Licencje: Jak zostać detektywem i założyć biuro detektywistyczne

Założenie przedsiębiorstwa świadczącego usługi detektywistyczne nie wymaga dużych nakładów finansowych, dlatego jest relatywnie atrakcyjne dla osób poszukujących nowych wyzwań.

Zgodnie z ustawą z 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej świadczenie usług detektywistycznych jest działalnością regulowaną i wymaga uzyskania wpisu do rejestru działalności detektywistycznej. Równocześnie usługi detektywistyczne może wykonywać tylko osoba posiadająca licencję detektywa. Stosowny rejestr prowadzi minister właściwy do spraw wewnętrznych.

Predyspozycje i przepisy

Obecnie w Polsce działa ponad 300 licencjonowanych detektywów. Ich praca wymaga specjalistycznych predyspozycji i umiejętności, ale z pewnością jest  ciekawa. Sposób uzyskiwania licencji, zasady prowadzenia działalności określa ustawa z 6 lipca 2001 r. o usługach detektywistycznych.

Za nieprzestrzeganie zasad wymienionych w ustawie  są  sankcje – np. za wykonywanie usług detektywistycznych bez licencji grożą grzywna, kara ograniczenia wolności albo kara pozbawienia wolności do lat dwóch.

Pięć kroków

Co trzeba zrobić:

1. Zdobyć licencję lub znaleźć wspólnika z licencją

2. Jeśli przedsiębiorca sam zdobywa licencję, to musi: spełniać ustawowe wymagania, zdać egzamin, uiścić opłaty za egzamin oraz za wydanie licencji

3. Założyć firmę

4. Złożyć wniosek o wpis do rejestru prowadzonego przez MSW

5. Przestrzegać rygorystycznych warunków prowadzenia działalności.

Jakie usługi do wykonania

Przed podjęciem decyzji o  staraniu się o licencję detektywa warto wiedzieć, czym tak naprawdę zajmuje się detektyw. Zgodnie z prawem usługami detektywistycznymi są czynności polegające na uzyskiwaniu, przetwarzaniu i przekazywaniu informacji o osobach, przedmiotach i zdarzeniach, realizowane na podstawie umowy zawartej ze zleceniodawcą, w formach i w zakresach niezastrzeżonych dla organów i instytucji państwowych.

W zakres działalności, jakimi może zajmować się detektyw, wchodzą sprawy wynikające ze stosunków prawnych osób fizycznych, ze stosunków gospodarczych dotyczących wykonania zobowiązań majątkowych, płatniczych lub wiarygodności w tych stosunkach oraz bezprawnego wykorzystywania nazw handlowych lub znaków towarowych, nieuczciwej konkurencji lub ujawnienia wiadomości stanowiących tajemnicę przedsiębiorstwa lub tajemnicę handlową.

Ponadto ustawa stanowi, że detektyw może sprawdzać wiarygodność informacji dotyczących szkód zgłaszanych zakładom ubezpieczeniowym, ma też  prawo poszukiwać osób zaginionych lub ukrywających się, poszukiwać mienia, a także zbierać informacje w sprawie, w której toczy się postępowanie karne, postępowanie w sprawach o przestępstwa skarbowe lub wykroczenia skarbowe albo inne, jeżeli w toku postępowania można zastosować przepisy prawa karnego.

Wynika z tego, że detektyw może się zajmować dość szerokim wachlarzem spraw, co czyni to zajęcie bardzo atrakcyjnym. Może on działać zarówno na zlecenie dużych koncernów chroniących swoich praw, firm ubezpieczeniowych  broniących się przed wyłudzeniami, jak i banków, które chcą odzyskiwać niespłacone długi, czy wreszcie osób fizycznych poszukujących zaginionych znajomych lub członków rodziny.

Kandydaci do zawodu

W związku z dużą odpowiedzialnością detektywów ustawa przewiduje, że kandydaci do tej profesji muszą spełnić szereg warunków. Przede wszystkim muszą to być osoby posiadające polskie obywatelstwo lub obywatelstwo któregokolwiek z państw Unii Europejskiej, które ukończyły 21 lat, mają co najmniej średnie wykształcenie oraz pełną zdolność do czynności prawnych. Kandydat musi być nieskazitelny – nie może być karany ani nie może toczyć się przeciwko niemu postępowanie, a także nie może być osobą zwolnioną dyscyplinarnie w ciągu ostatnich pięciu lat ze służb mundurowych.

