Klasyczna metoda, czyli odkopywanie łopatami zabytków tkwiących w ziemi, to tylko fragment warsztatu współczesnego archeologa. W ciągu ostatniej dekady nastąpił gwałtowny rozwój metod nieinwazyjnych, które pozwalają na odkrycie nowych lub weryfikację już znanych stanowisk archeologicznych, bez niszczącej ingerencji w warstwy kulturowe. Nowym metodom w tej dziedzinie poświęcona była konferencja naukowa „Archeologia przyszłości – przyszłość archeologii", która odbyła się w Warszawie. „Rzeczpospolita" była patronem medialnym tego wydarzenia.
Najprostsza forma badań nieinwazyjnych to badania powierzchniowe. Archeolodzy chodzą po polach wiosną i jesienią, przed siewami i po żniwach, szukając fragmentów ceramiki, krzemieni, żużlu itp. W Polsce badania powierzchniowe prowadzone są na obszarze całego kraju w ramach projektu Archeologiczne Zdjęcie Polski. Objął już przeszło 2/3 obszaru kraju i doprowadził do rejestracji ponad 300 000 stanowisk archeologicznych.
Jest to jedna z nielicznych tego typu inicjatyw na świecie. Kamieniem milowym w ewidencji stanowisk stało się wprowadzenie do badań odbiorników GPS. Dzięki zastosowaniu lotniczego skaningu laserowego (Light Detection and Ranging - LiDAR) rozpoznaniem zostały objęte obszary leśne. Na przykład badania za pomocą radaru laserowego lidar przeprowadzili naukowcy z Uniwersytetu w Sydney. Objęli nimi powierzchnię 370 kilometrów kwadratowych – ogromny obszar jak na standardy poszukiwań archeologicznych. Mimo to lidar umieszczony na pokładzie helikoptera wykorzystywano zaledwie cztery dni. Korzystając z tej techniki, w rejonie Angkor, średniowiecznej stolicy królestwa Khmerów, naukowcy odkryli rozległą strukturę miejską wokół samego centrum Angkor oraz drugą – miasto Mahendraparvata wzniesione ok. 800 roku.
Standardem w odkrywaniu i dokumentowaniu dziedzictwa archeologicznego staje się fotografia lotnicza, łatwiej dostępna dzięki możliwości wykorzystania dronów.
Do nowych metod należą badania magnetometryczne umożliwiające dostrzeganie anomalii magnetycznych odpowiadających rozmaitym obiektom archeologicznym – paleniskom, piecom, jamom, fosie grodziska.
