Już wiadomo, od kiedy dodatkowy urlop dla niepełnosprawnego

- 1 czerwca weszła w życie kolejna tura przepisów ustawy z 29 października 2010 o zmianie ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej i zatrudnianiu niepełnosprawnych oraz niektórych innych ustaw (DzU nr 226, poz. 1475, dalej ustawa nowelizująca). Jakie modyfikacje przyniosła?

Odpowiada Edyta Sieradzka wiceprezes Ogólnopolskiej Bazy Pracodawców Osób Niepełnosprawnych:

Do 1 stycznia  2011 nie było przepisu nakazującego, od kiedy pracodawca mógł wliczać pracownika do stanu zatrudnienia osób niepełnosprawnych. Tym samym nie było wiadomo, od kiedy pracownik nabywa uprawnienia z tytułu jego niepełnosprawności, np. dodatkowy urlop. Od 1 czerwca 2011 to się zmieniło.

Zaczął bowiem obowiązywać nowy art. 20c ustawy z 27 sierpnia 1997 o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (DzU z 2010 r. nr 214, poz. 1407 ze zm., dalej ustawa o rehabilitacji). Na jego podstawie osobie niepełnosprawnej będą przysługiwały uprawnienia pracownicze określone w rozdziale 4 ustawy o rehabilitacji odpowiednio od dnia, od którego osoba niepełnosprawna została wliczona do stanu zatrudnienia osób niepełnosprawnych na podstawie art. 2a tej ustawy.

Przypominam, że zgodnie z tym ostatnim przepisem od 1 stycznia br. niepełnosprawnego wlicza się do stanu zatrudnienia osób niepełnosprawnych począwszy od dnia przedstawienia pracodawcy orzeczenia potwierdzającego niepełnosprawność.

W przypadku przedstawienia pracodawcy kolejnego takiego orzeczenia uwzględnienie w liczbie osób niepełnosprawnych nastąpi od dnia złożenia wniosku o wydanie orzeczenia, jeżeli wynika z niego, że w tym okresie osoba ta była niepełnosprawna, a wniosek został złożony nie później niż w dniu następującym po dniu, w którym upłynął termin ważności poprzedniego orzeczenia potwierdzającego niepełnosprawność.

Przy czym bez względu na datę złożenia wniosku o wydanie kolejnego orzeczenia osobę niepełnosprawną wlicza się do stanu zatrudnienia osób niepełnosprawnych również w okresie do trzech miesięcy poprzedzających dzień przedstawienia pracodawcy kolejnego orzeczenia, jeżeli z treści tego orzeczenia wynika, że w tym okresie osoba ta była niepełnosprawna.

O jakich konkretnie uprawnieniach mówimy?

Chodzi o uprawnienia dotyczące: czasu pracy niepełnosprawnego, dodatkowego urlopu wypoczynkowego, dodatkowej przerwy w pracy na gimnastykę usprawniającą lub wypoczynek oraz zwolnienia od pracy z zachowaniem prawa do wynagrodzenia w celu uczestniczenia w turnusie rehabilitacyjnym lub wykonania badań specjalistycznych, zabiegów leczniczych lub usprawniających, a także w celu uzyskania zaopatrzenia ortopedycznego lub jego naprawy.

Dla pracujących niepełnosprawnych i ich pracodawców ta zmiana to dobra czy zła nowina?

Na pewno nowy art. 20c ustawy o rehabilitacji jest ważny i dobry dla pracodawców. Do tej pory bowiem pracownik – nawet w momencie zwolnienia – mógł przedstawić pracodawcy orzeczenie mówiące np. o stopniu umiarkowanym i zażądać od pracodawcy wypłaty ekwiwalentu za niewykorzystany dodatkowy urlop.

Do 31 maja 2011 nie było przecież regulacji dotyczącej udokumentowania wobec pracodawcy tego szczególnego uprawnienia wynikającego np. z art. 19 ustawy o rehabilitacji. Do tego czasu stosowało się wykładnię Sądu Najwyższego, zgodnie z którą prawo do dodatkowego urlopu wypoczynkowego przysługiwało pracownikowi zaliczonemu do znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności, chociażby nie wystąpił do pracodawcy o przyznanie takiego urlopu (wyrok z 29 czerwca  2005, II PK 339/04).

W konsekwencji zdarzały się sytuacje, że pracownikowi od dnia przedłożenia pracodawcy orzeczenia o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności (wydanego wcześniej) przysługiwał urlop dodatkowy nawet za trzy lata wstecz. Teraz to będzie niemożliwe.

