Kluczowy kodeks zmieniony dla przedsiębiorców

Jak poinformował Mariusz Haładyj, wiceminister rozwoju, 1 czerwca weszła w życie nowelizacja kodeksu postępowania administracyjnego, a także tzw. pakiet wierzycielski, który ma ułatwić firmom odzyskiwanie długów. 80 proc. zmian z pakietu już obowiązuje.

Pakiet dla biznesu

– Do skompletowania całości, czyli 100 zmian, zostały trzy projekty ustaw z kilkunastoma dużymi zmianami. Naszą rolą jest znalezienie rozwiązań prawnych problemów identyfikowanych przez przedsiębiorców w różnych obszarach życia gospodarczego. Tak właśnie powstał pakiet 100 zmian dla firm i konsultowana obecnie konstytucja biznesu. W przygotowaniu są kolejne uproszczenia. Dzięki badaniu Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości wiemy, czego oczekują przedsiębiorcy, mamy to zdiagnozowane. Dużą część ułatwień zawarliśmy w największej od lat nowelizacji k.p.a. Chociaż na pierwszy rzut oka kodeks nie kojarzy się z biznesem, to jednak dla przedsiębiorców ma duże znaczenie, bo na jego podstawie załatwiana jest większość spraw w urzędach. Czas rozpatrywania sprawy to często być albo nie być dla inwestycji – stwierdził Haładyj.

Przy zmianach k.p.a. ministerstwu przyświecały trzy cele: przyspieszenie postępowań i likwidacja swoistego urzędniczego ping-ponga, który polegał na wielokrotnym przekazywaniu spraw między instytucjami, bardziej partnerski model załatwiania spraw dzięki bardziej proaktywnej postawie administracji w toku postępowań, a także dostosowanie wysokości kar do przewinień. W wyniku reformy kodeksu ma się zwiększyć przewidywalność w prowadzeniu biznesu i zmniejszyć uznaniowość administracji.

– Zakładamy, że sprawy będą rozstrzygane szybciej, bo nie będą już krążyć między urzędami. Jeśli obywatel odwoła się od decyzji w pierwszej instancji, np. wójta, będzie mógł zażądać, żeby druga instancja – w tym przypadku samorządowe kolegium odwoławcze – rozstrzygnęła jego sprawę, a nie kierowała z powrotem do pierwszej – mówił wiceminister rozwoju. Dzisiaj dość często się zdarza, że sprawa nie jest w drugiej instancji ostatecznie załatwiana, tylko pod różnymi pretekstami jest przesyłana do pierwszej instancji. – W sytuacji, gdy urząd wyda jednak decyzję przekazującą sprawę do niższej instancji, obywatel ma do dyspozycji szybką ścieżkę zaskarżenia takiej decyzji. Sąd rozpozna jego sprzeciw w 30 dni. Obecnie trwa to co najmniej kilka miesięcy i blokuje możliwość załatwienia sprawy – mówił Haładyj.

Szybkość postępowań

Adwokat Dariusz Goliński, pełnomocnik prezesa Naczelnej Rady Adwokackiej ds. legislacji, podkreślał podczas debaty znaczenie kodeksu postępowania administracyjnego. – To w oparciu o tę ustawę działają organy państwowe oraz samorządowe. Gdy się załatwia jakąkolwiek sprawę w urzędzie, po wpłynięciu podania wszczynane jest postępowanie, które toczone jest w oparciu o k.p.a. – mówił Goliński. Kodeks postępowania administracyjnego dotyka przeważającej sfery działalności przedsiębiorców i obywateli. Dotyczy to zarówno spraw typu uzyskanie pozwolenia na budowę supermarketu, jak i przerejestrowanie pojazdu. – Zmiany wprowadzone nowelizacją k.p.a. z założenia mają przyspieszyć rozpoznawanie spraw przez organy administracji publicznej, a także wprowadzić zasady, dzięki którym wzrośnie jakość obsługi klientów urzędów. Warto wspomnieć także o wprowadzonych zmianach w ustawie – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. Zlikwidowanie instytucji wezwania do usunięcia naruszenia prawa spowoduje, że sprawy szybciej trafią do rozpoznania przez sądy administracyjne. Jakościową zmianą podczas nowelizacji k.p.a. było także usunięcie potencjalnych zagrożeń dla przedsiębiorców jak i obywateli, takich jak wprowadzenie reguły, że skierowanie skargi do sądu administracyjnego z pominięciem organu w terminie otwartym do wniesienia skargi uznawane będzie za wniesienie skargi w terminie. Wprowadzone zmiany należy uznać za krok w dobrym kierunku, lecz konieczna będzie zmiana mentalności osób, które pracują w oparciu o kodeks postępowania administracyjnego – powiedział Goliński.

