Czas pracy kierowców: jak planować przewóz latem

W wakacje zaostrzają się zasady wykonywania przewozów pojazdami i zespołami pojazdów o dopuszczalnej masie całkowitej (dmc) przekraczającej 12 ton. Między ostatnim piątkiem czerwca (24 czerwca 2016 r.) a ostatnią niedzielą poprzedzającą rozpoczęcie roku szkolnego (28 sierpnia), kierowcy takich samochodów muszą spodziewać się dodatkowych ograniczeń w ruchu.

Problem w tym, że sezon letni to dla wielu pracowników, szczególnie wychowujących dzieci w wieku szkolnym, wymarzony okres wypoczynku, co dodatkowo komplikuje planowanie ich czasu pracy. Próby obejścia zakazu ruchu i polecanie kierowcom zadań w godzinach wieczornych i nocnych nie przynoszą wtedy oczekiwanych efektów. Szofer łatwo może wpaść w pułapkę pory nocnej, służącej ustalaniu czasu pracy. To zaś zmniejsza jego czas pracy w dobie do 10 godzin, co w ocenie Państwowej Inspekcji Pracy obejmuje też nadgodziny.

Ograniczenie to jest szczególnie dotkliwe dla szoferów pracujących w najpopularniejszym przy przewozach towarowych równoważnym czasie pracy. Może się bowiem wiązać z koniecznością skrócenia dniówki planowanej na 12 godzin.

Jakby tego było mało, dodatkowe ograniczenia, szczególnie w ruchu najcięższych pojazdów, mogą wprowadzić Główna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad, zarządy województw i związków metropolitalnych, zarządy powiatów, wójtowie, burmistrzowie lub prezydenci miast.

Mniej jazd

Okresowe ograniczenia dla tirów o ponad 12 tonach służą ochronie dróg przed zniszczeniem oraz zapewnieniu bezpieczeństwa w czasie zwiększonego wakacyjnego natężenia podróży aut osobowych (art. 10 ust. 11 ustawy z 20 czerwca 1997 r. Prawo o ruchu drogowym, tekst jedn. DzU z 2012 r., poz. 1137 ze zm.). Drugi z tych celów jest realizowany przez cały rok, gdyż zakaz ruchu pojazdów powyżej 12 ton funkcjonuje w dni ustawowo wolne od pracy na drogach całego kraju. Obowiązuje od godziny 8 do 22:

- 1 stycznia – Nowy Rok,

- pierwszego dnia Wielkiej Nocy,

- drugiego dnia Wielkiej Nocy,

- 1 maja – Święto Państwowe,

- 3 maja – Święto Narodowe Trzeciego Maja,

- pierwszego dnia Zielonych Świątek,

- w Boże Ciało,

- 15 sierpnia – Wniebowzięcie NMP,

- 1 listopada – Wszystkich Świętych.

- 11 listopada – Narodowe Święto Niepodległości,

- 25 grudnia – pierwszy dzień Bożego Narodzenia,

- 26 grudnia – drugi dzień Bożego Narodzenia.

Dodatkowo ustawodawca zakazał ruchu tych pojazdów i ich zespołów na drogach od godz. 18 do 22 w dniu poprzedzającym dziewięć spośród tych 11 świąt. Wyłączył jedynie Nowy Rok oraz oba dni Bożego Narodzenia (§ 2 pkt 1 rozporządzenia ministra transportu z 21 lipca 2007 r. w sprawie okresowych ograniczeń oraz zakazu ruchu niektórych rodzajów pojazdów na drogach, tekst jedn. DzU z 2013 r., poz. 839; dalej: rozporządzenie).

Z wymienionych świąt tylko jedno – 15 sierpnia przypada w okresie letnim. Z drugiej strony dodatkowe ograniczenia, uzasadnione wzmożonym ruchem osobowym i troską o stan dróg, poważnie utrudniają zaplanowanie kierowcom czasu pracy.

