Klaudia Kamińska-Kiempa radca prawny Kraków, Rödl & Partner
Zasadnicza kwestia, nad którą pochylił się w swoich rozważaniach Trybunał dotyczyła ustalenia, czy dyrektywa 2008/94 stoi na przeszkodzie takiej regulacji krajowej, która nie gwarantuje roszczeń z tytułu wynagrodzenia pracowników najemnych w sytuacji, gdy stosunek pracy ustał wcześniej niż 3 miesiące przed dokonaniem wpisu do właściwego rejestru orzeczenia w przedmiocie wszczęcia postępowania upadłościowego względem pracodawcy.
Trybunał przypomniał, że celem dyrektywy 2008/94 jest zagwarantowanie dla wszystkich pracowników najemnych minimalnego poziomu ochrony na poziomie Unii Europejskiej na wypadek niewypłacalności pracodawcy poprzez zaspokojenie roszczeń wynikających z umów o pracę, stosunku pracy. Państwa członkowskie mają obowiązek przedsięwzięcia takich środków, które zapewnią prawidłowe wdrożenie dyrektywy w kontekście uregulowania należności z tytułu niezaspokojonych roszczeń pracowników na wypadek upadłości pracodawcy. Jednakże, jak słusznie zauważył Trybunał, dyrektywa daje możliwość państwom członkowskim ograniczenia odpowiedzialności gwarancyjnej poprzez ustalenie okresu referencyjnego albo gwarancyjnego czy pułapów dopłat. Tym samym jest dopuszczalne odstępstwo z jednoczesnym zastrzeżeniem równoważnego stopnia ochrony.
Zgodnie z brzmieniem art. 4 dyrektywy 2008/94, państwa członkowskie mają prawo ograniczyć odpowiedzialność instytucji gwarancyjnych na wypadek niewypłacalności pracodawcy i wówczas powinny wskazać okres, za który instytucja gwarancyjna ma zaspokoić roszczenia pracownicze. Przy czym, okres ten nie może być krótszy niż 3 ostatnie miesiące poprzedzające dzień ustalony przez państwo członkowskie. W sprawie tym dniem był wpis do właściwego rejestru orzeczenia sądowego o wszczęciu postępowania upadłościowego wobec Evrosilexu. Jedynie należy zwrócić uwagę, że dyrektywa dopuszcza możliwość modyfikacji tego okresu w przypadku utworzenia okresu referencyjnego, jednak w tej sprawie nie skorzystano z tego prawa, zatem kwestia ta pozostaje irrelewantna dla naszych rozważań.
Trybunał doszedł do słusznego wniosku, że państwa członkowskie są uprawnione do ograniczenia przejmowania przez instytucje gwarancyjne niezaspokojonych roszczeń pracowniczych w sytuacji, gdy stosunek pracy zakończył się przed datą referencyjną, przewidując to ograniczenie jedynie względem pracowników najemnych, których stosunek pracy ustał w ciągu 3 ostatnich miesięcy przed wpisem orzeczenia sądowego w przedmiocie wszczęcia postępowania upadłościowego danego pracodawcy do rejestru. Jednocześnie, wykluczenie pracowników najemnych, których stosunek pracy ustał wcześniej niż 3 miesiące przed wpisem do rejestru orzeczenia o wszczęciu postępowania upadłościowego pracodawcy z grona podmiotów, które mogą żądać zaspokojenia swoich roszczeń pracowniczych, nie stoi w sprzeczności z ochroną minimalną zagwarantowaną komentowaną dyrektywą, jeżeli pracownicy najemni nie mają niezaspokojonych roszczeń z umowy o pracę, stosunku pracy w ciągu rzeczonych ostatnich 3 miesięcy poprzedzających wpis orzeczenia o wszczęciu postępowania upadłościowego wobec pracodawcy.
Należy zwrócić uwagę, że w polskim prawie taki problem nie ma miejsca. W art. 10 ustawy o ochronie roszczeń pracowniczych, w razie niewypłacalności pracodawcy zawarto definicję pracownika, która jest szeroka i swoim zakresem obejmuje nie tylko osoby zatrudnione na umowę o pracę, pracę nakładczą czy agencyjną, lecz także umowę cywilnoprawną. Oznacza to, że wszystkie takie osoby mogą zaspokoić swoje roszczenia z Funduszu w takich samych terminach i na tożsamych zasadach bez względu na podstawę zatrudnienia.