Więcej wymiany informacji o podatnikach między państwami

Dotychczas 101 państw przystąpiło do wielostronnego porozumienia właściwych władz w sprawie automatycznej wymiany informacji finansowych. Pozwala ono na wymianę informacji między państwami przy zastosowaniu wspólnej, wystandaryzowanej procedury Common Reporting Standard (CRS). Dzięki temu mechanizmowi, organy podatkowe państw sygnatariuszy uzyskują na zasadzie wzajemności m.in. informacje na temat rachunków bankowych swoich rezydentów podatkowych.

Ważne dla polskich rezydentów

Opracowany przez OECD mechanizm pozostaje w związku z regulacjami opracowanymi wcześniej, zwłaszcza z art. 26 Konwencji modelowej. Przewiduje on, że organy państw będą wymieniały się informacjami, które mogą mieć istotne znaczenie dla stosowania konwencji albo wdrażania wewnętrznego ustawodawstwa dotyczącego podatków. Regulacja ta znajduje odzwierciedlenie w umowach międzynarodowych o unikaniu podwójnego opodatkowania, mimo to wielostronne porozumienie ułatwi państwom uzyskanie informacji o swoich rezydentach. W ramach CRS niektóre informacje podlegają wymianie automatycznie, a nie, jak dotychczas, na wniosek zainteresowanego państwa. Obowiązkiem państw stanie się pozyskiwanie określonych danych.

Z punktu widzenia polskich rezydentów podatkowych olbrzymie znaczenie mogą mieć regulacje przyjęte przez UE, które przewidują możliwość wymiany informacji w nieograniczonym zakresie, m.in. narzucając obowiązek ich przekazywania z urzędu, bez wzywania zainteresowanego państwa.

Implementacja regulacji o wymianie informacji została wdrożona do polskiego porządku poprzez uchwalenie ustawy o wymianie informacji podatkowych z innymi państwami. Ustawa określa sposób, w jaki informacje będą wymieniane oraz przewiduje, jakie czynności będą wykonywane przez polskie organy podatkowe. Przepisy nakładają liczne obowiązki na instytucje finansowe, w tym banki, SKOK-i i towarzystwa ubezpieczeniowe.

W ramach globalnego systemu CRS szczególne znaczenie ma automatyczna wymiana informacji o rachunkach finansowych rezydentów państw, które przystąpiły do porozumienia. Między państwami UE, dodatkowo, następuje automatyczne przekazywanie informacji o uzyskiwanych dochodach rezydentów z określonych tytułów, w tym ze stosunku pracy, zasiłków, kontraktów menadżerskich, emerytur i rent, a także o interpretacjach podatkowych i decyzjach w sprawach cen transakcyjnych.

Między państwami Unii przewidziany został mechanizm przekazywania informacji z urzędu, ale nie automatycznie. Zgodnie z ustawą, szef Krajowej Administracji Skarbowej jest zobowiązany przekazać informacje do państwa rezydencji danego podmiotu, m.in. gdy uprawdopodobnione jest uszczuplenie należności podatkowych lub obejście prawa podatkowego, a także w innych sytuacjach, gdy informacje mogą zapobiec unikaniu opodatkowania. W myśl regulacji szef KAS może z urzędu udzielić organowi państwa członkowskiego informacji podatkowych, które mogą być przydatne. Takie ujęcie sprawia, że przekazywane mogą być wszystkie informacje, którymi dysponują organy podatkowe państw Unii.

Jak pozyskiwane są informacje

Istotny jest sposób pozyskania informacji oraz ustalenia rezydencji danych osób. Znaczną część danych organy skarbowe pozyskują od instytucji finansowych, na które zostały nałożone liczne obowiązki, w tym obowiązek ustalenia rezydencji podatkowej posiadaczy rachunków. W tym celu konieczne stało się, m.in., pozyskiwanie oświadczeń od klientów. W wielu sytuacjach mogą okazać się one niewystarczające, co sprawia, że realizacja obowiązku nałożonego na banki może być trudna.

Po ustaleniu przez instytucje finansowe rezydencji klientów, w myśl ustawy, następuje obowiązek przekazania informacji o rachunkach określanych jako raportowane. Zakres przekazywanych danych jest szeroki. Poza danymi identyfikującymi podmiot, konieczne jest wskazanie numeru rachunku, dane jednostki raportującej oraz saldo lub jego wartość. Informacje te są przekazywane do organów podatkowych i trafiają do państw, które przystąpiły do wielostronnego porozumienia – każde z nich otrzymuje dane o swoich rezydentach. Organy podatkowe mogą wnioskować o udzielenie dodatkowych informacji o swoich rezydentach. W tej sytuacji zwracają się do organów państwa, od którego chcą otrzymać informacje. Te, po analizie wniosku, mogą wystąpić o udzielenie dalszych informacji przez instytucje finansowe. Tym samym ukrycie majątku przed fiskusem staje się trudniejsze niż dotychczas.

Kiedy można uchylić się od obowiązku

Nie zawsze informacje, o które wnosi państwo muszą zostać przekazane. Trybunał Sprawiedliwości UE w wyroku z 16 maja 2017 r. (C-682-15) podkreślił, że organy podatkowe z uprawnień muszą korzystać z rozwagą, a wnioski z innych państw o przekazanie informacji muszą być weryfikowane. Także podmioty zobowiązane do przekazywania określonych informacji mogą odmówić ich udzielenia. Kwestia ta może być badana przez sądy.

Instytucje finansowe mogą uznać, że przekazanie żądanych informacji lub części z nich nie jest konieczne. W takiej sytuacji, jeśli na instytucję zostanie nałożona kara, ma ona prawo się skarżyć. Konieczne jest zapewnienie tajemnicy uzyskiwanych i przekazywanych informacji. Dodatkowo ich przekazywanie powinno następować tylko w koniecznym zakresie i jedynie, gdy wnioskujące organy państwa nie mają innej możliwości uzyskania informacji. Polski organ powinien odmówić udzielenia informacji także, gdy ich udzielenie mogłoby prowadzić do ujawnienia, np. tajemnicy przedsiębiorstwa albo zawodowej.

Zdaniem eksperta

Dorota Tarnowska, radca prawny, doradca podatkowy i w Departamencie Doradztwa Podatkowego i Prawnego w kancelarii Mariański Group