Zaświadczenia o zarobkach emerytów i rencistów: nie każdy przychód trzeba wykazać

Jeśli wystawienie zaświadczenia jest konieczne, płatnik składek musi je wydać jeszcze w lutym – tak aby można było do końca tego miesiąca dostarczyć taki dokument do ZUS. W zaświadczeniu powinien uwzględnić wszystkie składniki wynagrodzenia, od których zobowiązany był opłacić składki na ubezpieczenia emerytalno-rentowe.

W przypadku pracowników składki odprowadza się od przychodu w rozumieniu ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Jest to więc nie tylko wynagrodzenie zasadnicze, ale też różnego rodzaju dodatki, nagrody, ekwiwalenty za niewykorzystany urlop wypoczynkowy czy wynagrodzenie za godziny nadliczbowe.

Głównie wypłaty ze składkami

Może się zdarzyć, że pracodawca zawarł dodatkowo z pracownikiem umowę agencyjną, umowę-zlecenie, inną umowę o świadczenie usług (do której zgodnie z kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące umowy-zlecenia) lub umowę o dzieło albo też taka umowa (choćby została zawarta z innymi podmiotem) wykonywana jest na rzecz tego pracodawcy. W takim przypadku przychód z tytułu tej dodatkowej umowy również trzeba wykazać w wystawianym zaświadczeniu. Bo on też jest oskładkowany, na równi z przychodem ze stosunku pracy.

Przykład

Zakład pracy zatrudnia od kilku lat na etacie pracownika uprawnionego do renty rodzinnej. Oprócz miesięcznego wynagrodzenia wypłaca mu dodatek stażowy oraz nagrody kwartalne. W 2016 r. zatrudniał go też dodatkowo na umowy o dzieło. W lipcu i grudniu ub.r. wypłacił mu wynagrodzenie z tytułu tej dodatkowej pracy (odpowiednio za I i II półrocze). W zaświadczeniu o zarobkach za 2016 r. pracodawca musi uwzględnić wszystkie wymienione przychody z umowy o pracę i umowy o dzieło.

Nieoskładkowane wyłączyć...

Płatnik składek nie powinien uwzględniać w wystawianym pracownikowi zaświadczeniu składników przychodu, od których nie było obowiązku odprowadzania składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (innych niż wymienione niżej świadczenia z tytułu choroby i macierzyństwa). W odniesieniu do pracowników skadniki te zostały wymienione w rozporządzeniu MPiPS z grudnia 1998 r. Należą do nich:

- nagrody jubileuszowe, które według zasad określających warunki ich przyznawania przysługują pracownikowi nie częściej niż co pięć lat,

- odprawy pieniężne przysługujące w związku z przejściem na emeryturę lub rentę,

- odprawy, odszkodowania i rekompensaty wypłacane pracownikom z tytułu wygaśnięcia lub rozwiązania stosunku pracy,

- odszkodowania wypłacone byłym pracownikom po rozwiązaniu stosunku pracy, na podstawie umowy o zakazie konkurencji, o której mowa w art. 1012 kodeksu pracy,

- ekwiwalenty pieniężne za użyte przy wykonywaniu pracy narzędzia, materiały lub sprzęt, będące własnością pracownika,

- wartość finansowanych przez pracodawcę posiłków udostępnianych pracownikom do spożycia bez prawa do ekwiwalentu z tego tytułu – do wysokości nieprzekraczającej miesięcznie 190 zł,

- świadczenia finansowane ze środków przeznaczonych na cele socjalne w ramach zakładowego funduszu świadczeń socjalnych,

- zapomogi losowe w przypadku klęsk żywiołowych, indywidualnych zdarzeń losowych lub długotrwałej choroby,

- dodatki uzupełniające 80-proc. zasiłek chorobowy wypłacane przez pracodawców – do kwoty nieprzekraczającej łącznie z zasiłkiem chorobowym 100 proc. przychodu pracownika, stanowiącego podstawę wymiaru składek.

Przepisy tego rozporządzenia mają odpowiednie zastosowanie do zleceniobiorców oraz osób pracujących na podstawie umów o świadczenie usług, do których stosuje się przepisy kodeksu cywilnego dotyczące umów-zlecenia. Zatem wystawiając zaświadczenie o przychodach zleceniobiorcy, płatnik powinien pamiętać, aby pomijać np. wypłacone należności za czas podróży w celach wykonania kontraktu, które są objęte zwolnieniem ze składek.

Przykład

Pracodawca zatrudnia pracownicę uprawnioną od lipca 2015 r. do renty rodzinnej po zmarłym mężu. W 2016 r. wypłacał jej wynagrodzenie zasadnicze oraz nagrody kwartalne. Oprócz tego pod koniec pierwszego półrocza wypłacił jej nagrodę jubileuszową z okazji 10-lecia pracy. Taka nagroda, zgodnie z układem zbiorowym pracy, przysługuje pracownikom za każde przepracowane 10 lat. Ponadto w październiku 2016 r. kobieta otrzymała od niego zapomogę w związku z ciężką chorobą córki. Obydwa składniki były zwolnione ze składek na ubezpieczenia społeczne. W związku z tym pracodawca pomija je, wystawiając zaświadczenie o przychodzie za 2016 r.

