Roszczenie o ustanowienie służebności przesyłu zgłoszone przez przedsiębiorcę

Roszczenie o ustanowienie służebności przesyłu zgłoszone przez przedsiębiorcę nie ulega przedawnieniu.

Publikacja: 12.06.2013 03:00

Czy roszczenie o ustanowienie służebności przesyłu zgłoszone przez przedsiębiorcę ulega przedawnieniu? Sąd Najwyższy w uchwale z 20 lutego 2013 r. (III CZP 101/12) orzekł, iż roszczenie o ustanowienie służebności przesyłu zgłoszone przez przedsiębiorcę, przewidziane w art. 3052 § 1 kodeksu cywilnego, nie ulega przedawnieniu. Uchwała ta ma zasadnicze znaczenie z uwagi na okoliczność, iż w doktrynie dotychczas zajmowane były dwa skrajne stanowiska w tej kwestii.

Dwa stanowiska

Zwolennicy pierwszego stanowiska wskazywali, że omawiane roszczenie, jako roszczenie majątkowe ulega przedawnieniu zgodnie z art. 118 k.c. (Gerard Bieniek, Stanisław Rudnicki). Pojawiło się również przeciwstawne stanowisko, wskazujące, iż mimo braku przepisu, który wyłączałby przedawnienie roszczenia o ustanowienie służebności przesyłu, roszczenie to nie ulega przedawnieniu ze względu na swoje właściwości i specyficzny charakter (Edward Gniewek, Kamil Zaradkiewicz, Małgorzata Balwicka-Szczyrba).

Ze względu na specyfikę i charakter

Służebność przesyłu została wprowadzona do kodeksu cywilnego ustawą z 30 maja 2008 r. (DzU nr 116, poz. 731), która weszła w życie 3 sierpnia 2008 r. Zwolennicy poglądu, iż roszczenie o ustanowienie  omawianej służebności ulega przedawnieniu, wskazywali, iż bieg terminu przedawnienia roszczenia o ustanowienie służebności przesyłu rozpoczyna się z chwilą zaistnienia stanu faktycznego odpowiadającego hipotezie art. 3051 k.c., a więc dla przedsiębiorcy już z chwilą potwierdzenia, w drodze odpowiedniej decyzji administracyjnej, jego zamiaru wybudowania urządzenia przesyłowego. W sytuacji, gdy urządzenie to powstało przed wejściem w życie ustawy nowelizującej k.c., termin przedawnienia może rozpocząć się nie wcześniej niż od 3 sierpnia 2008 r.,  czyli od dnia wejścia w życie przepisu ustanawiającego służebność przesyłu.

Natomiast przeciwnicy tego poglądu podkreślali, iż roszczenie to nie może ulec przedawnieniu ze względu na swoje właściwości i specyficzny charakter wyrażający się w ścisłym związku roszczenia ze stanem faktycznym i prawnorzeczowym, które to stanowią hipotezę art. 3052 k.c., gdyż roszczenie to trwa tak długo, jak długo utrzymuje się stan, uzasadniający ustanowienie służebności przesyłu. Sąd Najwyższy w uchwale z 20 lutego 2013 r. przychylił się do stanowiska, iż roszczenie o ustanowienie służebności przesyłu nie ulega przedawnieniu.

Z taką oceną Sądu Najwyższego należy się zgodzić.

Sąd słusznie przyrównał dochodzenie ustanowienia służebności przesyłu do roszczenia posiadacza o przeniesienie własności działki zajętej pod budowę na cudzym gruncie z art. 231 § 1 kc oraz do roszczenia właściciela nieruchomości o ustanowienie służebności gruntowej w razie przekroczenia granicy przy wznoszeniu budynku lub innego urządzenia, a także do roszczenia o ustanowienie służebności drogi koniecznej.  Sąd Najwyższy wskazał jednocześnie, że niewątpliwie roszczenie o ustanowienie służebności przesyłu jest roszczeniem majątkowym, jednakże okoliczność, że żaden przepis nie wyłącza przedawnienia roszczenia przedsiębiorcy o ustanowienie służebności przesyłu, mającego charakter majątkowy, nie wyklucza możliwości uznania, że jest to roszczenie nie ulegające przedawnieniu.  Sąd podkreślił, że wprawdzie zasadą jest, że roszczenia majątkowe ulegają przedawnieniu, a wyjątki od tej zasady powinny wynikać z określonego przepisu ustawy, jednak zdaniem Sądu wyjątki od zasady przedawniania się roszczeń majątkowych mogą wynikać także z właściwości roszczenia, odbiegającej od innych tego rodzaju roszczeń.