Zdiagnozowanie problemów

Patrycja Klarecka, prezes Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości, poinformowała o badaniu, jakie na zlecenie resortu rozwoju w 2016 roku przeprowadziła agencja. Badanie dotyczyło barier administracyjnych dla przedsiębiorców m.in. w aspektach usprawnienia postępowań administracyjnych czy dochodzenia zaległych wierzytelności.

– Misją PARP jest rozwój małych i średnich przedsiębiorstw. Dlatego agencja angażuje się w działania na rzecz diagnozowania i naprawy przepisów prawnych regulujących ich działalność. Jak wynika z badania Związku Przedsiębiorców i Pracodawców, o ile rozwój dużych firm zależy od koniunktury, o tyle rozwój MSP – w dużej mierze – od jakości przepisów prawnych. Rozwój MSP ograniczają nawet drobne uciążliwości w przepisach i nadmiar obowiązków biurokratycznych – powiedziała Patrycja Klarecka.

Prezes agencji mówiła, że 78 proc. respondentów badania realizowanego przez PARP wskazywało na problem przewlekłości rozpoznawania spraw administracyjnych. Zdaniem 39 proc. ankietowanych najlepszym rozwiązaniem ustawowym byłoby umożliwienie mediacji w administracji.

– Przedsiębiorcy widzą szereg korzyści ze zmian procedur k.p.a. Głównej szansy na poprawę warunków prowadzenia firm upatrują w skróceniu czasu oczekiwania na decyzję administracyjną. Dla firm przekłada się to na niższe koszty związane z obsługą prawną postępowań – powiedziała Klarecka.

Arkadiusz Pączka, zastępca dyrektora generalnego w Pracodawcach RP, zwrócił uwagę, że to przepisy podatkowe i prawo pracy są dla firm kluczowe.

– Kodeks postępowania administracyjnego, choć istotny, bo stanowi podstawę działania administracji, jest na dalszej pozycji z punktu widzenia przedsiębiorców i koniecznych zmian prawnych służących ułatwieniu prowadzenia biznesu w Polsce – stwierdził. Jego zdaniem wprowadzone zmiany będą odczuwalne. – Zarówno zmiany w kodeksie postępowania administracyjnego, jak i pakiet wierzycielski oceniamy pozytywnie. Były przykładem zasad prawidłowej legislacji poprzedzonej licznymi konsultacjami z przedsiębiorcami. Ale oprócz zmian przepisów potrzebna jest też zmiana mentalności administracji. Urzędnik dostaje do ręki nowe narzędzia, m.in. mediacje, i to od niego zależy, czy z tego skorzysta, czy zasłoni się procedurami – stwierdził.

Partnerskie relacje

Pączka podkreślał, że za pomocą przepisów nie wdrożymy od razu partnerskich relacji między administracją a przedsiębiorcami.

– W mojej ocenie konieczna jest po dwóch latach ocena działania regulacji i tym samym pierwsze wnioski, co źle funkcjonuje lub się nie przyjęło w administracji. Bo kluczowe jest jasne stosowanie nowych rozwiązań, zwłaszcza przez administrację – powiedział.

Tomasz Budziak, członek zarządu Inicjatywy Firm Rodzinnych, nawiązując do przedmówcy zauważył, że to od polityków musi iść sygnał śmiałego działania.

– Urzędnik nie chce podejmować decyzji, bo chce unikać odpowiedzialności. Pytanie, czy sięgnie po narzędzia i czy będzie miał odwagę. Przede wszystkim musi mieć przekonanie, że jego inicjatywa nie będzie z natury rzeczy traktowana jako rzecz podejrzana. Warto zmieniać mentalność i uświadamiać, że korzyść przedsiębiorcy jest pozytywna dla państwa – stwierdził.

