Opiniodawcze zespoły sądowych specjalistów wprowadzono w miejsce Rodzinnych Ośrodków Diagnostyczno-Konsultacyjnych (tzw. RODK-i). Zespoły działają od 2016 r. w sądach okręgowych na podstawie ustawy z 5 sierpnia 2015 r. (Dz. U. z 2015 r. poz. 1418). Ich zadaniem jest m.in. sporządzanie, na zlecenie sądu lub prokuratora, opinii w sprawach rodzinnych i opiekuńczych oraz w sprawach nieletnich, na podstawie przeprowadzonych badań psychologicznych, pedagogicznych lub lekarskich. W skład zespołu wchodzą specjaliści w zakresie psychologii, pedagogiki, pediatrii, medycyny rodzinnej, chorób wewnętrznych, psychiatrii oraz psychiatrii dzieci i młodzieży. Na podstawie delegacji ustawowej Minister Sprawiedliwości wydał zarządzenie w sprawie ustalenia standardów metodologii opiniowania w opiniodawczych zespołach sądowych specjalistów (Dz. Urz. MS z 2016 r. poz. 76). I to właśnie ono było przedmiotem skargi, która wpłynęła do Biura RPO.
Skarga dotyczy przede wszystkim dwóch punktów załącznika do zarządzenia. Punkt 9.3 stanowi, że „materiały pochodzące z badania, stanowiące podstawę wydania opinii, nie mogą być udostępniane osobom badanym", a punkt 5.3 lit. c załącznika stanowi, że drugi etap procesu diagnostycznego obejmuje „poinformowanie osób badanych o braku zgody na rejestrację badania oraz możliwości przerwania lub odstąpienia od badania w sytuacji nieprzestrzegania przez osoby badane zakazu rejestracji".
Zdaniem Rzecznika oba przepisy budzą wątpliwości co do ich zgodności z Konstytucją. Wystąpił w tej sprawie do Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych Edyty Bielak - Jomaa oraz Ministra Sprawiedliwości Zbigniewa Ziobry.
RPO przypomina, że zgodnie z przepisami ustawy o ochronie danych osobowych osoba, której dane dotyczą, powinna mieć możliwość kontroli ich przetwarzania.
- Ograniczenie tego prawa na podstawie aktu wewnętrznego, jakim jest zarządzenie, a dodatkowo bez jakiegokolwiek uzasadnienia, nie powinno mieć miejsca. Konstytucja gwarantuje każdemu dostęp do dotyczących go urzędowych dokumentów i zbiorów danych. Ograniczenia w zakresie korzystania z konstytucyjnych wolności i praw mogą być ustanawiane tylko w ustawie i tylko wtedy, gdy są konieczne w demokratycznym państwie dla jego bezpieczeństwa lub porządku publicznego, bądź dla ochrony środowiska, zdrowia i moralności publicznej albo wolności i praw innych osób - podkreśla Rzecznik Praw Obywatelskich.
