Uwaga! Pracodawca powinien niezwłocznie zawiadomić PIP i prokuraturę o każdym śmiertelnym, ciężkim lub zbiorowym (tj. takim, któremu ulegnie co najmniej dwóch pracowników) wypadku przy pracy oraz o każdym innym zdarzeniu, które wywołało takie skutki, mające związek z pracą, jeżeli może być uznany za wypadek przy pracy (art. 234 § 2 k.p.).
6) pomieszczenia pracy – inspektor sprawdzi oświetlenie stanowisk pracy oraz ich dostosowanie do rodzaju pracy i potrzeb pracowników (spełnianie wymogów ergonomii), zabezpieczenie i oznakowanie miejsc niebezpiecznych, przestrzeganie zakazu palenia w miejscach do tego nieprzeznaczonych, wytyczenie bezpiecznych dróg komunikacyjnych, stan techniczny schodów lub posadzek (np. nierówności powierzchni, ubytki),
7) maszyny i urządzenia techniczne – audytora zainteresuje ich sprawność i stan techniczny oraz to czy mają wszystkie fabryczne osłony i zabezpieczenia, zaś przy urządzeniach podlegających dozorowi technicznemu – także aktualne decyzje właściwych jednostek UDT zezwalających na ich eksploatację,
8) występowanie w pomieszczeniach pracy czynników szkodliwych i uciążliwych dla zdrowia, takich jak: mikroklimat (tj. temperatura, wilgotność), hałas, wibracja, zapylenie, oświetlenie, poruszające się lub ruchome maszyny czy urządzenia, itp. Gdy inspektor je stwierdzi, będzie analizował, czy przeprowadzono badania i pomiary tych czynników oraz czy zastosowano odpowiednie środki chroniące załogę przed ich szkodliwych wpływem,
9) pomieszczenia higieniczno-sanitarne (tj. ustępy, umywalnie, natryski i szatnie) – tu będzie sprawdzane przede wszystkim ogrzewanie, oświetlenie i wentylacja,
10) utworzenie służby BHP i jej prawidłowe funkcjonowanie (art. 237
11
k.p.) – inspektor zweryfikuje przede wszystkim czy w ogóle została ona utworzona (zwłaszcza w mikrozakładach, w których zatrudniający jednego lub kilku pracowników często uważają, że obowiązek utworzenia takiej służby ich nie dotyczy), czy osoby wypełniające zadania tej służby spełniają wymagania kwalifikacyjne, przeznaczają dostateczny wymiar czasu pracy na wykonywanie zadań oraz należycie wywiązują się ze swoich obowiązków,
11) jeśli w firmie prowadzone są prace szczególnie niebezpieczne, kontrolujący sprawdzi czy pracodawca sporządził ich wykaz, ustanowił bezpośredni nadzór, zapewnił odpowiednie środki ochronne lub instruktaż załogi.
Nakazy i wystąpienia
Znakomitą większość stwierdzonych nieprawidłowości z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy inspektor pracy reguluje za pomocą decyzji administracyjnych. Są to ustne i pisemne nakazy usunięcia dostrzeżonych uchybień. Te pierwsze mogą być wykonane w trakcie kontroli. Audytor może przy tym wyznaczyć czas na ich realizację (tzw. nakazy terminowe) lub gdy zagrożone jest życie lub zdrowie pracowników – nadać im rygor natychmiastowej wykonalności na podstawie art. 108 kodeksu postępowania administracyjnego (tzw. nakazy bezterminowe). Jedynie drobne mankamenty w tej materii wolno potraktować wystąpieniem.
Przykład
Podczas kontroli inspektor stwierdził, że nie ma instrukcji bezpieczeństwa i higieny pracy dotyczących obsługi maszyn i innych urządzeń technicznych na stanowiskach pracy. Ponadto część pracowników została dopuszczona do pracy bez aktualnych badań lekarskich, są nierówności i ubytki w posadzce w hali produkcyjnej oraz wadliwie przeprowadzono ocenę ryzyka zawodowego, gdyż nie uwzględniono wszystkich zagrożeń.
