4 czerwca bez handlu

W najbliższą niedzielę przypadają Zielone Świątki. W ten ustawowy dzień wolny od pracy obowiązuje zakaz pracy w handlu.

Aktualizacja: 03.06.2017 07:46 Publikacja: 02.06.2017 00:01

4 czerwca bez handlu

Foto: Fotolia

Praca w święto jest dozwolona jedynie w okolicznościach wymienionych w art. 151[10] kodeksu pracy. Wykonywanie zadań w świąteczne dni dopuszczalne jest w ruchu ciągłym, w pracy zmianowej, przy niezbędnych remontach, w transporcie i komunikacji, w zakładowych strażach pożarnych i w zakładowych służbach ratowniczych, przy pilnowaniu mienia lub ochronie osób, w rolnictwie i hodowli, przy pracach koniecznych ze względu na ich użyteczność społeczną i codzienne potrzeby ludności oraz w systemie pracy weekendowej.

Jednak zakaz handlu w świąteczny dzień (art. 151[9a] k.p.) oznacza, że zatrudniony w placówce handlowej nie może wtedy pracować nawet w sytuacjach określonych w art. 151[10] k.p. – czyli np. przy pracy zmianowej czy w systemie pracy weekendowej. Za złamanie tego zakazu pracodawcy grożą sankcje od inspektora pracy.

Ministerstwo Pracy opublikowało stanowisko dotyczące pojęcia placówki handlowej (DPR-079-578/JS/MF/07). Wskazało, że pojęcie „placówka handlowa" występujące w kodeksie pracy obejmuje wszelkie instytucje i zakłady, których główną działalnością jest działalność handlowa – zarówno hurtowa jak i detaliczna, a więc które kupują wyroby w celu ich sprzedaży. „Placówką handlową" są zatem np. sklepy, stoiska, hurtownie, stragany, stacje paliw, składy węgla, składy materiałów budowlanych, domy towarowe, domy wysyłkowe, biura zbytu. W ocenie MPIPS pojęcie to powinno objąć także nowoczesne formy sprzedawania i kupowania towarów, np. przez internet. Zakaz obejmuje przy tym nie tylko pracowników, którzy uczestniczą bezpośrednio w sprzedaży, ale również np. magazynierów czy osoby sprzątające.

Społecznie użyteczna

Artykuł 150[10] pkt 9 k.p. zawiera niesprecyzowane kryterium dozwolonej świątecznej pracy – tę konieczną ze względu na użyteczność społeczną i codzienne potrzeby ludności. Są to np. prace wykonywane w gastronomii (w restauracjach, barach), w zakładach świadczących usługi dla ludności (m.in. dostawa mediów) czy w podmiotach prowadzących działalność w zakresie kultury (kina, teatry, muzea), oświaty, turystyki i wypoczynku.

Wskazania te są na tyle ogólne i niedokładne, że powstaje ryzyko nadużyć. Ustawodawca nie przewidział zamkniętego katalogu prac społecznie użytecznych. Wymienia jedynie ich rodzaje, zaliczając do nich „w szczególności" te podane w literach b–h pkt 9 art. 151[10] k.p.

Zgodnie z interpretacją Państwowej Inspekcji Pracy dozwolona jest praca np. na:

- stacji benzynowej (to placówka, a tym samym nieobjęta zakazem pracy w święta),

- w aptece (apteka to nie sklep – to placówka ochrony zdrowia publicznego, w którym osoby uprawnione świadczą usługi farmaceutyczne, a więc praca w niedziele i święta jest tam dozwolona).

Należy jednak pamiętać, że każdy wyjątek trzeba interpretować ściśle. Natomiast PIP wskazuje, że chodzi o prace, których niewykonanie może przynieść szkodę społeczeństwu lub jego części.

Za pracę odpoczynek...

Jeśli pracodawca zaplanuje dozwoloną pracę na 4 czerwca, czyli w dniu Zesłania Ducha Świętego (Zielone Świątki), będzie musiał ją rozliczyć jak pracę w święto, ale przypadające w niedzielę. Wykonującemu pracę w święto, które przypada w niedzielę, szef musi zapewnić inny dzień wolny w ciągu 6 dni kalendarzowych przed nią lub w ciągu 6 dni po niej. Gdy nie jest to możliwe, może się z tego wywiązać przed upływem obowiązującego w firmie okresu rozliczeniowego. Jeśli i w tym czasie udzielenie dnia wolnego okaże się niemożliwe, pracodawca może wypłacić za pracę w niedzielę lub w święto wynagrodzenie jak za godziny nadliczbowe.

