Wiechy na budynku nie ma co wieszać, jeśli formalności końcowe nie są załatwione. A potrafią się one ciągnąć w nieskończoność. Nie ma bowiem, tak jak przy pozwoleniu na budowę, „twardego" terminu, w którym nadzór musi je wydać. Poza tym zanim to zrobi, musi wysłać na budowę swoich pracowników w celu przeprowadzenia obowiązkowej kontroli.
Na inwestorów obowiązki związane z koniecznością poddania się kontroli nakłada art. 59a prawa budowlanego. Przeprowadza się ją jednak nie w każdym przypadku, lecz tylko wówczas, gdy mówią o niej przepisy. Obowiązkową kontrolę przeprowadza się więc przed wydaniem pozwolenia na użytkowanie. Trzeba je uzyskać w wypadkach wymienionych w art. 55 prawa budowlanego
Jest ono niezbędne, jeżeli obiekt wymaga pozwolenia na budowę i należy do jednej z kategorii wymienionych w załączniku do prawa budowlanego. Obowiązkowej kontroli podlegają więc m.in.: hotele, motele, biurowce, budynki handlu, gastronomii i usług.
O pozwolenie na użytkowanie trzeba się także starać, gdy w trakcie budowy zostały dokonane istotne odstępstwa od projektu budowlanego bez wcześniejszego uzyskania zamiennego pozwolenia na budowę. Jest ono wymagane także, gdy budowa była rozpoczęta bez pozwolenia albo bez zgłoszenia i jest kończona zgodnie z decyzją powiatowego inspektora nadzoru budowlanego. W takiej decyzji powiatowy inspektor nakłada obowiązek uzyskania pozwolenia na użytkowanie. Sam inwestor może wystąpić o tego typu zgodę wtedy, gdy obiekt nie jest jeszcze w pełni wykończony, a chce z niego skorzystać w tej części, w której prace zostały już wykonane. Powiatowy inspektor nadzoru budowlanego sprawdza więc, czy obiekt został wybudowany zgodnie z projektem zagospodarowania działki lub terenu oraz architektoniczno-budowlanym. Interesuje się: kubaturą, powierzchnią zabudowy, wysokością, długością, szerokością i liczbą kondygnacji budynku oraz tym, jak zostały wykonane widoczne elementy nośne układu konstrukcyjnego. Inspektor bada też geometrię dachu oraz wykonanie np. przejazdów, placów postojowych, ogrodzenia. Nie może też zapomnieć o instalacjach: wodno-kanalizacyjnych, elektrycznej, centralnego ogrzewania. Do obowiązków inspektora należy również sprawdzenie, czy zastosowano właściwe (legalnie wprowadzone do obrotu) wyroby budowlane, szczególnie istotne dla bezpieczeństwa konstrukcji i bezpieczeństwa pożarowego, oraz czy uporządkowano teren budowy.
