Takich wstrząsów w stosunkach polsko-amerykańskich nie było od blisko 30 lat. Ich najważniejszym powodem jest spór o Trybunał Konstytucyjny. W USA Sąd Najwyższy to świętość – stąd tak ostra reakcja Amerykanów na to, co uważają za zamach na uprawnienia polskiej władzy sądowniczej.
Ale problem zaczyna obejmować też stosunki gospodarcze. – Czołowe amerykańskie firmy wstrzymują nowe inwestycje, panuje nastrój niepewności, jak daleko może zajść ten polityczny kryzys – mówią „Rz" źródła dyplomatyczne w Waszyngtonie.
Amerykanie od wielu miesięcy sygnalizowali polskim władzom, że spór o Trybunał bardzo negatywnie wpłynie na stosunki polsko-amerykańskie. Bez skutku. 11 marca „Rzeczpospolita" ujawniła, że starania naszych dyplomatów o spotkanie Andrzeja Dudy z amerykańskim prezydentem Barackiem Obamą mogą się skończyć porażką.
Nasza informacja nie tylko się potwierdziła – opublikowany przez Kancelarię Prezydenta program rozpoczynającej się we wtorek wizyty głowy państwa w USA w ogóle nie przewiduje rozmów z istotnymi przedstawicielami Białego Domu i Kongresu. Andrzej Duda ma się spotkać tylko z jednym z 435 członków Izby Reprezentantów, republikaninem z New Jersey Chrisem Smithem. I tylko dlatego, że należy on do koła polskiego w amerykańskim parlamencie.
Za to kilka dni później przywódca Komitetu Obrony Demokracji (KOD) Mateusz Kijowski będzie rozmawiał w Waszyngtonie z przedstawicielami Departamentu Stanu i Kongresu w ramach wizyty zorganizowanej przez wpływowy amerykański think tank Freedom House.
Trudno o bardziej wyraźny znak, że amerykańska administracja postanowiła pójść tropem opublikowanego parę dni temu miażdżącego komentarza „The New York Times" – najbardziej wpływowej gazety w USA.
„Jedną z tragedii narastającego kryzysu konstytucyjnego w Polsce jest to, że ujawnia stopień, w jakim prawicowi liderzy nie rozumieją podstaw demokracji. Otwarcie odrzucając wyrok Trybunału Konstytucyjnego, polskiego najważniejszego sądu [high court], rządząca partia PiS w praktyce postawiła się ponad prawem, w swoim marszu ku autorytarnej władzy ignorując apele, ostrzeżenia i oficjalne opinie USA i UE" – uważa gazeta.
Andrzej Duda będzie uczestniczył w szczycie nuklearnym w Waszyngtonie razem z 61 innymi przywódcami. Zdecydowana większość z nich, podobnie jak Polak, weźmie udział jedynie we wspólnej kolacji w Białym Domu. Ale spotkanie z Obamą byłoby czymś naturalnym nieco ponad trzy miesiące przed warszawskim szczytem NATO.
– Obama do Warszawy przyjedzie, ale Stany Zjednoczone oczekują, że do tego czasu spór o Trybunał Konstytucyjny zostanie rozwiązany. Nie chcą, aby warszawski szczyt, zamiast być wyrazem jedności sojuszu wobec radykalizmu islamskiego i agresywnej Rosji, stał się areną sporu o przestrzeganie demokracji przez same kraje NATO – mówią źródła dyplomatyczne w Waszyngtonie. – Inaczej jak mamy przekonywać Kreml, aby wycofał się z budowy autorytarnego państwa – dodają zastrzegający sobie anonimowość dyplomaci.