Zdaniem Budziaka głównym problemem jest pokutujące przekonanie, że każda korzyść przedsiębiorcy w relacjach z władzą oznacza dla tej ostatniej stratę. – Przedsiębiorcy wiedzą, że liczy się czas, i są przyzwyczajeni do podejmowania ryzyka, a także do operowania bilansem korzyści jako sumy nie tylko sukcesów, ale i porażek, Szukać muszą jednak zawsze pozytywnego rozwiązania i wyważenia interesów stron. Po stronie władzy nie zawsze tak jest! Jednocześnie przedsiębiorcy powinni zdawać sobie sprawę, że władza publiczna operuje w sferze innej logiki i musi działać w warunkach zapewniających np. brak nieuzasadnionej preferencji – a na taki zarzut można zawsze się narazić, idąc na ugodę między podmiotem publicznym a prywatnym przedsiębiorcą – powiedział Budziak.

Wiceminister Mariusz Haładyj stwierdził, że takie hasła, jak partnerstwo czy zaufanie obywatela do urzędów i w drugą stronę, wiele osób traktuje w najlepszym przypadku z przymrużeniem oka.

– Wypełniamy te pojęcia treścią. Dużą nowością będzie np. mediacja. Widzimy dla niej miejsce w dużych, skomplikowanych sprawach. To sposób na zbliżenie stanowisk stron, ale też na wyjaśnienie uczestnikom postępowania motywów działania urzędu. Mniej emocji to większa szansa na porozumienie. Inny przykład: jeśli obywatel zwróci się do urzędu z jakąś prośbą, np. o udzielenie koncesji, i nie spełni wszystkich wymagań, urzędnik przed wydaniem decyzji odmownej poinformuje go, jakie konkretne warunki nie zostały spełnione. W tym bardzo praktycznym rozwiązaniu chodzi o to, żeby obywatel miał możliwość skorygowania swojego wniosku, zamiast zaskarżać decyzję czy składać nowy wniosek. To oszczędność czasu, pieniędzy i nerwów – stwierdził Haładyj.

Jego zdaniem zaufanie ma budować również zasada przyjaznej interpretacji przepisów oraz nakaz rozstrzygania wątpliwości faktycznych na korzyść strony. – Niejasne przepisy czy niejednoznaczne dowody nie powinny rodzić dla stron negatywnych skutków, takich jak nałożenie obowiązku (np. kary administracyjnej) albo odebranie uprawnień (np. cofnięcie zezwolenia czy wywłaszczenie). Wątpliwości w takich sprawach powinny być rozstrzygane na korzyść obywatela – mówił.

Wiceminister rozwoju stwierdził, że kary administracyjne to bolączka w polskim prawie. – Nie dość, że są rozrzucone po różnych przepisach, to na dodatek nie ma jednolitych zasad ich stosowania. Czasem są to widełki „od do", a czasem sztywna kwota. Bywa także, że są bardziej dotkliwe niż sankcje karne. Naszą nowelizacją porządkujemy nieco ten obszar – mówił Haładyj.

Minister przyznał, że podczas prac nad ustawą przeanalizowano wiele przypadków. – Wzięliśmy np. pod uwagę case małej firmy, która rozpoczęła użytkowanie niewielkiego budynku tuż przed uzyskaniem pozwolenia. Przyjęliśmy pewne założenia liczbowe i podstawiliśmy je pod wzór z ustawy – Prawo budowlane. Jak się okazuje, taka firma może dostać 60 tys. zł kary, nawet jeśli przestała użytkować budynek zaraz po uświadomieniu sobie, że narusza prawo. Dla małego przedsiębiorstwa taka kwota w większości przypadków będzie oznaczać śmierć – zwracał uwagę Haładyj.

Po nowelizacji kodeksu postępowania administracyjnego organ przy wymierzaniu kary będzie musiał wziąć pod uwagę m.in. motywację, wagę naruszenia czy wysokość korzyści. W przypadku kar widełkowych urzędnik dostanie jasne przesłanki, na podstawie których może określić wysokość kary. – W przypadku sztywnych kwot będzie mógł, a w określonych przypadkach nawet musiał, kary nie wymierzać, tylko poprzestać na pouczeniu – mówił Haładyj.

Reforma BIG

– Z naszych badań wynika, że 88 proc. ankietowanych przedsiębiorców uznało za dokuczliwy problem przewlekłości postępowania sądowego w dochodzeniu zaległości. 86 proc. respondentów uważało, że trzeba rozwiązać ten problem w drodze ustawowej – stwierdziła Klarecka.