W weekendy bez tirów

Między 24 czerwca a 28 sierpnia 2016 r. ruch pojazdów powyżej 12 ton dmc, z wyłączeniem autobusów, jest ograniczony przez wszystkie weekendy (§ 2 pkt 2 rozporządzenia). Zakaz ich poruszania się obowiązuje:

- od 18 do 22 we wszystkie piątki,

- od 8 do 14 w soboty oraz

- od 8 do 22 w niedziele przypadające w tym okresie.

Samo to rodzi problemy z ustaleniem czasu pracy tych kierowców, gdyż optymalnym rozwiązaniem jest kończenie przez nich zadań przewozowych w piątki przed 18 i zapewnienie im wolnych weekendów. Nie będzie to jednak możliwe w każdym przypadku. Planowanie transportu w weekendy, szczególnie w piątki i niedziele może wiązać się z wykonywaniem przez szofera zadań w czterogodzinnej porze nocnej ustalanej przez pracodawcę z przedziału między północą a 7 rano (art. 2 ust. 6a ustawy z 16 kwietnia 2004 r. o czasie pracy kierowców, tekst jedn. DzU z 2012 r., poz. 1155 ze zm.; dalej: ustawa).

Większość firm decyduje się ustawić porę nocną od północy do 4 lub od 1 do 5, aby polecanie pracy w tym zakresie zdarzało się sporadycznie. Wszystko dlatego, że nawet kilka minut aktywności w trakcie trwania pory nocnej ogranicza czas pracy kierowcy do 10 godzin w dobie (art. 21 ustawy). To też niezwykłe utrudnienie u prowadzących w systemie równoważnym. Niewykluczone, że zmusi do zmiany planu pracy, jeśli przewidywał on np. 12 godzin.

PRZYKŁAD

Kierowca zatrudniony w systemie równoważnym miał rozpocząć przewóz pojazdem o dmc 16 ton w sobotę 25 czerwca o godz. 14. Plan zakładał maksymalne wykorzystanie czasu pracy, czyli wykonywanie zadań przez 12 godzin. Ponieważ pracodawca ustalił porę nocną służącą ustalaniu czasu pracy od północy do 4, nie będzie możliwa realizacja tego planu. O 24 w sobotę kierowca będzie w pracy od 10 godzin, z czego 1 godz. 15 min. to dyżur niewliczany do czasu pracy, a osiem godzin 45 min. to czas pracy. W efekcie najdalej o 1.15 w niedzielę kierowca musi rozpocząć odpoczynek dobowy, aby nie naruszyć art. 21 ustawy. Ponieważ szofer podjął zadania w porze nocnej, realizacja pierwotnego planu oznaczałaby złamanie przepisów o czasie pracy, za które inspektor mógłby ukarać pracodawcę mandatem. Nawet przy zaplanowaniu ośmiu godzin pracy, wejście w porę nocną jest problemem, gdyż ogranicza do maksymalnie dwóch liczbę nadgodzin, które można polecić kierowcy w tej dobie.

Kto bez zakazów

Nie każdy przewoźnik musi unikać planowania kierowcom pracy w letnie weekendy. Przepisy przewidują wyjątki. Dotyczą one nie tylko pojazdów należących do służb takich jak policja, Straż Graniczna, Biuro Ochrony Rządu lub np. jednostek ochrony przeciwpożarowej oraz biorących udział w akcjach ratowniczych, humanitarnych, usuwaniu skutków klęsk żywiołowych czy awarii.

Osobną grupą są bowiem pojazdy używane do przewozu:

- artykułów szybko psujących się i środków spożywczych, stanowiących znaczną część ładunku lub dostępnej przestrzeni ładunkowej >patrz ramka,

- żywych zwierząt,

- lekarstw i środków medycznych,

- sprzętu transmisyjnego stacji radiowych i telewizyjnych,