Twórcy prawa restrukturyzacyjnego (dalej: ustawa) obowiązującego od 1 stycznia br. wyznaczyli sobie cel w postaci zwiększenia szans przedsiębiorstw zadłużonych lub z problemami płynnościowymi na powrót do życia gospodarczego. Cel ten znajduje wyraz w art. 3 ust. 1 ustawy, w którym stwierdza się, iż postępowanie restrukturyzacyjne ma pozwolić na „(...) uniknięcie ogłoszenia upadłości dłużnika przez umożliwienie mu restrukturyzacji w drodze zawarcia układu z wierzycielami, a w przypadku postępowania sanacyjnego – również przez przeprowadzenie działań sanacyjnych, przy zabezpieczeniu słusznych praw wierzycieli".
W tym przepisie można doszukać się pewnej asymetrii w sposobie traktowania dłużnika i wierzyciela, tzn. celem nadrzędnym jest umożliwienie kontynuowania działalności dłużnika, o ile działania z tym związane nie będą krzywdzić wierzycieli. O ile dłużnik został wyposażony w wiele instrumentów, których działanie uruchamiane jest w większości przypadków „z urzędu", np. możliwość wyboru jednego spośród czterech trybów postępowania restrukturyzacyjnego, wsparcie ze strony profesjonalnego doradcy restukturyzacyjnego czy stopniowany zakres ochrony przed działaniami egzekucyjnymi ze strony wierzycieli, o tyle w przypadku wierzyciela jego wpływ na postępowanie restrukturyzacyjne wymaga częstokroć przejęcia przez niego inicjatywy w celu zainicjowania działań kontrolujących dłużnika.
Zatem co każdy wierzyciel powinien wiedzieć o jego możliwości wpływania na kształt postępowania restrukturyzacyjnego? W jakie instrumenty wyposażył wierzyciela ustawodawca?
Prawo restrukturyzacyjne uwzględnia wiele możliwości dla wierzycieli związanych przede wszystkim z funkcjonowaniem Rady Wierzycieli i Zgromadzenia Wierzycieli.
Jest rada
Istnienie Rady Wierzycieli („RW") w toku postępowania restrukturyzacyjnego nie jest wymagane zapisami ustawy – w przypadku postępowania o zatwierdzenie układu („PoZU") RW nie może w ogóle wystąpić, jako że znaczna większość postępowania, łącznie z przygotowaniem spisu wierzytelności oraz głosowaniem nad układem odbywa się bez udziału sądu. Natomiast wierzyciele powinni rozważyć powołanie tej instytucji, jeśli chcą realnie wpływać na kształt postępowania, nie tylko podczas samego głosowania nad układem, ale w całym okresie jego trwania. Na mocy art. 121, RW ustanawia sędzia-komisarz z urzędu, jeśli uzna to za potrzebne, lub na wniosek dłużnika, wierzyciela lub wierzycieli mających co najmniej 20 proc. ogólnej sumy wierzytelności albo co najmniej trzech wierzycieli – niezależnie od wartości wierzytelności, którymi dysponują wobec dłużnika. Jeśli ustawowe minimum poparcia jest spełnione, sędzia-komisarz nie ma możliwości odmowy powołania RW. Skład tego organu (co do zasady 5 członków oraz 2 zastępców) zatwierdzany jest przez sędziego-komisarza, natomiast wierzyciele mają możliwość wpływać na jego kształt zgodnie z art. 123: wierzyciel(e) posiadający co najmniej 20 proc. ogólnej sumy wierzytelności ma(ją) prawo wskazać jednego członka na każde 20 proc. posiadanej sumy wierzytelności. Przykładowo: jeśli wierzyciel posiada 45 proc. sumy wierzytelności, jest uprawniony do wskazania 2 członków rady wierzycieli.