... ale z wyjątkami

W zaświadczeniu o zarobkach należy jednak uwzględnić pewne nieoskładkowane wypłaty. Ale nie te wymienione we wspomnianym rozporządzeniu. Chodzi tu o kwoty: wynagrodzenia chorobowego, zasiłków z ubezpieczenia społecznego (chorobowego, macierzyńskiego i opiekuńczego, świadczenia rehabilitacyjnego, zasiłku wyrównawczego), a także świadczenia wyrównawczego i dodatku wyrównawczego. To wyjątek od ogólnej zasady. Choć wymienione wypłaty nie są oskładkowane, to wpływają na zawieszenie lub zmniejszenie świadczeń.

Przykład

Pracodawca od 1 stycznia 2016 r. zatrudnia na etacie kobietę, która w marcu 2016 r., po ukończeniu 55 lat, uzyskała prawo do wcześniejszej emerytury. W 2016 r. trzy razy przebywała na zwolnieniach lekarskich i otrzymała najpierw wynagrodzenie chorobowe, a potem zasiłek. Potwierdzając w zaświadczeniu jej ubiegłoroczne zarobki, pracodawca powinien doliczyć kwoty wypłaconych świadczeń chorobowych.

Łącznie i w rozbiciu

Wystawiając zaświadczenie dla zarobkującego emeryta lub rencisty, pracodawca powinien wykazać w nim zarówno łączne wynagrodzenie wypłacone zatrudnionemu w poprzednim roku kalendarzowym, jak i kwoty pensji przekazanych w poszczególnych miesiącach. Tylko wtedy ZUS będzie mógł sprawdzić, jaki wariant rozliczenia jest korzystniejszy dla świadczeniobiorcy – roczny czy miesięczny. W tym drugim porównuje się zarobki z poszczególnych miesięcy rozliczanego roku do limitów zarobkowych obowiązujących w tych miesiącach.

Jeśli płatnik nie wykaże przychodu w rozbiciu na miesiące, ZUS rozliczy świadczenie tylko w wariancie rocznym (porównując całoroczny przychód do rocznych progów zarobkowych będących sumą miesięcznych limitów). Bywa to dla ubezpieczonego mniej korzystne. Jednak ma on wtedy dodatkową szansę na zastosowanie korzystniejszego rozwiązania. Gdy do dnia uprawomocnienia się decyzji o rozliczeniu (tj. w ciągu miesiąca od jej doręczenia) dostarczy zaświadczenie potwierdzające przychód rozbity na miesiące, ZUS sprawdzi, czy rozliczenie miesięczne jest dla niego korzystniejsze, a jeśli tak – rozliczy przychód właśnie w tym wariancie.

Ważny miesiąc wypłaty

Wystawiając zaświadczenie do celów rozliczenia z ZUS, płatnik powinien przyporządkować poszczególne składniki przychodu do miesiąca, w którym zostały one wypłacone lub postawione do wypłaty. Od tej zasady są jednak wyjątki.

Po pierwsze, dokonując rozliczenia przychodu, ZUS nie uwzględnia wynagrodzenia uzyskanego z pracy wykonywanej przed ustaleniem prawa do świadczenia lub po ustaniu tych uprawnień (bez względu na to, kiedy ten przychód został wypłacony).

Ponadto, jeśli pracodawca w rozliczanym roku wypłacił określony przychód przysługujący za okres, w którym prawo do emerytury lub renty było zawieszone, ZUS może przyporządkować go do miesiąca, za który przysługuje, a nie do miesiąca wypłaty – jeśli jest to korzystniejsze dla emeryta lub rencisty.

Płatnicy składek, którzy w określonych miesiącach rozliczanego roku dokonywali wypłat za poprzednie miesiące lub nawet za poprzedni rok, a nie mają pewności, czy we wszystkich miesiącach rozliczanego roku emeryt lub rencista miał prawo do świadczenia i je pobierał, powinni wyraźnie zaznaczyć w wystawianym zaświadczeniu, za jaki okres przysługuje dana wypłata. Dzięki temu, dokonując rozliczenia przychodu, ZUS będzie mógł zastosować wspomniane wyżej korzystne dla świadczeniobiorców rozwiązania.

Przykład

Pracodawca zatrudnia od grudnia 2011 r. 62-letniego mężczyznę uprawnionego do wcześniejszej emerytury. Pensję zasadniczą wypłaca mu zawsze na początku danego miesiąca za miesiąc poprzedni. W styczniu 2016 r. wypłacił więc wynagrodzenia za grudzień 2015 r. Z kolei pensję za grudzień 2016 r. wypłacił dopiero w styczniu 2017 r. W zaświadczeniu o przychodzie uzyskanym przez pracownika w 2016 r. do celów rozliczenia z ZUS pracodawca musi uwzględnić wynagrodzenie wypłacone emerytowi w miesiącach styczeń–grudzień 2016 r. (w tym pensję za grudzień 2015 r.). Nie wlicza natomiast wynagrodzenia przysługującego za grudzień 2016 r., ponieważ zostało wypłacone już w 2017 r.

Przykład

Firma zatrudnia od 1 stycznia 2013 r. kobietę, która od 1 lipca 2016 r. ma ustalone prawo do renty rodzinnej po zmarłym mężu. W grudniu 2016 r. wypłaciła jej m.in. nagrodę za cały 2016 r. w wysokości 4000 zł. Trzeba ją wykazać w zaświadczeniu o przychodzie za 2016 r., zaznaczając jednak, za jaki okres przysługuje. Dzięki temu, dokonując rozliczenia przychodu, ZUS uwzględni jedynie połowę tej nagrody (2000 zł), a więc taką jej część, która przysługiwała za okres od lipca do grudnia 2016 r., gdy pracownica miała ustalone prawo do renty.

Przykład