Pułapki sprzedaży poleasingowego auta

Leasing od wielu lat cieszy się ogromną popularnością jako jedna z form finansowania używanych w działalności gospodarczej maszyn, środków transportu czy budynków. Zwolennicy leasingu wśród jego zalet wymieniają nie tylko korzystne parametry finansowe, ale również podatkowe benefity w postaci możliwości zaliczenia do kosztów uzyskania przychodów całości płaconych rat leasingowych.

Przedsiębiorcy najczęściej leasingują środki transportu. Płacone raty zmniejszają w całości przychód podatkowy, ponieważ nie znajduje tu zastosowania, wynikające z art. 23 ust. 1 pkt 4 ustawy o PIT, ograniczenie dotyczące samochodów osobowych o wartości przekraczającej 20 tys. euro. Kolejnym podatkowym walorem tej formy finansowania jest możliwość jednorazowego ujęcia w kosztach podatkowych opłaty wstępnej. Przedstawiane przez podatników wątpliwości dotyczą natomiast skutków podatkowych sprzedaży wykupionego z leasingu samochodu, zwłaszcza zakwalifikowania ich do właściwego źródła przychodu w podatku dochodowym od osób fizycznych, a także wskazania czy czynność ta podlega lub nie podatkowi od towarów i usług.

Przykład

Wykupiony z leasingu samochód wykorzystywany był w działalności gospodarczej, a następnie sprzedany.

Poniesiony przez podatnika wydatek, związany z wykupem samochodu, może być, zgodnie z ogólną definicją z art. 22 ust. 1 ustawy o PIT, uznany za koszt uzyskania przychodu, jeśli jest związany z uzyskaniem, zachowaniem lub zabezpieczeniem źródła przychodu.

Wykupując auto, podatnik decyduje czy zaliczy samochód do towarów handlowych (z uwagi na planowaną jego sprzedaż), czy uzna go za środek trwały. Kwalifikacja ta będzie determinować sposób ujęcia poniesionego wydatku jako kosztu uzyskania przychodu. Inaczej bowiem należy odnieść w ciężar kosztów podatkowych wydatki na zakup środków trwałych, a inaczej towarów handlowych. W pierwszym przypadku kosztem są odpisy amortyzacyjne, odliczane proporcjonalnie w okresie przyjętym do używania według zastosowanej stawki podatkowej. W drugim – koszt stanowi wydatek poniesiony na zakup auta, ale ujęcie go w rachunku podatkowym jest możliwe dopiero w momencie uzyskania przez podatnika przychodu ze sprzedaży.

Niezależnie jednak od sposobu ujęcia wykupionego z leasingu samochodu (tj. jako towar handlowy lub środek trwały) przychód uzyskany z jego sprzedaży będzie przychodem z pozarolniczej działalności gospodarczej.

Zgodnie z art. 14 ust. 1 ustawy o PIT za przychód z działalności gospodarczej uważa się kwoty należne, choćby nie zostały faktycznie otrzymane, po wyłączeniu wartości zwróconych towarów, udzielonych bonifikat i skont.

Przychodem z działalności gospodarczej są również, zgodnie z art. 14 ust. 2 pkt 1 ustawy o PIT, przychody z odpłatnego zbycia składników majątku, będących:

a. środkami trwałymi albo wartościami niematerialnymi i prawnymi, podlegającymi ujęciu w ewidencji środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych,

b. składnikami majątku, o których mowa w art. 22d ust. 1 (o wartości początkowej nie przekraczającej 10 tys. zł), z wyłączeniem składników, których wartość początkowa ustalona zgodnie z art. 22g nie przekracza 1500 zł,

c. składnikami majątku, które ze względu na przewidywany okres używania równy lub krótszy niż rok nie zostały zaliczone do środków trwałych albo wartości niematerialnych i prawnych,

d. składnikami majątku, stanowiącymi spółdzielcze prawo do lokalu użytkowego lub udział w takim prawie, które zgodnie z art. 22n ust. 3 nie podlegają ujęciu w ewidencji środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych.

Warunkiem rozpoznania takiego przychodu podatkowego jest jednak to, aby składniki te wykorzystywane były na potrzeby związane z działalnością gospodarczą. Ustalając wysokość przychodu, należy wziąć pod uwagę, wynikające z art. 19 ustawy o PIT, zasady określania wysokości przychodu przy uwzględnieniu wartości rynkowych.

Przykład

Wykupiony z leasingu samochód został wniesiony do majątku prywatnego, a następnie sprzedany.

