Reforma edukacji: nauka w 8-klasowych podstawówkach

1 września 2017 r. zacznie obowiązywać przeważająca część przepisów ustawy – Prawo oświatowe (dalej u.p.o), którą objęto część zagadnień uregulowanych dotychczas w ustawie o systemie oświaty. Termin i zasady wejścia w życie tego aktu prawnego reguluje ustawa – Przepisy wprowadzające u.p.o. (dalej przepisy wprowadzające). W u.p.o. przewidziano zmienioną strukturę szkolnictwa, na którą składają się:

- 8–letnia szkoła podstawowa,

- 4–letnie liceum ogólnokształcące,

- 5–letnie technikum,

- 3–letnia branżowa szkoła I stopnia,

- 3–letnia szkoła specjalna przysposabiająca do pracy,

- 2–letnia branżowa szkoła II stopnia oraz

- szkoła policealna.

Reforma powoduje natomiast wygaszanie gimnazjów. Zmiany rozpoczynają się od roku szkolnego 2017/2018. Szkoły podstawowe ulegają przekształceniu w 8-letnie, a uczniowie, którzy ukończyli VI klasę, kontynuują naukę w klasie VII. Gimnazja nie prowadzą już rekrutacji. W roku szkolnym 2018/2019 ostatni rocznik ukończy gimnazjum i rozpocznie naukę w szkole średniej jednocześnie z rocznikiem kończącym VIII klasę szkoły podstawowej. Od 1 września 2017 r., w miejsce zasadniczej szkoły zawodowej, zostanie wprowadzona branżowa szkoła I stopnia. Utworzenie branżowej szkoły II stopnia dla absolwentów branżowej szkoły I stopnia nastąpi od roku szkolnego 2020/2021. Zmiany w liceach ogólnokształcących i technikach rozpoczną się od roku szkolnego 2019/2020, a zakończą w roku szkolnym 2023/2024. W roku szkolnym 2019/2020 w klasach I liceów ogólnokształcących i techników zaczną naukę uczniowie kończący III klasę gimnazjum i kończący VIII klasę szkoły podstawowej. Dzieci kończące gimnazjum będą kształcić się w 3-letnich liceach ogólnokształcących i 4-letnich technikach, a dzieci kończące VIII klasę szkoły podstawowej zaczną naukę w 4-letnim liceum ogólnokształcącym lub w 5-letnim technikum. Uczniowie będą mogli także kontynuować naukę w I klasie branżowej szkoły I stopnia.

Po zmianach będą funkcjonować następujące typy szkół dla dorosłych: szkoła podstawowa dla dorosłych (struktura organizacyjna szkoły podstawowej dla dorosłych będzie obejmować tylko klasy VII i VIII), 4-letnie liceum ogólnokształcące dla dorosłych i szkoła policealna.

Przykład:

Publiczna 6-letnia szkoła podstawowa prowadzona przez jednostkę samorządu terytorialnego (dalej j.s.t.) od 1 września 2017 r. stanie się 8-letnią szkołą podstawową. Organ stanowiący j.s.t. do 30 listopada 2017 r. powinien stwierdzić to przekształcenie w drodze uchwały. Od 1 września 2017 r. uczniowie, nauczyciele i inni pracownicy dotychczasowej 6-letniej szkoły podstawowej staną się uczniami, nauczycielami i innymi pracownikami 8-letniej szkoły podstawowej. Natomiast w odniesieniu do dotychczasowej 6-letniej publicznej szkoły podstawowej prowadzonej przez osobę prawną niebędącą j.s.t. lub osobę fizyczną przyjęto, że ta szkoła od 1 września 2017 r. stanie się 8-letnią szkołą podstawową, jeżeli osoba prowadząca szkołę do 31 stycznia 2017 r. nie poinformowała organu j.s.t., który wydał zezwolenie na założenie szkoły, o zamiarze jej likwidacji oraz do 30 czerwca 2017 r. przedłożyła dokumenty określone w przepisach przejściowych (termin ten mógł zostać przedłużony do 31 lipca 2017 r.). W razie nieprzedłożenia potrzebnych dokumentów w wymaganym terminie, szkoła ta stanie się od 1 września 2017 r. 8-letnią szkołą podstawową, obejmującą strukturą organizacyjną klasy I-VI i ulegnie likwidacji 31 sierpnia 2018 r. (art. 117-120 i art. 124 przepisów przejściowych).

