Kiedy tworzymy odpisy aktualizujące należności

Kwoty, których spłata przez dłużnika budzi wątpliwość, jest trudna do wyegzekwowania bądź niemożliwa, powinny być wykazywane w bilansie w wartości uwzględniającej stopień prawdopodobieństwa utraty przyszłych korzyści ekonomicznych.

Publikacja: 19.10.2016 06:10

Kiedy tworzymy odpisy aktualizujące należności

Foto: 123RF

Spółka wykazuje w księgach rachunkowych należność od kontrahenta z tytułu dostawy towarów w kwocie 75 tys. zł brutto. Faktura została wystawiona w marcu i przekazana odbiorcy wraz z towarem. Do końca sierpnia kontrahent nie uregulował należności pomimo przesłanych kilkukrotnie wezwań do zapłaty. Czy w tej sytuacji doszło do utraty wartości posiadanego składnika aktywów? Czy spółka powinna utworzyć odpis aktualizujący należność? Jeśli tak, to w jakiej wysokości? – pyta czytelnik.

Należności - bez względu na ich rodzaj - należy wprowadzić do ksiąg rachunkowych na dzień nabycia bądź powstania zgodnie z art. 28 ust. 11 pkt 2 ustawy o rachunkowości (dalej: uor) według wartości nominalnej, która w przedstawionej sytuacji będzie obejmować przychód ze sprzedaży towarów powiększony o podatek od towarów i usług. Natomiast nie rzadziej niż na dzień bilansowy spółka powinna wycenić posiadane aktywa w sposób, jaki nakazuje art. 28 ust. 1 uor. Spółka ma obowiązek wykazać w sprawozdaniu finansowym należności tytułu dostaw i usług według kwoty wymaganej zapłaty, jednak z zachowaniem zasady ostrożności. Co to oznacza?

Zgodnie z zasadą ostrożności

Wycena należności zgodnie z zasadą ostrożności obliguje spółkę do wykazania ich w bilansie w wartości uwzględniającej stopień prawdopodobieństwa utraty przyszłych korzyści ekonomicznych. Spółka powinna ocenić realność zapłaty należności przez dłużnika. Jeśli istnieje wysokie prawdopodobieństwo zagrożenia w spłacie należności, to spółka ma obowiązek przeanalizować konieczność ujęcia odpisu aktualizującego wartość tego składnika aktywów. W tym celu pomocne może być przeprowadzenie inwentaryzacji drogą uzyskania potwierdzeń sald od kontrahentów oraz sporządzenie raportu wiekowania należności od odbiorców. Na tej podstawie spółka ma możliwość uzyskania informacji czy doszło do utraty wartości należności. Utrata wartości uzasadnia konieczność dokonania odpisu aktualizującego.

Co uwzględniać

Przesłanki świadczące o konieczności tworzenia odpisów aktualizujących zostały uregulowane w art. 35b ust. 1 uor. Należy podkreślić, że każdy przypadek „podejrzanej" należności trzeba rozważyć indywidualnie. Spółka powinna przede wszystkim szczegółowo przeanalizować sytuację w jakiej znajduje się dłużnik, tj. jego zdolność płatniczą, oraz ustalić przyczynę zwłoki w zapłacie >patrz tabela.

W jakiej kwocie

Oprócz ustalenia prawdopodobieństwa spłaty należności, w przypadku należności przeterminowanych lub nieprzeterminowanych o wysokim stopniu prawdopodobieństwa nieściągalności spółka musi oszacować wysokość, w jakiej powinien zostać utworzony odpis aktualizujący. Ustawa o rachunkowości nie określa wprost w jakiej kwocie należy tworzyć odpisy aktualizujące, wskazuje jedynie ich górną granicę. W pewnych sytuacjach odpis będzie w pełnej wysokości należności. Dysponując informacjami o dotychczasowym przebiegu współpracy z kontrahentem oraz informacją o jego aktualnej sytuacji finansowej spółka powinna w sposób racjonalny podjąć decyzję o potrzebie i wysokości utworzenia odpisu aktualizującego.

Przy ustalaniu wysokości odpisów aktualizujących należności pomocna może być również polityka rachunkowości. Spółka ma możliwość ujęcia w polityce rachunkowości wskazówek co do zasad tworzenia odpisów, które mogą być dokonywane np. w proporcji do okresu przeterminowania należności.

