W precedensowym rozstrzygnięciu z 16 listopada 2012 r. (IV U 2654/12) sąd pracy i ubezpieczeń społecznych w Olsztynie wskazał, że zatrudnienie rodzica, o którym mowa w ustawie z 4 lutego 2011 r. o opiece nad dziećmi w wieku do lat trzech, należy rozumieć tak jak w prawie pracy.
Sprawa, którą rozstrzygał sąd, dotyczyła małżonków, którym ZUS w decyzji odmówił prawa do sfinansowania przez budżet państwa ubezpieczenia niani ich dziecka. Możliwość korzystania z tej preferencji ułatwiającej rodzicom zapewnienie w sposób legalny opieki nad potomkiem, podjęcia przez nich zatrudnienia, jak też aktywizacji zawodowej osób zajmujących się opieką nad dziećmi pojawiła się na podstawie ustawy z 4 lutego 2011 r. o opiece nad dziećmi w wieku do lat trzech (DzU nr 45, poz. 235 ze zm.).
Brak możliwości opieki
W sprawie, która była przedmiotem sporu, matka dziecka prowadziła działalność gospodarczą, a ojciec pracował na etacie. Do opieki nad potomkiem zatrudnili więc nianię. ZUS w kwestionowanej decyzji wskazał, że nianią jest osoba fizyczna, która sprawuje opiekę nad dziećmi na podstawie tzw. umowy uaktywniającej.
Na podstawie art. 13 pkt 2 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn. DzU z 2009 r. nr 205, poz. 1585 ze zm.) podlega ona ubezpieczeniom społecznym od dnia oznaczonego w umowie jako dzień rozpoczęcia pracy do dnia rozwiązania lub wygaśnięcia kontraktu. Składki na ubezpieczenie emerytalne, rentowe i wypadkowe opiekunek finansuje budżet państwa za pośrednictwem ZUS.
Organ wskazał jednocześnie, że zgodnie z art. 51 ust. 3 pkt 2 ustawy o opiece nad dziećmi (...), jednym z warunków finansowania przez budżet państwa składek za nianię jest pozostawanie rodziców w zatrudnieniu, świadczenie przez nich usług na podstawie umowy cywilnoprawnej stanowiącej tytuł ubezpieczeń społecznych lub prowadzenie działalności gospodarczej.