Wykonanie obowiązku szkolnego

Reforma spowodowała zmianę czasu trwania obowiązku szkolnego. Zgodnie z art. 35 u.p.o. obowiązek szkolny dziecka rozpoczyna się z początkiem roku szkolnego w roku kalendarzowym, w którym dziecko kończy 7 lat, oraz trwa do ukończenia VIII klasy szkoły podstawowej, ale nie dłużej niż do ukończenia 18. roku życia. Od 1 września 2019 r. obowiązek szkolny będzie spełniany przez uczęszczanie do szkoły podstawowej – publicznej albo niepublicznej. Natomiast do tego czasu (jeszcze w latach szkolnych 2017/2018 i 2018/2019) obowiązek szkolny trwa do ukończenia gimnazjum bądź 8-klasowej szkoły podstawowej.

Przykład:

Na wniosek rodziców naukę w szkole podstawowej może rozpocząć dziecko, które w danym roku kalendarzowym kończy 6 lat. Dopuszczalne jest także odroczenie spełniania przez dziecko obowiązku szkolnego o jeden rok szkolny, na wniosek rodziców, przez dyrektora publicznej szkoły podstawowej, w obwodzie której mieszka dziecko, po przedstawieniu opinii poradni psychologiczno-pedagogicznej. Dziecko, któremu odroczono rozpoczęcie spełniania obowiązku szkolnego, kontynuuje przygotowanie przedszkolne w przedszkolu, oddziale przedszkolnym w szkole podstawowej bądź w innej formie wychowania przedszkolnego (art. 36 u.p.o.). W art. 92 u.p.o. przyjęto, że organ prowadzący szkołę podstawową, w której zorganizowano oddział lub oddziały przedszkolne, może (nie musi) przekształcić ten oddział lub oddziały w przedszkole. Jednocześnie zobowiązano organ prowadzący szkołę do dostosowania lokalu, w którym znajduje się oddział przedszkolny, do wymagań ochrony przeciwpożarowej określonych w rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej (art. 126 u.p.o.). Dotyczy to także lokalu, w którym jest prowadzone przedszkole powstałe w wyniku przekształcenia oddziału lub oddziałów przedszkolnych. Zgodnie z art. 304 przepisów wprowadzających organy prowadzące 1 września 2017 r. szkoły podstawowe, w których zorganizowano oddziały przedszkolne, mają obowiązek dokonać takiego dostosowania do 31 sierpnia 2022 r.

Zgodnie z art. 133 u.p.o. do klasy I publicznej szkoły podstawowej, której ustalono obwód, przyjmuje się na podstawie zgłoszenia rodziców dzieci i młodzież zamieszkałe w tym obwodzie. Natomiast kandydaci zamieszkali poza obwodem publicznej szkoły podstawowej mogą być przyjęci do I klasy po przeprowadzeniu postępowania rekrutacyjnego, jeżeli dana szkoła nadal dysponuje wolnymi miejscami. W postępowaniu rekrutacyjnym bierze się pod uwagę kryteria określone przez organ prowadzący, z uwzględnieniem zapewnienia jak najpełniejszej realizacji potrzeb dziecka i jego rodziny oraz lokalnych potrzeb społecznych. Można brać przy tym pod uwagę kryterium dochodu na osobę w rodzinie kandydata.