...lub dodatkowa zapłata

Jeżeli w święto 4 czerwca zatrudniony będzie pracował powyżej 8 godzin, dojdzie do dobowych godzin nadliczbowych, dodatkowo płatnych. Gdy jednak zadania będzie wykonywał przez 8 godzin (lub mniej), może liczyć na dzień wolny. Jeżeli więc np. za 8 godzin zajęć w świąteczną niedzielę szef da pracownikowi dzień wolny w poniedziałek (5 czerwca), nie musi już wypłacać innego świadczenia.

Jeśli dodatkowa świąteczna praca była wykonywana ponad 8 godzin, powstają nadgodziny dobowe. W takim wypadku, oprócz dnia wolnego, szef musi jeszcze zrekompensować te nadgodziny. Może to zrobić na dwa sposoby:

- wypłacić wynagrodzenie z 50 proc. dodatkiem (gdy niedziela była normalnym dniem pracy) lub

- wypłacić wynagrodzenie i udzielić czasu wolnego (zamiast dodatku).

Na dwa sposoby

Wolnego za świąteczną pracę można udzielić albo:

- z inicjatywy pracownika – wtedy zatrudniony odbiera tyle samo wolnego, ile czasu wypracował w nadgodzinach; w tym wypadku oddanie wolnego nie musi nastąpić w tym samym okresie rozliczeniowym,

- z inicjatywy pracodawcy – jeśli to szef chce oddać pracownikowi wolne, musi to zrobić do końca okresu rozliczeniowego (czyli do końca maja), i to w wymiarze o połowę wyższym niż liczba przepracowanych godzin nadliczbowych (1 : 1,5).

Nie może to spowodować obniżenia wynagrodzenia należnego pracownikowi za pełny miesięczny wymiar czasu pracy (art. 151[2] § 2 k.p.).

Obowiązkowa pauza

Wyznaczając pracujące niedziele szef powinien pamiętać o jeszcze jednej kwestii. Osoba pracująca w te dni powinna korzystać co najmniej raz na 4 tygodnie z niedzieli wolnej od pracy. Oznacza to, że szef musi udzielić podwładnemu co najmniej jednej wolnej niedzieli w ciągu każdych 4 następujących po sobie tygodni. Nie może on pracować więcej niż kolejne 3 niedziele. Nie można więc podzielić okresu rozliczeniowego na czterotygodniowe okresy i w każdym z nich udzielać jednej niedzieli wolnej od pracy bez uwzględnienia prawa pracownika, aby liczba kolejno przepracowanych niedziel nie była większa niż 3. Termin wolnej niedzieli pracodawca powinien ustalać w rozkładzie czasu pracy. Trzeba przy tym pamiętać, że świąteczna doba – w myśl art. 151[9] § 2 k.p. – trwa od 6 rano 24 maja do 6 rano 25 maja, chyba że w firmowym regulaminie pracy lub układzie zbiorowym ustalono inne godziny wyznaczające dobę pracowniczą.

Zasada wolnej niedzieli raz na 4 tygodnie nie dotyczy jedynie pracownika zatrudnionego w weekendowym systemie czasu pracy.

Praca w święto jest dozwolona jedynie w okolicznościach wymienionych w art. 151[10] kodeksu pracy. Wykonywanie zadań w świąteczne dni dopuszczalne jest w ruchu ciągłym, w pracy zmianowej, przy niezbędnych remontach, w transporcie i komunikacji, w zakładowych strażach pożarnych i w zakładowych służbach ratowniczych, przy pilnowaniu mienia lub ochronie osób, w rolnictwie i hodowli, przy pracach koniecznych ze względu na ich użyteczność społeczną i codzienne potrzeby ludności oraz w systemie pracy weekendowej.

Pozostało 92% artykułu
2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Kup teraz
Prawo karne
Przeszukanie u posła Mejzy. Policja znalazła nieujawniony gabinet
Prawnicy
Awans prokuratora szykanowanego za Ziobry i Święczkowskiego
Prawo karne
Prokuratura przeszukała dom Zbigniewa Ziobry. "Okien nie wybijano"
Edukacja i wychowanie
Rozporządzenie o likwidacji zadań domowych niezgodne z Konstytucją?
Praca, Emerytury i renty
Są nowe tablice GUS o długości trwania życia. Emerytury będą niższe