Prowadzenie ewidencji księgowej VAT w jednostce samorządu terytorialnego (jst), wobec braku szczegółowych unormowań tego zagadnienia, musi respektować reguły gospodarki finansowej samorządowego sektora finansów publicznych wyprowadzone z ogólnych zasad prawa finansowego, co zostało przedstawione w poprzednich artykułach prezentowanych na łamach Rzeczpospolitej. Obowiązujące w tym przedmiocie rozporządzenie ministra finansów z 5 lipca 2010 r. w sprawie szczególnych zasad rachunkowości oraz planów kont dla budżetu państwa, budżetów jednostek samorządu terytorialnego, jednostek budżetowych, samorządowych zakładów budżetowych, państwowych funduszy celowych oraz państwowych jednostek budżetowych mających siedzibę poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej (tekst jedn. DzU z 2013 r., poz. 289 ze zm.; dalej: rozporządzenie w sprawie rachunkowości budżetowej) całkowicie ignoruje zagadnienie ewidencji VAT w jednostkach budżetowych i samorządowych zakładach budżetowych, nie mówiąc już o pominięciu ewidencji tego zagadnienia w warunkach centralizacji rozliczeń VAT w jednostkach samorządu terytorialnego.
Konieczne są zmiany przepisów
Te braki w systemie normatywnym rachunkowości budżetowej powinny być możliwie szybko uzupełnione poprzez kolejną, miejmy nadzieję skuteczną tym razem, nowelizację rozporządzenia w sprawie rachunkowości budżetowej.
Nowelizacja regulacji dotyczących rachunkowości budżetowej powinna być poprzedzona zmianą rozporządzenia ministra finansów z 7 grudnia 2010 r. w sprawie sposobu prowadzenia gospodarki finansowej jednostek budżetowych i samorządowych zakładów budżetowych(tekst jedn. DzU z 2015 r. poz. 1542), polegającą na unormowaniu kwestii wyceny wykonanych dochodów i wydatków budżetowych w związku z powiązaniem przepływów finansowych odpowiadających tym kategoriom gospodarki finansowej z należnym lub naliczonym VAT. Do czasu wprowadzenia takich regulacji państwowe i samorządowe jednostki budżetowe muszą stosować dominującą utrwaloną praktykę w tym zakresie, opisaną w poprzednich artkułach poświęconych rozliczeniom VAT.
Korzystniej – w księgach budżetu
Dotychczasowe doświadczenia centralizacji rozliczeń VAT w jednostkach samorządu terytorialnego wskazują, że ewidencja księgowa centralnego rozliczenia VAT umiejscowiona jest najczęściej w księgach rachunkowych budżetu, ale stosowane jest również, szczególnie w dużych jednostkach, prowadzenie centralnego rozliczenia VAT w księgach rachunkowych urzędów jst. Powtórzę, że w mojej ocenie korzystniejszym rozwiązaniem jest prowadzenie ewidencji centralnego rozliczenia VAT w księdze rachunkowej budżetu, ale umiejscowienie tego obszaru ewidencyjnego w księgach urzędu jst jest także dopuszczalne, gdyż księgi rachunkowe budżetu i urzędu jst stanowią tylko wydzielone części ewidencji księgowej jednego podmiotu, jakim jest gmina, powiat województwo (bez jednostek organizacyjnych). Jednoznacznie świadczą o tym przepisy art. 2 ust. 1 pkt 4 w związku z art. 3 ust. 1 pkt 1 ustawy z 29 września 2009 r. o rachunkowości (tekst jedn. DzU z 2016 r. poz. 1047 ze zm.). Nie zmienia tego art. 2 pkt 1 lit. b ustawy z 5 września 2016 r. o szczególnych zasadach rozliczeń podatku od towarów i usług oraz dokonywania zwrotu środków publicznych przeznaczonych na realizację projektów finansowanych z udziałem środków pochodzących z budżetu Unii Europejskiej lub od państw członkowskich Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu przez jednostki samorządu terytorialnego (DzU poz. 1454 ze zm.), przypisujący urzędowi jst status jednostki organizacyjnej. Takie unormowanie należy traktować jako nieporozumienie legislacyjne, ponieważ stoi w sprzeczności z innymi aktami prawnymi, bogatym orzecznictwem sądowym w tej sprawie oraz uzasadnieniem merytorycznym wynikającym z zasad teorii organizacji i zarządzania. Aby uniknąć nieprozumień wynikających z omawianej regulacji art. 2 ww. ustawy, wymienionym podmiotom wystarczyło przypisać status „jednostki".
Nowe, specyficzne operacje
Ewidencja księgowa rozliczenia VAT powinna być prowadzona w każdej jednostce organizacyjnej i urzędzie jst na koncie 225 „Rozrachunki z budżetami", w sposób analogiczny dla podmiotu będącego samodzielnym podatnikiem VAT. Ewidencję może usprawnić wydzielenie z konta 225 rozrachunków z tytułu VAT do ewidencji na odrębnym koncie syntetycznym. Jednak rozrachunki jednostek organizacyjnych i urzędu jst będą dotyczyć centralnego ośrodka rozliczeń VAT w jst, a nie – jak dotychczas – urzędu skarbowego, co będzie skutkować księgowaniem nowych specyficznych operacji rozliczeniowych.