Utworzenie oddziału przygotowawczego

W u.p.o. przewidziano, że organ prowadzący szkołę może zorganizować oddział przygotowawczy – w celu zapewnienia właściwego reagowania na potrzeby uczniów przybywających z zagranicy. Definicję oddziału przygotowawczego zawarto w art. 4 pkt 13 u.p.o. Jest on przeznaczony dla osób, które pobierały naukę w szkołach funkcjonujących w systemach oświaty innych państw, które nie znają języka polskiego albo znają go na poziomie niewystarczającym do korzystania z nauki, jak również wykazują zaburzenia w komunikacji oraz trudności adaptacyjne związane z różnicami kulturowymi lub ze zmianą środowiska edukacyjnego. Natomiast w art. 165 ust. 11-13 u.p.ś. ustalono warunki i zasady zorganizowania oddziału przygotowawczego w szkole, nauki w takim oddziale poza szkołą obwodową oraz długość trwania nauki w oddziale. Jak podkreślono w uzasadnieniu u.p.o., przyjęte rozwiązania pozwalają na utworzenie oddziału przygotowawczego także w czasie trwania roku szkolnego. Oddziału przygotowawczego nie organizuje się w szkołach artystycznych, szkołach specjalnych, szkołach sportowych, szkołach mistrzostwa sportowego i szkołach dla dorosłych. Szczegółowe warunki tworzenia, organizacji i działania oddziału przygotowawczego określi rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej (art. 165 ust. 16 u.p.o.).

Oddziały dwujęzyczne

Przed reformą oddziały dwujęzyczne nie mogły być tworzone w szkole podstawowej, a tylko w gimnazjum i w szkole ponadgimnazjalnej. Po zmianach, 8-letnie szkoły podstawowe mogą zacząć takie kształcenie od VII klasy. Nie dotyczy to szkół artystycznych (art. 25 u.p.o.). W razie utworzenia takiego oddziału (lub oddziałów) w szkole podstawowej, przyjmuje się do niego w pierwszej kolejności uczniów tej szkoły. Warunkiem jest otrzymanie promocji do VII klasy oraz uzyskanie pozytywnego wyniku sprawdzianu predyspozycji językowych przeprowadzanego na warunkach ustalonych przez radę pedagogiczną (por. art. 139 u.p.o.).

Dowóz uczniów

W art. 39 u.p.o. przyjęto, że droga dziecka z domu do szkoły nie może przekraczać:

- 3 km – w przypadku uczniów klas I-IV szkół podstawowych oraz

- 4 km – w przypadku uczniów klas V-VIII szkół podstawowych.

Jeżeli droga dziecka z domu do szkoły, w której obwodzie mieszka dziecko, przekracza te odległości, obowiązkiem gminy jest zapewnienie bezpłatnego transportu i opieki w czasie przewozu dziecka albo zwrot kosztów przejazdu dziecka środkami komunikacji publicznej, jeżeli dowożenie zapewniają rodzice, a do ukończenia przez dziecko 7 lat - także zwrot kosztów przejazdu opiekuna dziecka środkami komunikacji publicznej. W sytuacji, gdy droga dziecka z domu do szkoły nie przekracza wskazanych wyżej odległości, gmina może zorganizować bezpłatny transport, zapewniając opiekę w czasie przewozu. Przepisy dotyczące obowiązku gminy w zakresie zapewnienia transportu lub pokrycia kosztów przejazdu komunikacją publiczną od 1 września 2019 r. będą dotyczyć uczniów 8-klasowej szkoły podstawowej. Natomiast w latach szkolnych 2017/2018 i 2018/2019 obejmują jeszcze uczniów szkoły podstawowej i gimnazjum.

Obowiązkiem gminy jest także:

- zapewnienie uczniom niepełnosprawnym, objętych kształceniem specjalnym (art. 127 u.p.o.), bezpłatnego transportu i opieki w czasie przewozu do najbliższej szkoły podstawowej (obecnie jeszcze do szkoły podstawowej lub gimnazjum), a uczniom z niepełnosprawnością ruchową, w tym z afazją, z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym lub znacznym – także do najbliższej szkoły ponadpodstawowej, do końca roku szkolnego w roku kalendarzowym, w którym uczeń kończy 21. rok życia,