Osoba, która chce zostać detektywem, musi uzyskać pozytywną opinię komendanta powiatowego policji, a także zaświadczenie lekarskie o zdolnościach psychicznych do wykonywania tego zawodu. Musi też zdać odpowiedni i egzamin. Jego zakres został opisany w rozporządzeniu ministra spraw wewnętrznych z 7 lipca 2011 r. w sprawie egzaminów dla osób ubiegających się o wydanie licencji detektywa.

Test i zadania praktyczne

Egzamin składa się z części pisemnej obejmującej test z wiedzy teoretycznej (80 pytań), zadania praktycznego, a także części ustnej. Przygotowując się do egzaminu, należy poznać problematykę związaną z prawem konstytucyjnym, ustrojowym, organizacją i funkcjonowaniem organów ścigania i wymiaru sprawiedliwości, ochroną danych osobowych oraz informacji niejawnych.

Trzeba też poznać wybrane zagadnienia prawa cywilnego, cywilnego procesowego, karnego, karnego procesowego, kryminalistyki i kryminologii oraz związane z wykonywaniem pracy detektywa. Egzamin organizują komendy policji raz na kwartał. Tak więc to na ich stronach internetowych można szukać informacji o kolejnych terminach egzaminów.

Zapisać się należy najpóźniej 30 dni przed terminem egzaminu. Przystąpienie do  egzaminu wymaga wniesienia opłaty w wysokości 583 zł (20 proc. przeciętnego wynagrodzenia). Po zdanym egzaminie komendant wojewódzki policji właściwy ze względu na miejsce zamieszkania kandydata wydaje w formie decyzji administracyjnej licencję. Wydanie licencji podlega opłacie w wysokości 50 proc. średniego wynagrodzenia za pracę (1457,5 zł).

Licencja jest wydawana na czas nieoznaczony i zawiera dane personalne jej posiadacza, zdjęcie oraz indywidualny numer identyfikacyjny. Każdy detektyw ma obowiązek poddawać się regularnym badaniom lekarskim i psychologicznym.

Można stracić

Licencję traci osoba, która nie ma zdolności do czynności prawnych, została skazana prawomocnym wyrokiem za umyślne przestępstwo lub umyślne przestępstwo skarbowe lub nie otrzymała pozytywnych badań lekarskich.

Licencja może zostać w pewnych sytuacjach zawieszona, m.in. w momencie powzięcia informacji o wszczęciu postępowania karnego przeciwko detektywowi. Odwieszenie następuje po wydaniu i uprawomocnieniu się korzystnego wyroku w sprawie. W każdym z powyższych przypadków decyzję o zawieszeniu lub cofnięciu licencji podejmuje wojewódzki komendant policji.

Detektyw w trakcie wykonywania zleceń powinien kierować się zasadą etyki i lojalności wobec klienta zlecającego usługi oraz przestrzegać szczególnej staranności tak, aby nie naruszać praw i wolności człowieka i obywatela.

Detektyw oprócz przetwarzania danych osobowych ma prawo wykonywać czynności operacyjno-rozpoznawcze normalnie zastrzeżone dla upoważnionych organów. Informacje może zdobywać od organów administracji rządowej i samorządowej, osób fizycznych oraz przedsiębiorców. W trakcie prowadzenia czynności detektyw musi posiadać przy sobie licencję oraz okazywać ją na żądanie osób trzecich.

Musi także dochować tajemnicy źródła informacji oraz zawsze sprawdzać, czy uzyskane informacje są zgodne z prawdą. Oczywiście ma on obowiązek prowadzić swoje działania tylko w ramach powszechnie obowiązującego prawa. Detektyw ponosi odpowiedzialność cywilną za wyrządzone szkody.

