Kolejną sytuacją, w której wspólnik będzie ponosił
odpowiedzialność, jest wniesienie przez wspólnika, do spółki wkładu
niepieniężnego (aportu) obciążonego wadą prawną lub fizyczną, co wynika z art. 14 § 2 k.s.h., albo o znacznie zawyżonej
wartości jak stanowi art. 175 k.s.h. W sytuacji wniesienia do spółki wkładu
niepieniężnego obciążonego wadą prawną lub fizyczną wspólnik jest zobowiązany
do wyrównania spółce różnicy między wartością przyjętą w umowie a wartością
zbywczą wkładu, chyba że umowa spółki przewiduje inne uprawnienia dla spółki. Natomiast
w sytuacji, gdy wartość wkładów
niepieniężnych została znacznie zawyżona w stosunku do ich wartości zbywczej w
dniu zawarcia umowy spółki, wspólnik, który wniósł taki wkład, oraz członkowie
zarządu, którzy, wiedząc o tym, zgłosili spółkę do rejestru, obowiązani są
solidarnie wyrównać spółce brakującą wartość. Odpowiedzialność ta wynika z
bezwzględnego obowiązku wniesienia wkładów odpowiadających wartości
obejmowanych udziałów. Należy przy tym pamiętać, że od obowiązku określonego w art.
175 § 1 k.s.h. wspólnik oraz członkowie zarządu nie mogą być zwolnieni
Następną okolicznością, w której wspólnik będzie
odpowiedzialny jest sytuacja, w której wspólnik otrzymał wypłatę nienależnie. Przykładem
nienależnych wypłat dokonanych na rzecz wspólników może być np. dywidenda w wyższej
kwocie niż dopuszczalna czy zwrot dopłat z naruszeniem prawa lub umowy spółki.
Zgodnie z art. 198 k.s.h. za wypłaty dokonane na
rzecz wspólnika (odbiorcy) z naruszeniem przepisów prawa lub postanowień umowy
spółki odpowiada wspólnik, który wypłatę otrzymał oraz członkowie organów
spółki, którzy ponoszą odpowiedzialność za taką wypłatę. Ponadto jeżeli zwrotu
wypłaty nie można otrzymać od odbiorcy ani od osób odpowiedzialnych za jej
dokonanie, wówczas za zwrot takiej wypłaty spółce, jako ubytku w majątku spółki
koniecznego do pełnego pokrycia kapitału zakładowego, odpowiadają pozostali
wspólnicy w stosunku do swoich udziałów. Kwoty, których nie można ściągnąć od
danego wspólnika, rozdziela się między pozostałych wspólników w stosunku do
udziałów. Jak zostało zastrzeżone w powyżej opisywanym przepisie, wyżej
wymienione podmioty nie mogą zostać zwolnione od odpowiedzialności za zwrot
spółce wskazanych kwot.
Idąc dalej wskazać należy, że w art. 186 § 1 k.s.h.
określono również solidarną odpowiedzialność zbywcy i nabywcy udziału za
niespełnione świadczenia należne spółce ze zbytego udziału lub zbytej części udziału.
Ponadto zgodnie z art. 184 § 1 k.s.h. współuprawnieni z udziału lub udziałów za
świadczenia związane z udziałem odpowiadają solidarnie. Odpowiedzialność ta
dotyczy świadczeń związanych z udziałem, np. powtarzających się świadczeń
niepieniężnych lub dopłat. W przypadku określonym w art. 186 k.s.h. możliwe
jest umowne wyłączenie odpowiedzialności jednej ze stron. Jest ono jednak
skuteczne tylko pomiędzy stronami umowy, natomiast nie wobec spółki.
Należy również mieć na uwadze brzmienie art. 24
ustawy z dnia 20 sierpnia 1997 roku o Krajowym Rejestrze Sądowym (t.j. Dz. U. z
2021 r. poz. 112 z późn. zm., dalej jako: k.r.s.), który wprowadził w 2018
roku, do polskiego sytemu prawnego tzw. postępowanie przymuszające. Zgodnie z
powyższym przepisem w uzasadnionych przypadkach, w razie stwierdzenia, że osoba
prawna nie posiada organu uprawnionego do reprezentowania lub w składzie tego
organu zachodzą braki uniemożliwiające jej działanie, sąd rejestrowy,
wyznaczając odpowiedni termin, ma prawo wezwać obowiązanych do powołania lub
wyboru tego organu, bądź do wykazania, że organ ten został powołany lub
wybrany, albo że braki w jego składzie zostały usunięte. Zatem w przypadku
braku zarządu w spółce, sąd posiadając wiedzę o adresach osób uprawnionych do
powołania organu, jest uprawniony do wezwania właściwych osób do powołania lub
wyboru organu, bądź uzupełnienia jego składu. Natomiast w przypadku, gdy
wezwane osoby nie ustosunkują się do wezwania sądu i nie powołają odpowiednich
organów, sąd rejestrowy może użyć środków przymusu w postaci nałożenia na dany
podmiot kary grzywny. Dlatego też na zasadzie art. 1052 ustawy z dnia 17
listopada 1964 roku Kodeks postępowania cywilnego (t.j. Dz. U. z 2020 r. poz.
1575 z późn. zm., dalej jako: k.p.c.), będzie miał możliwość do wymierzenia
wspólnikom spółki grzywny w wysokości do 15 tys. złotych, przy czym grzywna ta
może być nakładana wielokrotnie. Ogólna suma grzywien w danej sprawie, nie może
przewyższać 1 mln złotych.
Zaznaczyć również należy, że sytuacja, w której
wspólnik pełni jednocześnie funkcję członka zarządu spółki z o.o., nie wyłącza jego
odpowiedzialności za zobowiązania spółki, przewidzianej
w art. 299 k.s.h., jak wskazywał Sąd Najwyższy w Wyroku z dnia 14 lutego 2003 roku,
sygn. akt IV CKN 1779/00. Zgodnie z wyrokiem
Sądu Najwyższego z dnia 14 grudnia 2003 r. (IV CKN 1779/00, OSNC 2004, nr 5,
poz. 76) przepis art. 159 § 3 k.h. (art. 151 § 4 k.s.h.) nie wyłącza
przewidzianej w art. 298 § 1 k.h. (art. 299 § 1 k.s.h.) odpowiedzialności w
stosunku do członków zarządu będących zarazem wspólnikami spółki z o.o. Członek
zarządu będący zarazem wspólnikiem spółki może być zatem pociągnięty do
odpowiedzialności na podstawie art. 298 § 1 k.h. (art. 299 § 1 k.s.h.). W
świetle art. 299 § 1 k.s.h. nie ma znaczenia, czy członkiem zarządu jest
wspólnik, czy też osoba niebędąca wspólnikiem. (tak: A. Kidyba [w:] Komentarz
aktualizowany do art. 1-300 Kodeksu spółek handlowych, LEX/el. 2021, art.
151.)