Wrak zatopiony w szwedzkiej stolicy

Szczątki królewskiego żaglowca sprzed 400 lat odkryto w centrum Sztokholmu.

Aktualizacja: 28.12.2017 20:07 Publikacja: 27.12.2017 17:29

Okręt „Vasa” i podobne jednostki stanowiły o potędze Szwecji na morzu w XVII wieku.

Okręt „Vasa” i podobne jednostki stanowiły o potędze Szwecji na morzu w XVII wieku.

Foto: AFP

Jest to wrak szwedzkiego okrętu wojennego „Scepter" (Berło) zbudowanego w 1615 r. Jednostka była chlubą króla Gustawa II Adolfa. Wrak odkryto podczas remontowania nabrzeży wysepki Skeppsholmen. – Byliśmy tym bardzo zaskoczeni, ponieważ mamy stare mapy z początku XIX wieku z naniesionymi na nie wrakami, ale tego na nich nie było – powiedział specjalizujący się w archeologii podwodnej dr Jim Hansson ze Swedish Naval Museum.

Król na pokładzie

Odkryte szczątki to fragment kadłuba z burtami do wysokości dwóch metrów ponad stępką oraz fragmenty pokładu. Drewno jest dobrze zachowane, widoczne są ślady uderzeń siekier cieśli budujących okręt. Analiza dendrochronologiczna (liczenie słoi drzew) pobranych próbek drewna wykazała, że jest to dębina pochodząca ze Szwecji, drzewa ścięto zimą na przełomie lat 1612 i 1613.

W spisie królewskich okrętów wojennych zachowała się informacja o budowie czterech dużych jednostek w tych latach; drogą eliminacji badacze ustalili, że odkryty wrak to „Scepter". Zbudował go holenderski szkutnik Isbrand Johansson.

Okręt ważył 800 ton, uzbrojony był w 36 dział. Wchodził między innymi w skład eskadry 148 większych i mniejszych żaglowców, która w 1621 r. wyruszyła, aby zająć Rygę – na jego pokładzie znajdował się podczas tej wyprawy sam monarcha. Jednak Rygi nie zdobyto, sztorm zmusił eskadrę do schronienia się w Parnu (Estonia).

W 1639 r. okręt wycofano ze służby i zatopiono koło wysepki Skeppsholmen, aby stał się częścią fundamentów pod nowa stocznię (jest to przykład XVII-wiecznego recyklingu).

Odkrywane historyczne (zidentyfikowane) wraki są fascynujące z punktu widzenia badaczy, historyków techniki morskiej, ale nie tylko.

W Sztokholmie atrakcja turystyczna na skalę światową jest zachowany w całości, eksponowany w specjalnie zbudowanym pawilonie muzealnym królewski okręt „Vasa", który zatonął w 1628 r. pod rozwiniętymi żaglami, tuż po wypłynięciu w pierwszy rejs, na oczach króla, dworu i tłumu gapiów. „Scepter" nie stanie się tak jak „Vasa" okrętem-muzeum z dwóch powodów: po pierwsze, nie jest zachowany w tak doskonałym stanie.

Po drugie, jak wykazała praktyka, konserwacja wraków do celów wystawienniczych, doprowadzenie ich do takiego stanu, aby można je było oglądać, nastręcza ogromnych trudności technicznych, a środki chemiczne używane do konserwacji takiej masy drewna okazują się wciąż niewystarczające. Konserwacja okrętu „Vasa" pochłania bajońskie sumy.

To już drugi spektakularny sukces tego rodzaju w Szwecji w 2017 roku. Archeolodzy zidentyfikowali wrak spoczywający od czterech stuleci koło Karlskrony na południu Szwecji. Jest to żaglowiec „Blekinge" zbudowany w 1682 r. przez Roberta Turnera – pierwszy okręt, który powstał w stoczni w Karlskronie.

Ze względu na swoją konstrukcję, niezbyt udaną, i potężne uzbrojenie stanowiące ogromne obciążenie kadłuba jednostka pod względem nautycznym, żeglarskim, spisywała się źle.

Zatopiony celowo

– Był to okręt mniej więcej wielkości „Vasy", mierzył około 45 metrów długości i 12 metrów szerokości. Uzbrojony był w 68 do 70 armat – „Vasa" 64. Załogę stanowiła zawrotna jak na owe czasy liczba 425 marynarzy – powiedział dr Jim Hansson.

Według informacji podanych przez archeologów z Sjöhistoriska Museet, w 1683 r. „Blekinge" osiadł na mieliźnie w pobliżu wyspy Getskär w północnej części Zatoki Botnickiej. Po tym wypadku, służył jescze w szwedzkiej flocie prez 31 lat, do 1713 r., wtedy poszedł definitywnie na dno. Z jakiego powodu? Dr Jim Hansson przedstawił teorię, że także ten okręt, podobnie jak „Sceptre", mógł zostać zatopiony celowo, a jego działa wykorzystano do obrony Karlskrony w trakcie katastrofalnej kampanii Karola XII przeciw Rosji.

– Pomijając pomniejsze zadania, działa posłużyły Karolowi XII głównie do walki z Duńczykami w 1700 roku i ostrzału Kopenhagi – uzupełnia jego historię dr Jim Hansson. Część wraku została zniszczona podczas budowy portu w Karlskronie.

Na szkodę Polski

Nurkowie ustalili, że część wraku spoczywa głęboko w warstwie osadów dennych, niższe pokłady mogą być niemal nietknięte. Ten okręt też nie zachował się tak dobrze jak „Vasa"

„Blekinge" zbudowany został na potrzeby III wojny północnej, która przetoczyła się również przez ziemie Rzeczypospolitej, a zakończyła utratą południowobałtyckich terenów zdobytych w XVII w. przez Szwecję.

Jest to wrak szwedzkiego okrętu wojennego „Scepter" (Berło) zbudowanego w 1615 r. Jednostka była chlubą króla Gustawa II Adolfa. Wrak odkryto podczas remontowania nabrzeży wysepki Skeppsholmen. – Byliśmy tym bardzo zaskoczeni, ponieważ mamy stare mapy z początku XIX wieku z naniesionymi na nie wrakami, ale tego na nich nie było – powiedział specjalizujący się w archeologii podwodnej dr Jim Hansson ze Swedish Naval Museum.

Król na pokładzie

Pozostało 90% artykułu
2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Subskrybuj
Archeologia
Kolos Konstantyna powrócił do Rzymu. Można go zobaczyć w Muzeach Kapitolińskich
Archeologia
Egipt restauruje piramidę w Gizie. "Dar dla świata XXI wieku"
Archeologia
We włoskim Paestum odkryto dwie nowe świątynie doryckie
Archeologia
Cucuteni-Trypole. Wegeosady sprzed sześciu tysięcy lat
Materiał Promocyjny
Jak kupić oszczędnościowe obligacje skarbowe? Sposobów jest kilka
Archeologia
Szwajcaria. Detektorysta znalazł na polu marchwi biżuterię sprzed 3,5 tysiąca lat