Przedsiębiorstwa mogą mylnie postrzegać troskę o środowisko

Współczesny konsument coraz chętniej sięga po produkty „zielone”, a więc takie, które są neutralne dla środowiska lub wprost zmniejszają zanieczyszczenie, nie pozostawiają śladu węglowego, ponieważ zostały wytworzone przy pomocy naturalnych składników i przyjaznych środowisku metod.

Takie tendencje rynkowe doprowadziły niektórych przedsiębiorców do wniosku, iż profilowanie swoich produktów czy usług pod świadomego konsumenta może nie tylko zdobyć jego atencję, ale nawet przyczynić się do optymalizowania kosztów. Najbardziej znanym przykładem redukcji kosztów operacyjnych pod płaszczykiem troski o naszą planetę była prośba właścicieli hoteli skierowana do gości hotelowych o niezlecanie wyprania ręczników po jednym użyciu ze wzgląd na zbędne użycie wody. W 1986 roku właśnie taka tabliczka w pokoju hotelowym przykuła uwagę aktywisty ekologicznego Jaya Westervelda, który nazwał to zjawisko „greenwashingiem”, czyli fałszywym zatroskaniem przedsiębiorcy o środowisko naturalne, gdzie rzeczywistym powodem zmian wprowadzonych w funkcjonowaniu przedsiębiorstwa była chęć przyciągnięcia klientów oraz obcięcia kosztów.

Przepisy na poziomie unijnym

W 2014 roku na wniosek Komisji Europejskiej Parlament Europejski wraz z Radą przyjęli dyrektywę NFRD (Non-Financial Reporting Directive), która wprowadziła obowiązek raportowania przez duże przedsiębiorstwa działające na terenie Unii, posiadające ponad 500 pracowników i będące jednostkami zainteresowania publicznego, o skutkach działalności tych przedsiębiorstw. Nie chodziło w tym przypadku o sprawozdawczość w zakresie wpływu działania danego przedsiębiorcy na gospodarkę w ujęciu finansowym, a o raporty dotyczące wpływu prowadzonej działalności na środowisko, społeczeństwo, jak również wpływu na sprawy pracownicze.

Jednak dyrektywa NFRD pozostawiała za dużą swobodę interpretacyjną, dlatego jej działanie zostało rozszerzone dyrektywą CSRD (Corporate Sustainability Reporting Directive). W znaczeniu przedmiotowym rozszerzono zakres informacji, które przedsiębiorca powinien raportować, a w znaczeniu podmiotowym rozszerzono krąg podmiotów, które zobowiązane będą do publikowania tych raportów.

Z dyrektywą CSRD jest powiązany termin „zrównoważonego rozwoju”. Pojęcie to oznacza, iż rozwój gospodarczy nie powinien wiązać się z niekontrolowanym eksploatowaniem wszelkich zasobów naturalnych i społecznych, które mogłyby zostać wykorzystane przez kolejne pokolenia. Poza samymi regulacjami bezpośrednio dotyczącymi ochrony środowiska istotne są również regulacje dotyczące sprawozdawczości wpływu działalności przedsiębiorców na klimat, społeczeństwo czy określanie polityk stosowanych przez jednostki przeciwdziałające korupcji.

Krąg przedsiębiorców zobowiązanych do składania sprawozdań ESG (environmental, social responsibility, corporate governance) ma się rozszerzać stopniowo i docelowo objąć około 50 tys. przedsiębiorstw. Od 2024 r. do kręgu sprawozdawców dołączyły:

Duże jednostki interesu publicznego, tj. te, które w dniu bilansowym przekraczają średnią liczbę 500 zatrudnionych w roku oraz spełniają co najmniej jedno z kryteriów finansowych:

– suma bilansowa przekracza 20 mln euro lub

– przychody netto ze sprzedaży przekraczają 40 mln euro.

Jednostki interesu publicznego będące jednostkami dominującymi grupy kapitałowej, która spełnia przesłanki z poprzedniego punktu.

W roku 2025 do powyższego grona dołączą kolejne podmioty oraz jednostki dominujące grup kapitałowych, z tym że próg zatrudnionych wynosić będzie 250 osób. W 2026 roku do kręgu zobowiązanych dołączą wszyscy przedsiębiorcy notowani na europejskich giełdach, z wyjątkiem mikroprzedsiębiorców. Zobowiązane zostaną także niektóre małe i średnie przedsiębiorstwa, które nie są notowane na giełdzie, takie jak małe i średnie jednostki, których papiery wartościowe są dopuszczone do obrotu na rynku regulowanym w Unii, oraz małe i niezłożone instytucje oraz wewnętrzne zakłady ubezpieczeń i reasekuracji. MŚP będą mogły składać sprawozdania w uproszczonej formie, a nawet do 2028 roku będą mogły zrezygnować z ujawniania w sprawozdaniach informacji o kwestiach związanych ze zrównoważonym rozwojem, przy czym będą musiały uzasadnić tę decyzję. W roku 2028 zobowiązane zostaną również podmioty z państw trzecich.

WAŻNE:

Nie uzależnia się istnienia obowiązku sprawozdawczego od prowadzenia działalności gospodarczej w konkretnej formie. Nie będzie zatem możliwości „ucieczki” od obowiązku sprawozdawczego poprzez dobór formy prowadzenia działalności.

