Ochrona związkowa także dla działacza związkowego z prawem do emerytury

- Pracodawca chce rozwiązać umowę o pracę z pracownikiem – emerytem. Ten jest jednak członkiem zarządu zakładowej organizacji związkowej objętym ochroną przed zwolnieniem. Czy możemy wypowiedzieć mu umowę o pracę, czy też musimy uzyskać zgodę zarządu zakładowej organizacji związkowej na rozwiązanie stosunku pracy? – pyta czytelniczka.

Ochrona związkowa przysługuje pracownikowi bez względu na jego wiek. W okresie tej ochrony pracodawca nie może ani rozwiązać umowy, ani zmienić jej warunków na niekorzyść pracownika bez zgody związku zawodowego.

Czytaj także: Ochrona związków zawodowych: Czy po 1 stycznia 2019 r. pracodawca będzie mógł rozwiązać umowę z usługodawcą

Zakaz zmian bez pytania

W myśl art. 32. ust. 1 ustawy z 2 maja 1991 r. o związkach zawodowych (tekst jedn. DzU z 2015 r., poz. 1881 ze zm.; dalej u.z.z.) pracodawca bez zgody zarządu zakładowej organizacji związkowej nie może:

1) wypowiedzieć ani rozwiązać stosunku pracy ze wskazanym uchwałą zarządu jego członkiem lub z inną osobą wykonującą pracę zarobkową będącą członkiem danej zakładowej organizacji związkowej, upoważnioną do reprezentowania tej organizacji wobec pracodawcy albo organu lub osoby dokonującej za pracodawcę czynności w sprawach z zakresu prawa pracy,

2) zmienić jednostronnie warunków pracy lub wynagrodzenia na niekorzyść osoby wykonującej pracę zarobkową, o której mowa w pkt 1

– z wyjątkiem przypadku ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy, a także jeżeli dopuszczają to przepisy odrębne.

Tak więc bez zgody zarządu zakładowej organizacji związkowej pracodawca co do zasady nie może wypowiedzieć ani rozwiązać stosunku pracy ze wskazanym jego członkiem.

Związane ręce

Decyzja zarządu związku w sprawie wyrażenia zgody na zwolnienie działacza związkowego nie podlega przy tym ocenie sądu (uchwała Sądu Najwyższego z 11 września 1996 r., I PZP 19/96, OSNP 1998/ 6/175).

Sąd pracy nie ocenia również, czy odmawiając wyrażenia zgody na rozwiązanie stosunku pracy z działaczem związkowym podlegającym ochronie zarząd organizacji związkowej nadużył prawo i naruszył zasady współżycia społecznego.

Co więcej, sąd rozpatruje wykonywanie prawa wyłącznie przez stronę stosunku pracy. Zarząd organizacji związkowej nie jest zaś stroną umów o pracę. Jego zgoda lub odmowa zgody na rozwiązanie stosunku pracy nie jest wykonywaniem prawa, lecz realizacją uprawnienia związku zawodowego.

Przywrócenie etatu lub odszkodowanie

Jeśli pracodawca rozwiąże umowę z chronionym związkowcem bez uzyskania zgody zarządu zakładowej organizacji związkowej, sąd pracy jest co do zasady zobowiązany przywrócić zwolnionego związkowca do pracy, chyba że byłoby to niemożliwe z powodu upadłości lub likwidacji pracodawcy (art. 45 § 3 i art. 56 § 2 k.p.).

Sąd pracy może nie uwzględnić żądania pracownika uznania wypowiedzenia za bezskuteczne lub przywrócenia do pracy, jeżeli ustali, że jest to niemożliwe lub niecelowe. W takim przypadku orzeka o odszkodowaniu.

W myśl art. 56 k.p., pracownikowi, z którym rozwiązano umowę o pracę bez wypowiedzenia z naruszeniem przepisów o rozwiązywaniu umów o pracę w tym trybie, przysługuje roszczenie o przywrócenie do pracy na poprzednich warunkach albo o odszkodowanie. O przywróceniu do pracy lub odszkodowaniu orzeka sąd pracy.

Tak więc chronionym działaczom związkowym w przypadku zwolnienia z pracy z naruszeniem przepisów przysługuje prawo żądania przywrócenia do pracy. Zamiast przywrócenia do pracy, sąd może – zależnie od okoliczności konkretnej sprawy – zasądzić na rzecz działacza związkowego zwolnionego bez zgody właściwego organu związkowego odszkodowanie w pełnej bądź niepełnej wysokości.

Wyłączenie ochrony

Bez zgody związku pracodawca może natomiast zawrzeć z pracownikiem chronionym porozumienie o zakończeniu stosunku pracy. W takim przypadku to sam działacz związkowy decyduje, czy chce korzystać z ustawowej ochrony przed rozwiązaniem stosunku pracy.

Natomiast w sytuacji, gdy pracownicy tworzą związek zawodowy już po wręczeniu im wypowiedzeń, chcąc chronić się przed utratą pracy, a następnie składają powództwa o przywrócenie do pracy, ma miejsce wyłączenie ochrony związkowej, o której mowa w art. 32 k.p. Takie działanie jest nadużyciem prawa, które nie podlega ochronie prawnej.