W konsekwencji w takich sytuacjach wyłączony jest obowiązek podlegania ubezpieczeniu emerytalnemu i rentowemu na podstawie art. 6 ust. 1 pkt 5 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych.Tak wynika z wyroku Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z 28 października 2015 r. (III AUa 832/15).
Zakład Ubezpieczeń Społecznych w wydanej decyzji uznał, że ubezpieczony podlega ubezpieczeniom społecznym jako osoba współpracująca przy prowadzeniu pozarolniczej działalności gospodarczej. Uzasadniał, że w wyniku kontroli przeprowadzonej u jego małżonki, która prowadzi bar, ubezpieczony zajmował się załatwianiem spraw urzędowych i organizacyjnych. Zawierał m.in. umowy oraz kupował towary do baru. Poza tym ZUS uznał, że w czasie urlopu wychowawczego kobiety ubezpieczony przejął wiele obowiązków biznesmenki. Na tej podstawie, w ocenie ZUS, odwołujący nie mógł działać na rzecz swojej żony jedynie jako pełnomocnik.
Na skutek odwołania ubezpieczonego od decyzji ZUS sąd okręgowy ją zmienił. Według Sądu Okręgowego czynności, które wykonywał ubezpieczony, miały charakter okazjonalny. W rzeczywistości wszystkie obowiązki związane z prowadzeniem baru realizowała żona ubezpieczonego przy współudziale pracownicy. Jeździła do lokalu, zajmowała się dokumentacją, zamawianiem towarów i rozliczeniami. Z kolei ubezpieczony pomagał w urządzeniu baru, zakupach, wnoszeniu ciężkich sprzętów i paczek. Nie były to więc czynności, od których zależało funkcjonowanie lokalu. Na tej podstawie Sąd Okręgowy wywiódł, że odwołujący nie podlegał obowiązkowi ubezpieczenia jako osoba współpracująca przy prowadzeniu pozarolniczej działalności gospodarczej. Drobnych czynności, które wykonywał, nie sposób zakwalifikować jako współpracy przy biznesie.
Od tego orzeczenia ZUS złożył jednak apelację, którą sąd apelacyjny oddalił, przyjmując ustalenia poczynione przez Sąd Okręgowy za własne. W ocenie Sądu Apelacyjnego czynności, jakie wykonywał ubezpieczony, ich częstotliwość i rozmiar nie pozwalały uznać, że spełnia on kryterium współpracy przy prowadzonej przez jego małżonkę działalności w rozumieniu art. 8 ust. 11 ustawy o sus. Sad Apelacyjny nadmienił, powołując się na orzecznictwo, że współpraca oznacza pracę wykonywaną wspólnie z kimś innym, a zatem współpracujący ma istotny wpływ na tę działalność. Nie może zatem w sensie prawnym stanowić współpracy przy prowadzeniu działalności gospodarczej sporadyczne, podejmowane okazjonalnie, zajmujące nikłą ilość czasu wystawianie faktur czy doraźne wydawanie towaru. Ponadto sąd II instancji zaakcentował, że jedynie aktywność małżonka przedsiębiorcy przynosząca mu określone, stałe dochody może być uznana za współpracę w rozumieniu art. 8 ust. 11 ustawy o sus. W konsekwencji rodzi wymóg podlegania ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowemu w myśl art. 6 ust. 1 pkt 5 ustawy o sus. W tej sprawie tego jednak nie było. Dlatego Sąd Apelacyjny uznał, że czynności, jakie wykonywał odwołujący się mąż, ich częstotliwość i rozmiar nie pozwalają przyjąć, że spełniał kryterium współpracy przy działalności prowadzonej przez żonę w rozumieniu art. 8 ust. 11 ustawy o sus.
Komentarz eksperta
Paweł Tokarski, radca prawny, Kancelaria Prawna Piszcz, Norek i Wspólnicy
