Kiedy weksel będzie nieważny

Zobowiązanie wekslowe, pomimo że obecnie nie już tak często używane w obrocie gospodarczym, nadal stanowi atrakcyjną formę zabezpieczenia roszczeń przedsiębiorców.

Publikacja: 09.08.2013 07:20

Kiedy weksel będzie nieważny

Foto: Fotorzepa, Michał Sadowski MS Michał Sadowski

Zobowiązanie wekslowe dla swej ważności może być sporządzone na zwykłej kartce papieru, w sposób maszynowy, odręczny, poprzez wydruk lub w formie odbitej pieczęcią, byleby tylko zawierało wszystkie elementy weksla przewidziane Prawem wekslowym. Weksel charakteryzuje się tym, że złożenie na nim podpisu stanowi podstawę i przyczynę zobowiązania wekslowego podpisującego. Można zatem w uproszczeniu powiedzieć, że weksel jest dokumentem potwierdzającym istnienie zobowiązania osób, które go podpisały, a jedyną osobą uprawnioną do realizacji praw majątkowych wskazanych na wekslu jest prawny posiadacz weksla.

Odpowiedzialność wystawcy

Przy wystawieniu weksla wystawca przyjmuje na siebie odpowiedzialność za to, że albo sam zapłaci sumę wymienioną na wekslu (przy wekslu własnym), albo zapłaci ją osoba przez niego wskazana (przy wekslu trasowanym). Odpowiedzialność ta jest niezależna od spełnienia jakichkolwiek warunków. Ponadto funkcja gwarancyjna weksla polega na zabezpieczeniu zapłaty weksla przez wszystkie osoby na nim podpisane. Co niezwykle istotne w obrocie gospodarczym, dochodzenie wierzytelności z weksla następuje w trybie postępowania nakazowego, co umożliwia szybkie uzyskanie zaspokojenia roszczeń z weksla.

Nieważny jest weksel zawierający oznaczenie remitenta przez podanie nazwy przedsiębiorcy niestanowiącej jego firmy

Jeżeli przedsiębiorca posiada zabezpieczenie swoich roszczeń względem kontrahentów w postaci weksla, to aby móc skutecznie skorzystać z zabezpieczenia wekslowego, musi zadbać przede wszystkim o to, aby weksel zawierał wszystkie istotne dla niego elementy. Biorąc pod uwagę, że najbardziej znanym w obrocie na zabezpieczenie jest weksel własny in blanco (który w istocie rzeczy jest blankietem wekslowym zaopatrzonym bądź w sam tylko podpis wystawcy weksla, bądź też w niektóre tylko elementy weksla), niezwykle ważne dla posiadacza weksla, który będzie dochodził z niego praw majątkowych, jest jego prawidłowe uzupełnienie.

Konieczna nazwa

Weksel winien zawierać nazwę weksel w samym tekście dokumentu, ponadto bezwarunkowe przyrzeczenie zapłaty oznaczonej sumy pieniężnej, oznaczenie terminu płatności weksla oraz miejsca płatności, oznaczenie daty i miejsca wystawienia weksla, podpis wystawcy weksla i wreszcie wskazanie osoby, na której rzecz lub na której zlecenie zapłata ma być dokonana (remitenta).

W związku z tym warto zwrócić uwagę na wyrok Sądu Najwyższego z 9 maja 2012 r. (V CSK 258/11) traktujący o prawidłowym oznaczeniu remitenta na wekslu. Zgodnie z tym wyrokiem Sąd Najwyższy stanął na stanowisku, że nieważny jest weksel zawierający oznaczenie remitenta przez podanie nazwy przedsiębiorcy nie stanowiącej jego firmy.

Jaki był stan faktyczny

Orzeczenie zostało wydane w oparciu o następujący stan faktyczny. Pozwany zawarł umowę pożyczki, która była zabezpieczona wekslem własnym in blanco. Wierzytelność została zbyta w drodze umowy cesji na rzecz kolejnego podmiotu, który nie mogąc uzyskać zwrotu wymaganej należności, wezwał pozwanego do zapłaty, a następnie do wykupienia weksla i skierował sprawę na drogę postępowania sądowego. Sąd I instancji uwzględnił powództwo w całości i wydał nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym. Od wydanego nakazu pozwany wniósł zarzuty, wskazując na wadę formalną weksla powodującą jego nieważność, a polegającą na tym, że niedopełniony został obowiązek prawidłowego określenia remitenta. Błąd polegał na braku wskazania formy prawnej powoda, czyli że powód jest spółką z ograniczoną odpowiedzialnością. Po merytorycznym rozpatrzeniu sprawy nakaz zapłaty został utrzymany w mocy. Sąd I instancji uznał, że nie można mówić o nieważności weksla w przypadku pominięcia na wekslu formy prawnej, pod którą jest prowadzona działalność powoda, gdyż podana na wekslu nazwa w sposób wystarczający go indywidualizuje, a wątpliwości, jakie mogły wyniknąć z tego braku, zostały usunięte na korzyść powoda, gdyż: powód był w posiadaniu weksla, wezwał pozwanego do zapłaty na „firmowym" druku oraz pozwany nie kwestionował zobowiązania wynikającego z weksla przed skierowaniem sprawy na drogę postępowania sądowego.