Taki wariant powoduje wątpliwości, czy sprzedaż auta powinna być w tej sytuacji zakwalifikowana do przychodów z działalności gospodarczej, czy do przychodów ze zbycia innych rzeczy. Są one uzasadnione, zwłaszcza biorąc pod uwagę art. 10 ust. 1 pkt 8 lit. d ustawy o PIT i zawarte w nim zastrzeżenie z art. 10 ust. 2 ww. ustawy, wyłączające taką sprzedaż ze źródła przychodu z odpłatnego zbycia innych rzeczy.

Przychód z odpłatnego zbycia innych rzeczy powstaje, jeśli odpłatne zbycie nie następuje w wykonaniu działalności gospodarczej i nastąpiło przed upływem pół roku, licząc od końca miesiąca, w którym nastąpiło nabycie.

Zaliczenie przychodu do wymienionego źródła zależy więc od momentu sprzedaży, tzn. czy następuje ona po, czy przed upływem pół roku od nabycia rzeczy (leasingowanego wcześniej auta). Tylko sprzedaż dokonana przed upływem pół roku, licząc od końca miesiąca, w którym nastąpiło nabycie, będzie kwalifikowana jako przychód z odpłatnego zbycia rzeczy.

Trzeba jednak uwzględnić art. 10 ust. 2 pkt 3 ustawy o PIT. Na jego podstawie sprzedaż składnika majątku nie będzie stanowiła przychodu z odpłatnego zbycia rzeczy w przypadku odpłatnego zbycia składników majątku, o których mowa w art. 14 ust. 2 pkt 1 (składniki majątku ujęte w ewidencji środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych), nawet jeżeli przed zbyciem zostały wycofane z działalności gospodarczej, a między pierwszym dniem miesiąca następującego po miesiącu, w którym składniki majątku zostały wycofane z działalności i dniem ich odpłatnego zbycia, nie upłynęło sześć lat.

Ustawodawca zwraca zatem uwagę, że wycofanie składnika majątku przedsiębiorstwa nie będzie traktowane jako przychód z odpłatnego zbycia rzeczy, a jako przychód z działalności gospodarczej, jeżeli zbycie nastąpi w okresie sześciu lat od dnia ich wycofania z działalności.

Przedsiębiorcy powinni mieć na uwadze wspomniany w przykładzie art. 10 ust. 2 pkt 3 ustawy o PIT, zwłaszcza jeżeli postanowią najpierw uznać wykupione z leasingu auto za środek trwały wykorzystywany w prowadzonej działalności gospodarczej, a następnie przesuną je do majątku prywatnego. Taka sprzedaż powinna być uznana za przychód z pozarolniczej działalności gospodarczej.

W przypadku uzyskania przychodu z odpłatnego zbycia rzeczy podatnik nie ma obowiązku rozliczenia go na bieżąco w momencie uzyskania. Konieczność opodatkowania uzyskanego przychodu pojawia się dopiero w deklaracji rocznej PIT-36, składanej do 30 kwietnia następnego roku podatkowego. Uzyskany ze sprzedaży przychód podatnicy mogą pomniejszyć na zasadach ogólnych o poniesione koszty podatkowe, w tym np. o zapłaconą cenę przy wykupie pojazdu z leasingu.

Uzyskany ze sprzedaży samochodu poleasingowego przychód nie będzie przychodem z pozarolniczej działalności gospodarczej, jeśli podatnik wykupił go do majątku prywatnego, a samochód nie był (po wykupie) wykorzystywany w prowadzonej działalności gospodarczej i nie został zaliczony do składników majątku tej działalności, wymienionych w art. 14 ust. 2 pkt 1 ustawy o PIT.

Obowiązek rozpoznania przychodu ze zbycia składników majątku będzie miał miejsce wyłącznie wtedy, gdy zbycie samochodu nastąpi przed upływem pół roku, licząc od końca miesiąca, w którym nastąpiło jego nabycie. Sprzedaż samochodu po upływie wymienionego okresu będzie neutralna podatkowo.

Przykład

Jan Kowalski na podstawie zawartej umowy leasingu użytkował samochód osobowy, który wykupił do majątku prywatnego 20 lipca 2018 r. Cena wykupu wyniosła 8 tys. zł. 15 września 2018 r. pan Jan sprzedał auto za kwotę 90 tys. zł. Uzyskany ze sprzedaży dochód w wysokości 82 tys. zł zostanie przez niego wykazany w deklaracji PIT-36 za 2018 rok (składanej do 30 kwietnia 2019 r.) i opodatkowany w zeznaniu rocznym według skali podatkowej.

