PIT: syn nie rozliczy dochodów zmarłego ojca

Prowadzę działalność gospodarczą. Odziedziczyłem jako jedyny spadkobierca majątek po ojcu, który także prowadził działalność gospodarczą. Zamierzam kontynuować działalność zmarłego ojca. W szczególności przejmę wszystkie jego prawa i zobowiązania wynikające z umów handlowych. Środki trwałe oraz wyposażenie firmy ojca, będące przedmiotem spadku, zostaną przeze mnie wprowadzone do mojej firmy. Zamierzam także kontynuować ich amortyzację. Rozliczam podatek dochodowy na zasadach ogólnych (skala podatkowa), prowadzę podatkową księgę przychodów i rozchodów metodą kasową. Tak samo rozliczał się mój ojciec. Czy mam prawo rozliczyć koszty i przychody zmarłego ojca we własnym zeznaniu podatkowym, w ramach kontynuowania działalności gospodarczej po nim? – pyta czytelnik.

Czytaj także: Czy firmy rozliczą w kosztach darowizny i spadki, a twórcy skorzystają z ulgi - wciąż nie ma pewności

Według przepisów kodeksu cywilnego, spadek zostaje nabyty z dniem śmierci spadkodawcy. Nabycie spadku następuje automatycznie, z mocy ustawy. Od chwili otwarcia spadku spadkobierca może samodzielnie objąć spadek we władanie.

Prawa i obowiązki wynikające z przepisów prawa podatkowego nie należą przy tym do spadku. Ich sukcesja jest możliwa jedynie na podstawie i w granicach przepisów ordynacji podatkowej.

Co mówią przepisy

Przepisy te stanowią, najogólniej mówiąc, że spadkobiercy podatnika przejmują przewidziane w przepisach prawa podatkowego majątkowe prawa i obowiązki spadkodawcy, a jeżeli na podstawie przepisów prawa podatkowego spadkodawcy przysługiwały prawa o charakterze niemajątkowym, związane z prowadzoną działalnością gospodarczą, to uprawnienia te przechodzą na spadkobierców pod warunkiem dalszego prowadzenia tej działalności na ich rachunek (zob. 97 ordynacji podatkowej; dalej: o.p.). Nie dotyczy to praw o charakterze osobistym spadkodawcy.

Stosownie do art. 98 o.p., do odpowiedzialności spadkobierców za zobowiązania podatkowe spadkodawcy stosuje się przepisy kodeksu cywilnego o przyjęciu i odrzuceniu spadku oraz o odpowiedzialności za długi spadkowe. Dotyczy to również odpowiedzialności spadkobierców za:

1) zaległości podatkowe, w tym również za zaległości, o których mowa w art. 52 oraz art. 52a o.p. (nienależna nadpłata, nienależne wynagrodzenie płatników lub inkasentów),

2) odsetki za zwłokę od zaległości podatkowych spadkodawcy,

3) pobrane, a niewpłacone podatki z tytułu sprawowanej przez spadkodawcę funkcji płatnika lub inkasenta,

4) niezwrócone przez spadkodawcę zaliczki na naliczony podatek od towarów i usług oraz ich oprocentowanie,

5) opłatę prolongacyjną,

6) koszty postępowania podatkowego,

7) koszty upomnienia i koszty postępowania egzekucyjnego prowadzonego wobec spadkodawcy powstałe do dnia otwarcia spadku (zob. art. 98 § 1 o.p.).

Skutkiem śmierci podatnika jest więc przejęcie przez jego spadkobierców podatkowych praw i obowiązków majątkowych, a także, w niektórych przypadkach, praw niemajątkowych. Z chwilą śmierci podatnika następuje bowiem zakończenie bytu prawnego podmiotu prowadzącego działalność gospodarczą.

Prawa dwóch odrębnych podmiotów

Niewątpliwie prawa wynikające z zobowiązań spadkodawcy są prawami majątkowymi związanymi z prowadzoną pozarolniczą działalnością spadkobiercy, o której mowa w art. 10 ust. 1 pkt 3 ustawy o PIT. Nie oznacza to jednak, że spadkobierca uprawniony jest do rozliczenia przychodów i kosztów zmarłego w prowadzonej przez siebie działalności gospodarczej. Zobowiązania podatkowe związane z powstaniem przychodu z działalności gospodarczej są ściśle związane z osobą spadkodawcy, a nie ze spadkobiercą. Tym samym poniesione (w sensie kasowym) przez spadkobiercę wydatki, które powinny były zostać ujęte w księgach podatkowych spadkodawcy, nie mogą pomniejszać przychodu spadkobiercy. Wydatki te bowiem dotyczą działalności gospodarczej odrębnego podmiotu gospodarczego.

Decyzja organu

W sytuacji gdy spadkodawca był podatnikiem PIT i zmarł w trakcie roku podatkowego, wysokość zobowiązania wynikającego z rozliczenia tego podatku za rok nierozliczony ustala w decyzji o odpowiedzialności spadkobierców właściwy urząd skarbowy, wykazując poszczególne wielkości ze wskazaniem ich wysokości.

Spadkobiercy nie są zatem zobowiązani do rozliczenia dochodów uzyskanych przez ich spadkodawcę. Tym bardziej nie są uprawnieni do uwzględniania w przychodach i w kosztach prowadzonej przez siebie działalności gospodarczej przychodów i kosztów uzyskania przychodów zmarłego podatnika, które ten zadeklarował w prowadzonych przez siebie ewidencjach księgowych. W przypadku śmierci podatnika zobowiązanie podatkowe od dochodu po zmarłym ustala bowiem właściwy miejscowo dla zmarłego naczelnik urzędu skarbowego, obciążając spadkobierców ewentualnym podatkiem dochodowym do zapłaty. Wydając decyzję, organ podatkowy określa prawidłową wysokość zobowiązania podatkowego, wysokość poniesionej straty uprawniającej spadkobierców do skorzystania, zgodnie z przepisami prawa podatkowego, z ulg podatkowych, wysokość nadpłaty lub zwrotu podatku, jeżeli ich wysokość jest inna niż wykazana w deklaracji złożonej przez spadkodawcę albo spadkodawca nie złożył deklaracji.