W skardze kasacyjnej pozwany zarzucił naruszenie prawa materialnego, tj. art. 101 pkt 5 ustawy z 28 kwietnia – prawo wekslowe w zw. art. 160 § 1 i 2 kodeksu spółek handlowych i w zw. z art. 43

2

§ 1 kodeksu cywilnego.

Co powiedział Sąd Najwyższy

Sąd Najwyższy w wyroku z 9 maja 2012 r. wskazał, że zgodnie z art. 101 pkt 5 prawa wekslowego weksel własny zawierać powinien m.in. nazwisko osoby, na której rzecz lub na której zlecenie zapłata ma być dokonana, tj. określenie remitenta. Wskazany przepis odnoszący się do osoby fizycznej wymaga zatem, aby na wekslu podane było nazwisko tej osoby, natomiast podanie jej imienia nie jest już wymagane. Nazwisko w sposób wystarczający indywidualizuje podmiot, chociaż nie wyłącza pomyłek w przypadku, gdy kilka osób nosi takie samo nazwisko. Kwestią wymagającą rozważenia w sprawie było to, czy nazwisko osoby fizycznej, według art. 101 pkt 5 prawa wekslowego, odpowiada pełnej nazwie firmy przedsiębiorcy, będącego osobą prawną. Ponadto Sąd Najwyższy podkreślił, że nie jest wekslem dokument, któremu brakuje jednej z cech określonych w art. 2 oraz art. 102 prawa wekslowego.

Sąd Najwyższy uznał, że zgodnie z regulacją zawartą w kodeksie cywilnym każdy przedsiębiorca działa pod firmą, która jest nazwą tej osoby. Jako że powód w omawianej sprawie był spółką z ograniczoną odpowiedzialnością, jego firma może być dowolnie obrana, ale powinna zawierać dodatkowe oznaczenie, stanowiące dodatek obligatoryjny, o treści: „spółka z ograniczoną odpowiedzialnością" lub skrót „sp. z o.o.". Sąd Najwyższy, rozpatrując skargę kasacyjną, stanął na stanowisku, że nie można aprobować nazw przedsiębiorców, które nie zawierają firm według wymagań ustawowych. Oznacza to, że określenie przedsiębiorcy na wekslu musi być zgodne z regulacjami określonymi w kodeksie spółek handlowych oraz w kodeksie cywilnym w zakresie firmy przedsiębiorcy. Dlatego też brak określenia na wekslu formy prawnej remitenta powoduje jego nieważność, pomimo tego że na podstawie podanej nazwy czy też dodatkowych okoliczności, jakimi są posiadanie weksla, lub wezwanie do zapłaty, jesteśmy w stanie go dostateczne zindywidualizować.

Zdaniem autorki

Justyna Michalak-Królicka, adwokat z kancelarii Baker & McKenzie

Należy w pełni zgodzić się z omówionym obok orzeczeniem Sądu Najwyższego. Z uwagi na charakter zabezpieczenia wekslowego, umożliwiającego uzyskanie nakazu zapłaty po zbadaniu przez sąd wyłącznie prawidłowości jego wystawienia, skorzystanie z tego instrumentu zostało przez przepisy obwarowane szczególnymi rygorami. Weksel nadal  stanowi bardzo skuteczną i efektywną formę zabezpieczenia roszczeń przedsiębiorców, w szczególności z uwagi na możliwość szybkiego uzyskania tytułu wykonawczego przeciwko dłużnikowi. Należy jednak pamiętać o potwierdzonym komentowanym wyrokiem rygoryzmie związanym z zachowaniem wszystkich elementów weksla. Zalecane jest zatem skonsultowanie z prawnikiem treści wzorów weksli, stosowanych przez przedsiębiorców celem zabezpieczenia transakcji.

Zobowiązanie wekslowe dla swej ważności może być sporządzone na zwykłej kartce papieru, w sposób maszynowy, odręczny, poprzez wydruk lub w formie odbitej pieczęcią, byleby tylko zawierało wszystkie elementy weksla przewidziane Prawem wekslowym. Weksel charakteryzuje się tym, że złożenie na nim podpisu stanowi podstawę i przyczynę zobowiązania wekslowego podpisującego. Można zatem w uproszczeniu powiedzieć, że weksel jest dokumentem potwierdzającym istnienie zobowiązania osób, które go podpisały, a jedyną osobą uprawnioną do realizacji praw majątkowych wskazanych na wekslu jest prawny posiadacz weksla.

Pozostało 92% artykułu
Praca, Emerytury i renty
Płaca minimalna jeszcze wyższa. Minister pracy zapowiada rewolucję
Prawo dla Ciebie
Nowe prawo dla dronów: znikają loty "rekreacyjne i sportowe"
Prawo karne
Przeszukanie u posła Mejzy. Policja znalazła nieujawniony gabinet
Sądy i trybunały
Trybunał Konstytucyjny na drodze do naprawy. Pakiet Bodnara oceniają prawnicy
Mundurowi
Kwalifikacja wojskowa 2024. Kobiety i 60-latkowie staną przed komisjami