Do Rzecznika Praw Dziecka zwraca się wielu rodziców-obcokrajowców, którzy wraz z małoletnimi dziećmi zagrożeni są zobowiązaniem do powrotu do ojczyzny, często na tereny zagrożone konfliktem zbrojnym. W wielu przypadkach rodziny i dzieci dobrze zaaklimatyzowały się w Polsce, mają pracę, przyjaciół, Polska jest ich domem i tak traktują nasz kraj, a deportacja (również zdaniem psychologów) zagrażałaby pogłębieniem traumy u dzieci.
W ostatnich miesiącach wykorzystując wiedzę, doświadczenie i odpowiednie procedury Rzecznik Praw Dziecka uchronił wiele rodzin od wyjazdu z Polski. Są to trudne sprawy, które tylko z pozoru wydają się podobne. Decyzję o udzieleniu wsparcia RPD podejmuje wyłącznie w sytuacji, gdy z analiz dokumentacji prawnej wynika, że deportacja narusza prawa małoletnich.
Jedna z ostatnio prowadzonych spraw porządkuje relacje na linii RPD - Straż Graniczna. Zdaniem RPD jej rozstrzygnięcie powinno zapobiec w przyszłości niezgodnym z prawem rozstrzygnięciom.
Rodzina państwa L. (ojciec, matka oraz syn) przyjechała do Polski z Ukrainy (Donbas) i zwróciła się o udzielenie ochrony międzynarodowej. Postępowanie zakończyło się negatywnie, podobnie jak wszczęte później postępowanie o zobowiązanie rodziny do powrotu do kraju pochodzenia (postępowanie deportacyjne). W chwili, gdy sprawa została zgłoszona do BRPD upłynął wydłużony (6-miesięczny) termin do złożenia przez RPD skargi do sądu administracyjnego na ostateczną decyzję deportacyjną wydaną dziecku. W związku z tym, aby zmotywować Straż Graniczną do ponownej oceny, czy wydalenie chłopca nie naruszy jego praw i nie zaburzy jego rozwoju, RPD zwrócił się do Komendanta Nadwiślańskiego Oddziału SG, na podstawie art. 10 ust. 1 pkt 5 naszej ustawy z wnioskiem wszczęcia odrębnego postępowania o udzielenie dziecku zgody na pobyt ze względów humanitarnych.
Straż Graniczna, która po raz pierwszy otrzymała takie pismo Rzecznika (sformułowane na tej podstawie prawnej) uznała je za niewiążącą prośbę i odmówiła wszczęcia tego postępowania. W odpowiedzi Rzecznik złożył zażalenie, wskazując, że organ nie ma prawa ignorować złożonego przez RPD żądania wszczęcia postępowania i jest zobowiązany takie postępowania wszcząć, zebrać materiał dowodowy, wydać decyzję.