Jeśli pracodawca ma instrukcje BHP do obsługi maszyn i urządzeń, które umieści na stanowiskach jeszcze w czasie prowadzonej kontroli, inspektor wyda nakaz ustny. Wobec pracowników dopuszczonych do pracy bez aktualnych badań lekarskich pisemnie nakaże odsunięcie ich od wykonywania pracy do czasu uzupełnienia formalności. Ta dyspozycja podlega natychmiastowemu wykonaniu.
Z kolei usunięcie nierówności i ubytków posadzki wymaga nakładu czasu i pieniędzy, dlatego pisemny nakaz będzie przewidywał termin na ich dokonanie. W odniesieniu zaś do oceny ryzyka zawodowego inspektor skieruje do pracodawcy wniosek w wystąpieniu o ponowne jej przeprowadzenie z uwzględnieniem wszystkich zagrożeń występujących na konkretnym stanowisku.
Bez ruchu
Ponadto inspektorzy mogą wydać decyzje:
- wstrzymania prac lub działalności, gdy naruszenie bezpośrednio zagraża życiu lub zdrowiu pracowników lub innych osób wykonujących te prace bądź prowadzących działalność,
- skierowania do innych prac pracowników lub innych osób dopuszczonych do pracy wbrew przepisom przy pracach wzbronionych, szkodliwych bądź niebezpiecznych albo pracowników lub innych osób dopuszczonych do pracy przy pracach niebezpiecznych, jeżeli ci pracownicy lub osoby nie mają odpowiednich kwalifikacji,
- nakazania wstrzymania eksploatacji maszyn i urządzeń, jeśli ich używanie bezpośrednio zagraża życiu lub zdrowiu ludzi,
- zakazania wykonywania pracy lub prowadzenia działalności w miejscach, w których stan warunków pracy bezpośrednio zagraża życiu lub zdrowiu,
- nakazania ustalenia w określonym terminie okoliczności i przyczyn wypadku,
- nakazania wykonania badań i pomiarów czynników szkodliwych i uciążliwych w środowisku pracy w razie naruszenia trybu, metod, rodzaju lub częstotliwości wykonania tych badań i pomiarów lub konieczności stwierdzenia wykonywania pracy w szczególnych warunkach (art. 11 pkt 2 – 4 i pkt 6 – 6a ustawy z 13 kwietnia 2007 r. o Państwowej Inspekcji Pracy; tekst jedn. DzU z 2015 r., poz. 640 ze zm.).
Przykład
Podczas kontroli inspektor stwierdził, że z jednej maszyny zdemontowano osłony, co stwarza bezpośrednie zagrożenie dla życia i zdrowia pracujących przy niej osób. Dlatego wydał nakaz wstrzymujący eksploatację tego urządzenia do czasu zainstalowania osłon, opatrzony rygorem natychmiastowej wykonalności.
Autor jest prawnikiem, byłym pracownikiem PIP i specjalistą z zakresu prawa pracy
Sankcje od 1 tys. do 30 tys. zł
Większość nieprawidłowości z zakresu BHP jest wykroczeniem przeciwko prawom pracownika, za które inspektor karze mandatem od 1 tys. do 2 tys. zł (art. 283 k.p.). W przypadku recydywy sankcja ta może wzrosnąć do 5 tys. zł (art. 96 § 1b kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia).
Zamiast mandatu inspektor może też skierować wniosek o ukaranie osoby winnej do sądu rejonowego, gdzie grzywna waha się od 1 tys. do 30 tys. zł (art. 281–283 k.p.).
Jedynie przy pierwszej kontroli w firmie można liczyć na pobłażliwość inspektorów, którzy skłonni są odstąpić od karania na rzecz środków oddziaływania wychowawczego. Warunkiem jest jednak to, aby nie stwierdzili bezpośredniego zagrożenia życia lub zdrowia pracowników lub innych osób wykonujących pracę oraz popełnienia wykroczenia z winy umyślnej.