Ale wymóg przepracowania roku, by otrzymać dodatkowy urlop wypoczynkowy, nadal obowiązuje. Czy tak?

Tak. Treść art. 19 ustawy o rehabilitacji nie zmieniła się przecież. Po 1 czerwca 2011 pracownik ze znacznym lub umiarkowanym stopniem niepełnosprawności nabywa prawo do dodatkowego urlopu po przepracowaniu roku po dniu zaliczenia do umiarkowanego lub znacznego stopnia niepełnosprawności.

Z tym że nie wcześniej niż od dnia przedstawienia pracodawcy orzeczenia potwierdzającego tę niepełnosprawność, czyli wliczenia go do stanu zatrudnienia osób niepełnosprawnych na podstawie art. 2a tej ustawy.

Na uprawnieniach pracowniczych nie koniec. Jest jeszcze jedna modyfikacja przepisów, która obowiązuje od 1 czerwca. Chodzi o refundacje. Czy może pani wyjaśnić, co konkretnie się zmieniło?

PFRON, zgodnie z art. 25a ust. 1 pkt 1 ustawy o rehabilitacji, refunduje osobie niepełnosprawnej wykonującej działalność gospodarczą obowiązkowe składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe do wysokości odpowiadającej wysokości składki, której podstawą wymiaru jest kwota określona w art. 18 ust. 8 oraz w art. 18a ustawy z 13 października 1998 o systemie ubezpieczeń społecznych (DzU z 2009 r. nr 205, poz. 1585 ze zm.).

Niestety, ustawa nowelizująca przyniosła zróżnicowanie kwot refundacyjnych w zależności od stopnia niepełnosprawności. Wysokość refundacji począwszy od czerwca 2011 jest następująca:

- 100 proc. kwoty obowiązkowych składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe – w przypadku osób zaliczonych do znacznego stopnia niepełnosprawności,

- 60 proc. kwoty obowiązkowych składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe – w przypadku osób zaliczonych do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności,

- 30 proc. kwoty obowiązkowych składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe – w przypadku osób zaliczonych do lekkiego stopnia niepełnosprawności.

Przypominam, że warunkiem nabycia prawa do refundacji składek jest ich terminowe opłacenie w całości oraz że składki sfinansowane z innych środków publicznych nie podlegają refundacji.

A czy są jakieś przepisy przejściowe?

Przepisów przejściowych w tym zakresie nie ma, ale są wyjaśnienia resortu pracy (BON) dotyczące skróconego czasu pracy. Zgodnie z art. 15 ustawy o rehabilitacji czas pracy osoby niepełnosprawnej nie może przekraczać 8 godzin na dobę i 40 godzin tygodniowo.

Jeżeli pracownik ma orzeczenie o zaliczeniu go do znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności, wówczas jego czas pracy nie może – co do zasady – przekraczać 7 godzin na dobę i 35 godzin tygodniowo. Ten krótszy wymiar czasu pracy obowiązuje od dnia następującego po przedstawieniu pracodawcy orzeczenia o niepełnosprawności.

Biorąc jednak pod uwagę art. 2a w związku z art. 20c ustawy o rehabilitacji, skrócone normy czasu pracy powinny być stosowane od dnia przedstawienia pracodawcy orzeczenia o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności.

Z wyjaśnień BON wynika, że do końca bieżącego roku należy stosować wprost art. 15 ust. 4 ustawy o rehabilitacji, czyli normy czasu pracy wynikające z jego regulacji obowiązują od dnia następującego po przedstawieniu pracodawcy orzeczenia o niepełnosprawności.

Skrócone normy czasu pracy znikną za kilka miesięcy. Czy dla wszystkich niepełnosprawnych?

Rzeczywiście, 1 stycznia 2012 zmieni się brzmienie całego art. 15 ustawy o rehabilitacji. Tym samym zmienią się zasady czasu pracy dla wszystkich osób niepełnosprawnych. Każda z nich będzie pracowała 8 godzin na dobę i 40 godzin tygodniowo. Ale jest furtka dla pracowników z umiarkowanym i znacznym stopniem niepełnosprawności.

Otóż lekarz przeprowadzający badania profilaktyczne pracowników lub w razie jego braku lekarz sprawujący opiekę nad osobą niepełnosprawną może wydać zaświadczenie o celowości stosowania skróconej normy czasu pracy.