie, musi on zostać „podzielony" według kryterium przeznaczenia pomocy, w zależności od tego, jakie są w szczególności przeznaczenia wytwarzanej infrastruktury, konieczne jest przyporządkowanie do nich różnych przeznaczeń pomocy publicznej. W efekcie, w ramach tego samego projektu finansowanie różnych jego części będzie oceniane w zależności od przeznaczenia pomocy publicznej.

Jakie zastosować reguły

Mając na uwadze rekomendowany zestaw funkcji zlokalizowanych na obszarze rewitalizowanym dla obliczenia intensywności wsparcia publicznego zasadne jest zastosowanie reguł odnoszących się do pomocy na infrastrukturę lokalną (o której mowa w art. 56 rozporządzenia nr 651/2014), pomocy na kulturę (art. 53 rozporządzenia nr 651/2014), pomocy na infrastrukturę sportową (o której mowa w art. 55 rozporządzenia nr 651/2014) oraz pomocy na wykonywanie usług w ogólnym interesie gospodarczym.

Powyższe regulacje znajdują odzwierciedlenie w przepisach przyjętych przez ministra rozwoju (wcześniej minister infrastruktury i rozwoju), tj w:

- rozporządzeniu ministra infrastruktury i rozwoju z 20 października 2015 r. w sprawie udzielania pomocy inwestycyjnej na infrastrukturę sportową i wielofunkcyjną infrastrukturę rekreacyjną w ramach regionalnych programów operacyjnych na lata 2014-2020,

- rozporządzeniu ministra infrastruktury i rozwoju z 28 sierpnia 2015 r. w sprawie udzielenia pomocy inwestycyjnej na kulturę i zachowanie dziedzictwa kulturowego w ramach regionalnych programów operacyjnych na lata 2014-2020,

- rozporządzenia ministra infrastruktury i rozwoju z 3 września 2015 r. w sprawie udzielania regionalnej pomocy inwestycyjnej w ramach regionalnych programów operacyjnych na lata 2014-2020,

- rozporządzenia ministra i infrastruktury i rozwoju z 5 sierpnia 2015 r. w sprawie udzielania pomocy inwestycyjnej na infrastrukturę lokalną w ramach regionalnych programów operacyjnych na lata 2014-2020,

- rozporządzenia ministra infrastruktury i rozwoju z 19 marca 2015 roku w sprawie udzielania pomocy de minimis w ramach regionalnych programów operacyjnych na lata 2014-2020.

WNIOSEK

Rewitalizacja jako jeden z priorytetowych kierunków wykorzystania funduszy unijnych stanowi nadal wyzwanie. Na szczęście jest już coraz więcej ekspertów, praktyków, osób z dużym doświadczeniem. Są także liczne opracowania i poradniki, funkcjonuje Centrum wiedzy o rewitalizacji i ciągle dostępne jest wsparcie z Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna 2014-2020 miast w przeprowadzeniu rewitalizacji modelowej. Problemy pomocy publicznej w rewitalizacji, póki co beneficjenci muszą rozwiązywać przypadek po przypadku.

Autorka jest menedżerem w zespole ds. sektora publicznego, Deloitte

podstawa prawna: Ustawa z 9 października 2015 r. o rewitalizacji (DzU 2015 poz. 1777)

Problemy przy opracowywaniu dokumentacji projektowej

Dla zobrazowania trudności jakie napotka wnioskodawca – gmina, podczas opracowania dokumentacji projektowej, w tym wyliczania wysokości dofinansowania projektu, przyjmijmy założenie, że dany projekt dotyczy konkretnego obszaru miasta, jest wskazany jako projekt o charakterze strategicznym w np. strategii danego obszaru funkcjonalnego lub Strategii Zintegrowanych Inwestycji Terytorialnych, będzie finansowany w ramach działania dedykowanego Zintegrowanym Inwestycjom Terytorialnym w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego.

W zakres projektu wchodzi: zagospodarowanie przestrzeni publicznych – pasażu i skweru, renowacja parku, przebudowa drogi gminnej wraz z chodnikami, uspokojenie ruchu, prace konserwatorskie, restauratorskie, roboty budowlane prowadzące do nadania obiektom kubaturowym nowych funkcji. W remontowanych budynkach przewidziano ulokowanie urzędu administracji publicznej świadczącego usługi społeczne (np. MOPS), Domu Dziennego Pobytu, świetlicy środowiskowej, mieszkań komunalnych i chronionych, teatru miejskiego, lokali usługowych, lokali gastronomicznych.

Zestaw zadań przewidzianych do realizacji możemy uznać za modelowy w kontekście ustawowej definicji rewitalizacji. Niestety praca nad montażem finansowym dla takiego zadania nie jest już taka modelowa. Co czeka wnioskodawcę na etapie przyporządkowania przeznaczenia pomocy koniecznego do wyliczenia dofinansowania?

Może nie będzie to zestaw 1000 puzzli ale nie mniejszą uwagę, wysiłek i czas trzeba poświęcić na analizę występowania i wysokości pomocy publicznej.

W przypadku tego przykładowego zestawu możemy wyszczególnić komponenty:

- pomoc na infrastrukturę lokalną dla lokali użytkowych – usługowych, handlowych, gastronomicznych,

- pomoc na kulturę dla teatru miejskiego,

- pomoc na planowane działania rewitalizacyjne w obiektach mieszkalnych świadczone w ramach usług w ogólnym interesie gospodarczym (UOIG) dla mieszkań komunalnych,