- zapewnienie dzieciom i młodzieży z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu głębokim, a także dzieciom i młodzieży z niepełnosprawnościami sprzężonymi, z których jedną z niepełnosprawności jest niepełnosprawność intelektualna, bezpłatnego transportu i opieki w czasie przewozu do ośrodka rewalidacyjno-wychowawczego, do końca roku szkolnego w roku kalendarzowym, w którym kończą: 24. rok życia – w przypadku uczniów z niepełnosprawnościami sprzężonymi, z których jedną z niepełnosprawności jest niepełnosprawność intelektualna, bądź 25. rok życia – w przypadku uczestników zajęć rewalidacyjno-wychowawczych albo

- zwrot kosztów przejazdu wskazanego wyżej ucznia oraz jego opiekuna do szkoły lub ośrodka, na zasadach określonych w umowie zawartej między wójtem (burmistrzem, prezydentem miasta) a rodzicami, jeżeli dowożenie i opiekę zapewniają rodzice.

Statut szkoły

W art. 98-99 u.p.o. określono zagadnienia, jakie muszą zostać uregulowane w statucie szkoły. W myśl art. 114 u.p.o. kurator oświaty, a w przypadku szkół artystycznych - dyrektor specjalistycznej jednostki nadzoru (art. 53 ust. 1 u.p.o.), może uchylić statut publicznej szkoły albo niektóre jego postanowienia, jeżeli są sprzeczne z prawem.

Statut szkoły powinien zawierać m.in. nazwę i typ szkoły, imię szkoły, jeżeli zostało nadane oraz nazwę i siedzibę organu prowadzącego szkołę. W u.p.o. wprowadzono wymóg opisania w statucie szkoły organizacji oddziałów sportowych, mistrzostwa sportowego, dwujęzycznych, integracyjnych i specjalnych, a także wymóg opisania organizacji nauczania języka mniejszości narodowych, mniejszości etnicznych lub języka regionalnego, jeżeli szkoła prowadzi takie oddziały lub nauczanie. Do ważnych elementów organizacji pracy szkoły, które muszą być uregulowane w statucie, zaliczono zagadnienia dotyczące organizacji wczesnego wspomagania rozwoju dzieci, jeżeli szkoła prowadzi takie wspomaganie oraz zajęć rewalidacyjno-wychowawczych, jeśli szkoła prowadzi takie zajęcia. W statucie trzeba określić także zakres zadań nauczycieli, w tym nauczyciela wychowawcy i nauczyciela bibliotekarza, oraz innych pracowników szkoły, w tym zadania związane z zapewnieniem bezpieczeństwa uczniom w czasie zajęć organizowanych przez szkołę. Przy określaniu w statucie obowiązków ucznia powinny być uwzględnione m.in. obowiązki w zakresie: przestrzegania zasad ubierania się uczniów na terenie szkoły oraz przestrzegania warunków wnoszenia i korzystania z telefonów komórkowych i innych urządzeń elektronicznych.

Przykład:

Po zmianach, jednym z zagadnień, jakie trzeba uregulować w statucie szkoły, jest sposób organizacji i realizacji działań w zakresie wolontariatu (art. 98 ust. 1 pkt 21 u.p.o.). Przewidziano także, że samorząd uczniowski, w porozumieniu z dyrektorem szkoły, może podejmować działania z zakresu wolontariatu oraz wyłonić ze swojego składu radę wolontariatu (art. 85 ust. 6 i ust. 7 u.p.o.). Jak zwrócono uwagę w uzasadnieniu u.p.o., rada wolontariatu może pełnić funkcję społecznego organu szkoły, który wybiera, opiniuje oferty działań i diagnozuje potrzeby społeczne w środowisku szkolnym lub w otoczeniu szkoły.

Do zagadnień, które trzeba uregulować w statucie należą także m.in.:

- szczegółowe warunki i sposób oceniania wewnątrzszkolnego uczniów,

- szczegółowa organizacja praktycznej nauki zawodu - w przypadku szkół prowadzących kształcenie zawodowe,

- organizacja zajęć edukacyjnych w ramach kształcenia zawodowego,

- organizacja pracowni szkolnych i warsztatów szkolnych,

- organizacja kształcenia pracowników młodocianych,