Więcej informacji do ujawnienia

CSRD wymagać będzie od przedsiębiorców szerszych informacji dotyczących ESG. Raportowanie ma odbywać się na podstawie kilku zasad przewidzianych w „motywach” dyrektywy. Pierwszą zasadą wynikającą z motywów CSRD jest zasada podwójnej istotności. Oznacza to w uproszczeniu, iż jednostka powinna informować zarówno o wpływie jednostki na kwestie zrównoważonego rozwoju, jak i o wpływie kwestii zrównoważonego rozwoju na jednostkę.

Ważne jest, aby zgłaszane informacje w zakresie zrównoważonego rozwoju były zrozumiałe, istotne, weryfikowalne, porównywalne i wiernie przedstawione, ale również nie powinny nakładać nieproporcjonalnych obciążeń na jednostki, które zobowiązane są do raportowania.

Raport ma dostarczać informacji na temat kwestii E – environmental (środowiskowych), S – social responsibility (odpowiedzialności społecznej) oraz G – corporate governance (ładu korporacyjnego).

W zakresie środowiska raporty powinny zawierać informacje, jak jednostka sprawozdawcza oddziałuje na środowisko, uwzględniając czynniki środowiskowe. Poprzez czynniki środowiskowe rozumie się:

1. łagodzenie zmian klimatu, w tym w odniesieniu do zakresu 1, zakresu 2 oraz w stosownych przypadkach emisji gazów cieplarnianych zakresu 3;

2. przystosowanie się do zmiany klimatu;

3. wody i zasoby morskie;

4. wykorzystanie zasobów oraz gospodarki o obiegu zamkniętym;

5. zanieczyszczenia;

6. różnorodność biologiczną i ekosystemy.

W punkcie pierwszym zawarto odwołanie do tzw. GHG Protocol (The Greenhouse Gas Protocol). Pod pojęciem zakresu 1 kryją się emisje powstałe w wyniku spalania paliw zarówno w nieruchomościach czy instalacjach, jak i w wyniku korzystania przez jednostki z samochodów. Zakres 2 określa emisje powstałe w związku z energią dostarczaną i używaną przez jednostki. Zakres 3 to inne emisje pośrednie, takie jak np. emisje powstałe w wyniku dojazdów pracowników do pracy.

Raport co do treści środowiskowej powinien zawierać zatem opis wpływu prowadzenia przedsiębiorstwa na środowisko naturalne na lądzie, w wodzie i powietrzu, informować o zanieczyszczeniach powstałych w wyniku działalności przedsiębiorstwa, ale również opis wszelkich stosowanych przez przedsiębiorcę polityk, które mają zapobiegać degradacji środowiska naturalnego, a także nakładów inwestycyjnych np. na nowe technologie dotyczące ochrony środowiska.

W zakresie odpowiedzialności społecznej raporty powinny zawierać informacje, w jaki sposób jednostka oddziałuje na czynniki społeczne i prawa człowieka. W tym zakresie raport powinien przekazywać informacje na temat:

1. równego traktowania i równych szans dla wszystkich, w tym równouprawnienia płci i równości wynagrodzeń za pracę o takiej samej wartości, szkoleń i rozwoju umiejętności, zatrudnienia i integracji osób z niepełnosprawnościami, środków zapobiegania przemocy i nękaniu w miejscu pracy oraz różnorodności;

2. warunków pracy, w tym bezpiecznego zatrudnienia, czasu pracy, odpowiedniego wynagrodzenia, dialogu społecznego, wolności zrzeszania się, istnienia rad zakładowych, rokowań zbiorowych, w tym odsetka pracowników objętych układami zbiorowymi, prawa pracowników do informacji, konsultacji i uczestnictwa, równowagi między życiem zawodowym a prywatnym oraz bezpieczeństwa i higieny pracy;

3. poszanowania praw człowieka, podstawowych wolności, zasad i norm demokratycznych ustanowionych w Międzynarodowej karcie praw człowieka i innych podstawowych konwencjach ONZ dotyczących praw człowieka, w tym konwencji ONZ o prawach osób niepełnosprawnych, deklaracji ONZ o prawach ludności rdzennej, deklaracji Międzynarodowej Organizacji Pracy dotyczącej podstawowych zasad i praw pracy oraz podstawowych konwencjach Międzynarodowej Organizacji Pracy, europejskiej konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, Europejskiej karcie społecznej oraz Karcie praw podstawowych Unii Europejskiej.

Raport w tej części powinien skupiać się np. na inicjatywach podejmowanych przez jednostkę na rzecz pracowników, politykach antydyskryminacyjnych wprowadzonych przez jednostkę, wspieraniu przez jednostkę lokalnych społeczności i grup społecznych, działalności charytatywnej, ale również powinien zawierać informacje w zakresie przeciwdziałania łamaniu praw człowieka ustanowionych przez konwencje międzynarodowych organizacji praw człowieka i praw pracownika.

W zakresie ładu korporacyjnego (w tym także zarządzania) raport powinien zawierać informacje na temat następujących jego aspektów:

1. roli organów administrujących, zarządzających i nadzorujących jednostki w odniesieniu do kwestii związanych ze zrównoważonym rozwojem oraz ich składu, a także ich wiedzy eksperckiej i umiejętności koniecznych do wykonywania ich roli lub dostępu takich organów do takiej wiedzy eksperckiej i umiejętności;