Rzeczpospolita

Regulacje MSR

W międzynarodowych standardach rachunkowości należności handlowe są zdefiniowane jako aktywa finansowe, które należy wyceniać według zamortyzowanego kosztu, tj. wartości początkowej w momencie ujęcia pomniejszonej o spłaty kapitału i powiększonej lub pomniejszonej o ustaloną z zastosowaniem efektywnej stopy procentowej skumulowaną amortyzację wszelkich różnic pomiędzy wartością początkową a wartością w terminie wymagalności oraz pomniejszonej o wszelkie odpisy z tytułu utraty wartości lub nieściągalności. Zgodnie z § 58 MSR 39 spółka na każdy dzień bilansowy powinna ocenić, czy istnieją obiektywne dowody utraty wartości składnika aktywów finansowych. Obiektywne dowody utraty wartości zostały zaprezentowane w § 59. Należą do nich m.in.:

Rzeczpospolita

- znaczące trudności finansowe dłużnika,

- niedotrzymanie warunków umowy,

- wysokie prawdopodobieństwo upadłości bądź innej reorganizacji finansowej dłużnika.

Wysokości odpisu z tytułu utraty wartości aktywów finansowych wycenianych według zamortyzowanego kosztu należy ustalić na zasadach przedstawionych w § 63 MSR 39. Kwota odpisu z tytułu utraty wartości jest różnicą pomiędzy wartością bilansową składnika aktywów finansowych a wartością bieżącą oszacowanych przyszłych przepływów pieniężnych zdyskontowanych z zastosowaniem efektywnej stopy procentowej ustalonej przy początkowym ujęciu.

Ewidencja w księgach rachunkowych

Odpisy aktualizujące należności należy tworzyć w ciężar pozostałych kosztów operacyjnych bądź kosztów finansowych, w zależności od rodzaju działalności, której dotyczy odpis aktualizujący. Odpisy ewidencjonowane są na koncie korygującym „Odpisy aktualizujące wartości należności" >patrz tabela.

Nie każdy odpis aktualizujący jest kosztem podatkowy

Marta Gronos, starszy konsultant w Grupie UHY ECA

Ustawa o CIT przewiduje możliwość zaliczenia do kosztów uzyskania przychodu odpisów aktualizujących należności, utworzonych zgodnie z uor, od tej części należności, która uprzednio była zaliczona do przychodów należnych, a ich nieściągalność została uprawdopo- dobniona. Zatem zgodnie z art. 16 ust. 1 pkt 26a ustawy o CIT do kosztów podatkowych spółka na pewno nie będzie mogła zaliczyć odpisu aktualizującego w części dotyczącej VAT. W art. 16 ust. 2a pkt 1 ustawa o CIT prezentuje również zamknięty katalog przypadków, w których nieściągalność należności można uznać za uprawdopodobnioną.

Należy pamiętać, że odpis aktualizujący należność, która uległa przedawnieniu, nie może być kosztem uzyskania przychodu. Przedawnienie roszczenia z tytułu niezapłaconej przez klienta faktury upływa po dwóch latach od dnia, w którym należność stała się wymagalna. Jednak dochodzenie wierzytelności przed sądem bądź też organem egzekucyjnym powoduje przerwanie biegu przedawnienia.

Spółka wykazuje w księgach rachunkowych należność od kontrahenta z tytułu dostawy towarów w kwocie 75 tys. zł brutto. Faktura została wystawiona w marcu i przekazana odbiorcy wraz z towarem. Do końca sierpnia kontrahent nie uregulował należności pomimo przesłanych kilkukrotnie wezwań do zapłaty. Czy w tej sytuacji doszło do utraty wartości posiadanego składnika aktywów? Czy spółka powinna utworzyć odpis aktualizujący należność? Jeśli tak, to w jakiej wysokości? – pyta czytelnik.

Pozostało 92% artykułu
2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Kup teraz
Praca, Emerytury i renty
Płaca minimalna jeszcze wyższa. Minister pracy zapowiada rewolucję
Prawo dla Ciebie
Nowe prawo dla dronów: znikają loty "rekreacyjne i sportowe"
Prawo karne
Przeszukanie u posła Mejzy. Policja znalazła nieujawniony gabinet
Sądy i trybunały
Trybunał Konstytucyjny na drodze do naprawy. Pakiet Bodnara oceniają prawnicy
Mundurowi
Kwalifikacja wojskowa 2024. Kobiety i 60-latkowie staną przed komisjami