Organy zgadzają się z podatnikami

Zaprezentowane skutki po- datkowe sprzedaży poleasingowych samochodów potwierdzają liczne interpretacje organów podatkowych. W interpretacji Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z 27 września 2017 r. (0113-KDIPT2-3.4011.227.2017.2.RR), organ wskazał np., że „(...) gdy po zakończeniu umowy leasingu operacyjnego Wnioskodawczyni wykupiła od leasingodawcy przedmiot leasingu, o którym mowa we wniosku, z przeznaczeniem na cele osobiste (prywatne, niezwiązane z działalnością gospodarczą) i nie wprowadziła go do ewidencji środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych, to odpłatne zbycie samochodu osobowego nie będzie generować przychodu z pozarolniczej działalności gospodarczej, na podstawie art. 10 ust. 1 pkt 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Zatem, sprzedaż samochodu osobowego należy kwalifikować do źródła przychodów z tytułu odpłatnego zbycia innych rzeczy, określonego w art. 10 ust. 1 pkt 8 lit. d) ww. ustawy. W konsekwencji, jeżeli od nabycia samochodu osobowego upłynie okres pół roku, licząc od końca miesiąca, w którym nastąpiło nabycie, to odpłatne zbycie ww. samochodu nie spowoduje powstania zobowiązania w podatku dochodowym od osób fizycznych".

Co z VAT

Podjęcie decyzji o przeznaczeniu samochodu poleasingowego do prywatnego majątku podatnika jest również neutralne w VAT.

Osoba sprzedająca nie może być uznana w tym zakresie za podatnika VAT z uwagi na sprzedaż z majątku prywatnego. Poza tym transakcja ta nie jest realizowana w prowadzonej działalności gospodarczej.

Stanowisko to znajduje swoje potwierdzenie m.in. w interpretacji Dyrektora Izby Skarbowej w Poznaniu z 24 czerwca 2016 r. (ILPP2/4512-1-291/16-2/MW). Zdaniem organu: „(...) jeżeli przed wykupem przedmiotowego samochodu Wnioskodawca podjął decyzję, że nie będzie on wykorzystywany w prowadzonej działalności gospodarczej i faktycznie do momentu jego sprzedaży samochód nie był w tej działalności wykorzystywany, to do czynności sprzedaży przepisy ustawy o podatku od towarów i usług nie mają zastosowania".

Z kolei, przeznaczenie wykupionego z leasingu samochodu do dalszego wykorzystania w prowadzonej działalności gospodarczej uprawnia podatnika do odliczenia podatku naliczonego, na zasadach wskazanych w art. 86a ustawy o VAT, tj. w 50 proc. lub w 100 proc. Sprzedając taki składnik majątku, podatnicy są obowiązani wykazać tę czynność jako podlegającą opodatkowaniu VAT, zgodnie z ogólnymi zasadami.

Także w trakcie używania poleasingowego pojazdu przedsiębiorcy zastanawiają się nad zmianą jego przeznaczenia i skutkami przesunięcia do majątku prywatnego. Wówczas należy pamiętać, że czynność ta traktowana jest jako nieodpłatna dostawa, podlegająca również opodatkowaniu VAT. Zgodnie z art. 7 ust. 2 ustawy o VAT, za podlegającą opodatkowaniu odpłatną dostawę towarów rozumie się również przekazanie nieodpłatnie przez podatnika towarów, należących do jego przedsiębiorstwa (w szczególności przekazanie lub zużycie towarów na cele osobiste podatnika), jeżeli podatnikowi przysługiwało, w całości lub w części, prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego z tytułu nabycia, importu lub wytworzenia tych towarów lub ich części składowych.

Nie ma przy tym znaczenia, że podatnik odliczył tylko 50 proc. VAT naliczonego. Podstawę opodatkowania tej transakcji będzie stanowić, zgodnie z art. 29a ust. 2 ustawy o VAT, cena nabycia towarów lub towarów podobnych, a gdy nie ma ceny nabycia – koszt wytworzenia, określone w momencie dostawy tych towarów. Moment dostawy towarów, jako moment ustalania podstawy opodatkowania, budzi w praktyce wątpliwości. Czy za podstawę opodatkowania należy uznać cenę nabycia z faktury wykupu, czy też cenę rynkową ustaloną w momencie nieodpłatnego przekazania?

Organy w wydawanych interpretacjach wskazują, że cena nabycia towarów powinna być rozumiana jako cena zaktualizowana na moment nieodpłatnego przekazania towaru, czyli cena jaką podatnik musiałby zapłacić za auto w dniu jego nieodpłatnego przekazania. Warto o tym pamiętać, bowiem od prawidłowej „wyceny" będzie zależeć, czy wykazany podatek należny jest prawidłowy i nie powstają z tego tytułu zaległości podatkowe.