– Pierwsze trzy miesiące to czas, w którym są największe szanse na odzyskanie długu. Po dwóch latach realna możliwość jego spłaty spada do 10 proc. Ale najlepszym rozwiązaniem na zatory płatnicze jest przeciwdziałanie ich powstawaniu przez niepodejmowanie współpracy biznesowej z niewiarygodnymi partnerami – ocenił wiceminister Haładyj.

Minister zapowiedział, że 1 stycznia 2018 r. ruszy rejestr należności publicznoprawnych. To część pakietu wierzycielskiego. Zreformowano biura informacji gospodarczej, tak by wymieniały się one informacjami między sobą. Nie trzeba więc będzie składać pism do wszystkich biur, wystarczy wniosek tylko do jednego.

Wyposażono BIG w dostęp do rejestrów publicznych, w których znajdują się informacje o dłużnikach, w tym do rejestru należności publicznoprawnych. Uzyskają też możliwość tworzenia dla wierzycieli tzw. modeli predykcyjnych, czyli oceny przyszłej wypłacalności potencjalnego dłużnika – przedsiębiorcy. – Biura powinny odgrywać rolę nie tylko windykacyjną, ale także prewencyjną. Bo zgodnie ze starą maksymą lepiej zapobiegać, niż leczyć – powiedział Mariusz Haładyj.

Adwokat Dariusz Goliński ocenił, że biura informacji gospodarczej wykorzystywano w celach windykacyjnych.

– Po nowelizacji, dzięki wymianie informacji pomiędzy funkcjonującymi BIG, przedsiębiorca będzie mógł uzyskać kompleksową informację o przyszłym kontrahencie przed zawarciem transakcji. Dzięki tym zmianom powinien wzrosnąć poziom bezpieczeństwa w obrocie gospodarczym – stwierdził Goliński.

Zdaniem Arkadiusza Pączki w obszarze zmian w pakiecie wierzycielskim kierunki proponowane przez resort rozwoju realizują postulaty zgłaszane przez przedsiębiorców. – Przedsiębiorcy będą mogli zamawiać w BIG raporty na temat innych przedsiębiorców. Musimy zachęcać zwłaszcza mikro- i małe firmy do korzystania z rejestrów. Jedna niezapłacona faktura może zagrozić płynności finansowej ich przedsiębiorstwa. W odzyskiwaniu należności czas odgrywa kluczową rolę. Przedsiębiorcy będą też mogli szybciej przekazać do BIG informację o zaległych zobowiązanych swoich klientów – to ma duże znaczenie, bo im szybsza inicjatywa w procesie monitoringu należności, tym większa szansa na ich odzyskanie – stwierdził Arkadiusz Pączka.

Jego zdaniem nie wyeliminujemy zjawiska braku lub opóźnień w płatnościach, ale proponowane rozwiązania mogą się przyczynić do ich ograniczenia. – Do istotnych ułatwień wynikających z pakietu wierzycielskiego należy także podwyższenie do 20 tys. zł progu wartości przedmiotu sporu, który sąd rozpozna w postępowaniu uproszczonym – oceniał.

Mariusz Haładyj mówił, że branżą, w której dość często mamy do czynienia z zatorami i sporami o zapłatę, jest branża budowlana. Dochodzi do wieloletnich procesów, które dotyczą tego, czy inwestor wiedział, czy nie wiedział o tym, że dany podwykonawca był obecny na budowie lub był akceptowany przez kierownika budowy. Czasem nawet rozważane są takie absurdy jak to, czy pracownicy podwykonawcy mieli ubranie z logo firmy, bo przecież na tej podstawie inwestor mógł się domyślić, że de facto godzi się na podwykonawcę.

– Inne zmiany z pakietu wierzycielskiego dają podwykonawcom pewność, że inwestor będzie miał obowiązek zapłaty jego wynagrodzenia. Ale jednocześnie inwestor zyskuje pewność co do tego, do jakiej kwoty odpowiada – to kwota, jaką za dane roboty przewidział dla generalnego wykonawcy. Dzięki temu obie strony unikają wieloletnich procesów. Inwestor unika ponadto konieczności zapłaty wielokrotności należności wykonawcy i podwykonawcom, a to obecnie dość częsty problem. Musimy pamiętać, że inwestor to nie zawsze jest wielka sieć deweloperska, ale może być to także spółdzielnia czy inwestor prywatny – powiedział Haładyj.