W takiej sytuacji znaleźli się państwo B., którzy prowadzą wspólną firmę i są z tego tytułu podatnikami VAT. Kilkanaście lat temu kupili wspólnie działkę z przeznaczeniem na cele prywatne. Wybudowali na niej dom, który również służył im do celów prywatnych. Teraz zdecydowali się tę zabudowaną nieruchomość sprzedać. Zastanawiają się jednak, czy od takiej transakcji powinni zapłacić VAT. Nie mają żadnych innych nieruchomości na sprzedaż, ale działalność gospodarczą prowadzą. Budynki, które wykorzystują na potrzeby firmy, wynajmują od kogoś innego. W związku z wynajmem też zresztą mają pewną wątpliwość. Za ostatni miesiąc nie zapłacili bowiem czynszu, ale otrzymali już fakturę. Nie mają pewności, czy w ogóle, a jeśli tak, to kiedy, mogą odliczyć sobie wynikający z niej VAT.

Jeśli chodzi o pierwszą kwestię, czyli obowiązek zapłaty VAT od sprzedaży działki z domem, to zasadnicze znaczenie ma to, że została ona kupiona na prywatne potrzeby państwa B. Fakt, że wykonują działalność gospodarczą, nie ma w tym wypadku żadnego znaczenia. Z punktu widzenia przepisów o VAT są oni bowiem traktowani tak samo jak każda inna osoba fizyczna. Z art. 15 ustawy o VAT wynika wprawdzie, że podatnikami są osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne wykonujące samodzielnie działalność gospodarczą, bez względu na jej cel lub rezultat, ale państwa B. to nie dotyczy.

Musieliby się zawodowo zajmować handlem nieruchomościami albo co najmniej wykonywać czynności sprzedaży działek i domów w sposób częstotliwy lub chociażby mieć taki zamiar. Incydentalna sprzedaż, gdy właściciel nieruchomości nie przewiduje kolejnych transakcji tego samego rodzaju, w ogóle nie podlega przepisom o VAT. Dlatego też sprzedaż działki nie będzie obciążona tym podatkiem. Powstanie natomiast obowiązek zapłacenia od niej (znacznie niższego niż VAT) podatku od czynności cywilnoprawnych.

Jeśli natomiast chodzi o drugą kwestię, czyli o odliczenie związane z czynszem za wynajmowane na potrzeby firmy budynki, to chociaż nie został on faktycznie zapłacony, mogą odliczyć wynikający z niej VAT, bo otrzymali już fakturę. Faktura musi być wystawiona z upływem terminu płatności określonym w umowie stron. Powoduje to powstanie obowiązku uiszczenia podatku przez wynajmującego. Najemca natomiast automatycznie zyskuje prawo do jego odliczenia, niezależnie od tego, czy transakcję opłacił, czy nie. Może z niego skorzystać w rozliczeniu za miesiąc, w którym otrzymał fakturę, lub za miesiąc następny.

Jedyną negatywną konsekwencją, o jakiej musi pamiętać najemca, który nie zapłacił czynszu w terminie, jest to, że nie może się ubiegać o zwrot podatku w przyśpieszonym terminie (25 albo 60 dni od złożenia deklaracji VAT-7), oczywiście jeżeli w ogóle mu on przysługuje.