Wniosek i wpis do rejestru

Agencję detektywistyczną może założyć każdy, kto nie jest wpisany na listę niewypłacalnych dłużników. Warunek jest jeden – co najmniej jedna osoba upoważniona do reprezentowania przedsiębiorstwa musi posiadać licencję detektywa. Najpierw należy założyć przedsiębiorstwo, a następnie uzyskać wpis do rejestru prowadzonego przez ministra właściwego do spraw wewnętrznych.

Aby go uzyskać, trzeba wypełnić wniosek – podać w nim nazwę przedsiębiorstwa, NIP, numer w rejestrze przedsiębiorców albo ewidencji gospodarczej, dane personalne właściciela oraz wszystkich wspólników oraz adres stałego miejsca wykonywania działalności.

Do wniosku należy dołączyć oświadczenie następującej treści:

„Oświadczam, że:

1) dane zawarte we wniosku o wpis do rejestru działalności detektywistycznej są kompletne i zgodne z prawdą;

2) znane mi są i spełniam warunki wykonywania działalności w zakresie usług detektywistycznych, określone w ustawie z dnia 6 lipca 2001 r. o usługach detektywistycznych".

Organ dokonujący wpisu wydaje zaświadczenie o dokonaniu wpisu do rejestru. Firma zajmująca się działalnością detektywistyczną ma obowiązek zawrzeć umowę ubezpieczenia od odpowiedzialności cywilnej za szkody wyrządzone w trakcie pracy zawodowej.

Jaka specyfika firmy

Wszystkie przedsiębiorstwa detektywistyczne ze względu na swoją specyfikę oraz wrażliwość zbieranych danych muszą spełniać dodatkowe wymogi. Przede wszystkim mają obowiązek zachowywać tajemnicę źródeł informacji oraz okoliczności spraw związanych z prowadzoną działalnością gospodarczą.

Po podpisaniu umowy z klientem detektyw musi powiadomić na piśmie o jej zawarciu organ prowadzący postępowanie karne lub postępowanie w sprawach o przestępstwa skarbowe i wykroczenia skarbowe, jeżeli z treści umowy wynika, że może się ona wiązać ze sprawą, w której prowadzone jest postępowanie. Za niepowiadomienie odpowiedniej instytucji grozi nawet kara pozbawienia wolności do dwóch lat.

W ramach prowadzonych spraw detektywistycznych przedsiębiorca ma prawo przetwarzać dane osobowe zgodnie z ustawą z 29 sierpnia 1997 r. o ochronie danych osobowych. Ponadto ma prawo żądać od zleceniodawcy dodatkowych dokumentów potwierdzających, że podejmowane działania detektywistyczne nie będą niezgodne z prawem albo nie będą powodowały nielojalności w stosunku do klientów.

Umowy tylko pisemne

Przedsiębiorca ma obowiązek zawierać wszystkie umowy na usługi detektywistyczne w formie pisemnej oraz je archiwizować przez pięć lat od dnia zakończenia ich realizacji. Muszą być one dostępne dla organów upoważnionych do kontroli, czyli organu prowadzącego rejestr lub upoważnionych przez niego komendantów wojewódzkich policji.

Po wykonanych czynnościach przedsiębiorca ma obowiązek przedstawić zleceniodawcy sprawozdanie określające datę zawarcia umowy, opis przebiegu umowy, określenie zakresu i przebiegu przeprowadzonych czynności, opis stanu faktycznego oraz datę zakończenia czynności. Sprawozdanie to powinno być udokumentowane odpowiednimi materiałami. Kopię sprawozdania przedsiębiorca przechowuje przez dwa lata lub do momentu zaprzestania działalności.

Grzegorz Byszewski ekspert Pracodawcy RP

Komentuje Grzegorz Byszewski, ekspert Pracodawcy RP

Prywatni detektywi zawsze będą mieli wiele zleceń, zwłaszcza w społeczeństwach, które mają relatywnie niskie zaufanie do ustawowych organów pilnujących przestrzegania prawa i porządku publicznego.

Wiele osób, szukając pomocy detektywa, wierzy, że uda im się szybciej lub skuteczniej uzyskać oczekiwane wsparcie. Jednocześnie w okresie rosnącej liczby niespłacanych kredytów także instytucje finansowe mogą być zainteresowane poszukiwaniem poprzez wyspecjalizowane agencje detektywistyczne majątku swoich dłużników.