Związek ze stanem faktycznym

Należy ponadto zgodzić się ze stanowiskiem Sądu Najwyższego, iż roszczenie przewidziane w art. 3052 k.c. ma szczególną cechę, którą jest ścisły związek ze stanem faktycznym, stanowiącym hipotezę  tego artykułu. Wiąże się to z określoną i trwałą sytuacją na nieruchomości, co powoduje, iż roszczenie o ustanowienie służebności trwa tak długo, jak długo trwają przesłanki do jej ustanowienia, a po ich zmianie dopiero roszczenie to wygasa.

W uchwale z 20 lutego 2013 r. podkreślono, iż ustawodawca w sposób odrębny i szczególny ukształtował możliwość dochodzenia ustanowienia służebności przesyłu, a zatem instytucja przedawnienia roszczenia nie może znaleźć tu zastosowania. To stanowisko uzasadniają także argumenty funkcjonalno-celowościowe.

—Justyna Michalak-Królicka

Justyna Michalak-Królicka - adwokat, Baker & McKenzie Krzyżowski i Wspólnicy sp.k.

Stanowisko zajęte przez Sąd Najwyższy należy ocenić pozytywnie. Przede wszystkim rozstrzygnięto wątpliwości w doktrynie, które pojawiały się już od czasu wejścia w życie przepisów wprowadzających służebność przesyłu. Oznacza to, że właściciele nieruchomości, na których wybudowano urządzenia przesyłowe, będą mogli zostać zobowiązani do ustanowienia służebności przesyłu za wynagrodzeniem w każdym czasie, bez względu na datę wybudowania tych urządzeń oraz okres, jaki upłynął od dnia wejścia w życie ustawy wprowadzającej instytucję służebności przesyłu. Przyjęcie odmiennego poglądu godziłoby w cel wprowadzenia tej instytucji, a mianowicie w uzyskanie przez przedsiębiorców przesyłowych trwałego i pewnego tytułu prawnego do utrzymywania na cudzym gruncie urządzeń przesyłowych, przy jednoczesnej ochronie interesów właścicieli gruntów. Ponadto trudno uznać za słuszny wymóg uzyskania przez przedsiębiorców przesyłowych tytułu prawnego do utrzymywania na cudzym gruncie urządzeń przesyłowych w terminie trzech lat od wejścia w życie ustawy, pod rygorem utraty tego prawa z uwagi na przedawnienie możliwości dochodzenia roszczeń po upływie tego okresu.

Czy roszczenie o ustanowienie służebności przesyłu zgłoszone przez przedsiębiorcę ulega przedawnieniu? Sąd Najwyższy w uchwale z 20 lutego 2013 r. (III CZP 101/12) orzekł, iż roszczenie o ustanowienie służebności przesyłu zgłoszone przez przedsiębiorcę, przewidziane w art. 3052 § 1 kodeksu cywilnego, nie ulega przedawnieniu. Uchwała ta ma zasadnicze znaczenie z uwagi na okoliczność, iż w doktrynie dotychczas zajmowane były dwa skrajne stanowiska w tej kwestii.

Dwa stanowiska

Pozostało 92% artykułu
Prawo karne
Przeszukanie u posła Mejzy. Policja znalazła nieujawniony gabinet
Prawo dla Ciebie
Nowe prawo dla dronów: znikają loty "rekreacyjne i sportowe"
Edukacja i wychowanie
Afera w Collegium Humanum. Wykładowca: w Polsce nie ma drugiej takiej „drukarni”
Edukacja i wychowanie
Rozporządzenie o likwidacji zadań domowych niezgodne z Konstytucją?
Praca, Emerytury i renty
Są nowe tablice GUS o długości trwania życia. Emerytury będą niższe