W jaki sposób wyceniać instrumenty finansowe dostępne do sprzedaży

- Spółka kupiła akcje i zaklasyfikowała je jako aktywa dostępne do sprzedaży. W jaki sposób należy zaksięgować nabycie takich akcji, a w jaki je wycenić? Dodam, że spółka sporządza sprawozdanie finansowe według MSR – pyta czytelnik.

W dzisiejszej praktyce gospodarczej akcje, oprócz udziałów, należą do najpowszechniej używanych w obrocie instrumentów finansowych. Szczegółowe metody ich wyceny oraz prezentacji są określone w Międzynarodowym Standardzie Rachunkowości 39 „Instrumenty finansowe: ujmowanie i wycena" (dalej: MSR 39), jak również w powszechnie obowiązującym akcie prawa polskiego – rozporządzeniu ministra finansów z 12 grudnia 2001 r. w sprawie szczegółowych zasad uznawania, metod wyceny, zakresu ujawniania i sposobu prezentacji instrumentów finansowych (DzU nr 149, poz. 1674 ze zm.; dalej: rozporządzenie w sprawie instrumentów finansowych).

Powyższe regulacje klasyfikują instrumenty finansowe w kilku kategoriach >patrz tabela.

Klasyfikacja instrumentów finansowych

Rozporządzenie MF

Aktywa finansowe i zobowiązania finansowe przeznaczone do obrotu

Pożyczki udzielone i należności własne

Aktywa finansowe utrzymywane do terminu wymagalności

Aktywa finansowe dostępne do sprzedaży

MSR 39

Aktywa lub zobowiązania finansowe wycenione w wartości godziwej przez wynik finansowy

Pożyczki i należności

Inwestycje utrzymywane do terminu wymagalności

Aktywa finansowe dostępne do sprzedaży

Wymienione powyżej rodzaje instrumentów finansowych zarówno w MSR 39, jak i w rozporządzeniu w sprawie instrumentów finansowych różnią się tylko możliwością reklasyfikacji instrumentów pomiędzy poszczególnymi pozycjami. Drobne rozbieżności w nazewnictwie nie mają wpływu na cechy tych instrumentów.

Zgodnie z MSR 39 aktywa finansowe dostępne do sprzedaży są to aktywa finansowe niebędące instrumentami pochodnymi, które zostały wyznaczone jako dostępne do sprzedaży lub niebędące:

a) pożyczkami i należnościami;

b) inwestycjami utrzymywanymi do upływu terminu wymagalności;

ani

c) aktywami finansowymi wycenianymi w wartości godziwej przez wynik finansowy.

Wprowadzenie do ksiąg

Akcje nabyte przez spółkę wprowadza się do ksiąg rachunkowych na dzień zakupu w cenie nabycia, tj. w wartości godziwej poniesionych wydatków lub przekazanych w zamian innych składników majątkowych. Przy ustalaniu wartości godziwej uwzględnia się poniesione przez jednostkę koszty transakcji, do których zalicza się w szczególności prowizje maklerskie, prowizje za doradztwo, podatki i opłaty wynikające z obowiązujących przepisów. Co ważne, koszty finansowania oraz koszty jednostki poprzedzające nabycie takich akcji nie są objęte wartością godziwą.

W przypadku, gdy spółka zakwalifikowała zakup akcji jako aktywa dostępne do sprzedaży, powinna ująć je następującym zapisem księgowym:

Wn

„Aktywa finansowe dostępne do sprzedaży"

Ma „Rachunek bieżący".

Wartość godziwa – co to oznacza

Wartość godziwa to kwota, za jaką dany składnik aktywów mógłby zostać wymieniony, a zobowiązanie uregulowane na drodze przeprowadzonej na warunkach rynkowych transakcji, pomiędzy zainteresowanymi i dobrze poinformowanymi, niepowiązanymi ze sobą stronami. W świetle MSR 39, jednostka – w większości przypadków – ma możliwość przeprowadzenia wiarygodnej wyceny wartości godziwej instrumentu finansowego.

Zasadniczo najlepszym wyznacznikiem wartości godziwej powinna być cena wynikająca z rynku, czyli:

- bieżąca cena kupna posiadanego składnika aktywów,

- bieżąca cena sprzedaży składnika aktywów, który ma zostać nabyty przez jednostkę.

Gdy aktywny rynek nie występuje, MSR 39 pozwala na wyznaczenie wartości godziwej przy zastosowaniu technik wyceny. Celem tej metody jest ustalenie, jak w dniu wyceny kształtowałaby się cena transakcyjna przy bezpośredniej wymianie, której powody wynikają z decyzji gospodarczych podejmowanych w zwykłych okolicznościach.

Tego typu techniki mogą być oparte na:

- danych pochodzących z ostatnich transakcji rynkowych przeprowadzonych bezpośrednio pomiędzy zainteresowanymi stronami,