Spory pracownicze: unikanie mediacji się nie opłaca

Źle zarządzony konflikt wewnątrzorganizacyjny może doprowadzić do ciągnącego się latami procesu sądowego. Dla pracodawcy może to oznaczać nie tylko straty finansowe, ale też wizerunkowe.

Publikacja: 04.07.2019 05:40

Spory pracownicze: unikanie mediacji się nie opłaca

Foto: materiały prasowe

Spory w biznesie to niejednokrotnie problem związany z prowadzeniem długotrwałego procesu sądowego, który potrafi sparaliżować przedsiębiorstwo na wiele miesięcy, a nieraz i lat. Także spory wewnątrz firm i organizacji mogą zaburzyć funkcjonowanie przedsiębiorstwa. Nierozwiązany konflikt np. pomiędzy działami odpowiedzialnymi za strategiczne obszary działalności firmy może zaś spowodować niemałe perturbacje dla całego przedsiębiorstwa. Często taki spór powstały wewnątrz organizacji przeradza się w problem pracowniczy, który może skończyć się procesem sądowym, w którym pracownik występuje przeciwko organizacji.

Czytaj także: Pięć powodów, dla których pracownik odchodzi z pracy

Próba porozumienia

Zgodnie z art. 243 kodeksu pracy pracodawca i pracownik powinni dążyć do polubownego załatwienia sporu wynikającego ze stosunku pracy. I takie właśnie polubowne załatwienie sprawy zaczyna się wewnątrz organizacji.

W obszarze sporów wewnątrzorganizacyjnych szczególną rolę odgrywa dział kadr (HR). Będąc częścią przedsiębiorstwa jest zaangażowany w rozwiązywanie sporów pomiędzy kolegami z pracy lub kolegami a przełożonym (np. członkiem zarządu firmy) tak, aby ten konflikt nie zakończył się konkretnymi roszczeniami pracownika wynikającymi ze stosunku pracy i nie „wylądował" w sądzie. Jest to bardzo trudna sytuacja. Osoba odpowiedzialna za stosunki pracownicze w firmie, opłacana de facto przez tę firmę, musi zachować obiektywizm w danej sytuacji, wspomagając strony w poszukiwaniu polubownego rozwiązania. Takie „mediowanie" sporu jest dalekie od idealnej mediacji, która zakłada pełną bezstronność mediatora jako osoby pomagającej stronom w znalezieniu najlepszego rozwiązania sytuacji. Mediator bowiem, zgodnie z obowiązującymi przepisami kodeksu postępowania cywilnego, powinien zachować bezstronność przy prowadzeniu mediacji (art. 1833 k.p.c.).

Mediacje pracownicze mogą pozwolić na polubowne rozwiązanie takich konfliktów jak:

? spory związane z postępowaniem dyscyplinarnym,

? spory dotyczące mobbingu lub dyskryminacji,

? konflikty w zespole pracowników,

? spory zbiorowe.

W sporze zbiorowym

W Polsce system rozwiązywania sporów zbiorowych określa ustawa z 23 maja 1991 r. o rozwiązywaniu sporów zbiorowych (tekst jedn. DzU z 2019 r., poz. 174 ze zm.). Zgodnie z art. 1 ww. ustawy, spór zbiorowy pracowników z pracodawcą może dotyczyć warunków pracy, płac lub świadczeń socjalnych oraz praw i wolności związkowych. Na gruncie tej ustawy postępowanie mediacyjne jest obligatoryjne i musi zostać przeprowadzone po impasie rokowań. Mediacja może także poprzedzać akcję strajkową lub w przypadku nieskorzystania z prawa do strajku – postępowanie przed kolegium arbitrażu społecznego. Funkcję mediatora może pełnić każda osoba, na której udział w postępowaniu mediacyjnym wyrażą zgodę obie strony sporu zbiorowego. Taka osoba powinna cieszyć się ogólnym zaufaniem i gwarantować neutralność.

Udział w postępowaniu mediacyjnym jest obligatoryjny dla stron sporu. Uchylanie się przez pracodawcę od udziału w procesie mediacji stanowi bezprawne działanie, uniemożliwiające przeprowadzenie mediacji. Uprawnia to stronę związkową do zorganizowania strajku bez uprzedniego wyczerpania możliwości rozwiązania sporu według zasad określonych w ustawie.

W roli mediatora wewnątrz organizacji najlepiej sprawdzają się zewnętrzni eksperci, którzy nie są w żaden sposób zależni od którejkolwiek ze stron sporu. Tak samo oczywiście w przypadku sporów zbiorowych, kiedy po jednej stronie stoją związki zawodowe, a po drugiej zarząd spółki.

Nacisk sędziego

Ustawodawca wspiera stosowanie mediacji również na etapie, w którym konflikt trafił już na salę sądową. Zgodnie bowiem z obowiązującymi przepisami k.p.c. sędzia ma obowiązek cały czas nakłaniać strony postępowania do ugodowego załatwienia sprawy w drodze mediacji. Ponadto na każdym etapie postępowania może on skierować strony do mediacji (art. 1838 § 1 k.p.c.).

Począwszy od 8 września 2016 r. każdy wniesiony do sądu pozew powinien zawierać informację, czy strony podjęły próbę mediacji lub innego pozasądowego sposobu rozwiązania sporu. Gdy nie miało to miejsca, konieczne jest wyjaśnienie przyczyn takiego zaniechania.

Bilans zysków i strat

Podejmując decyzję o ewentualnym zaangażowaniu zewnętrznego eksperta / mediatora do rozwiązania sporu wewnątrz firmy, warto przyjrzeć się potencjalnym stratom, jakie może przynieść źle zarządzony konflikt, powstający wewnątrz struktury organizacyjnej. Oprócz potencjalnie ciągnącego się nawet latami procesu sądowego, jeśli sprawa trafiłaby w końcu na wokandę, możemy mieć do czynienia z kompletnym paraliżem działania poszczególnych działów przedsiębiorstwa, wplątanych w dany spór. Nie bez znaczenia pozostają też ogólne zasady prawa pracy, którymi związany jest każdy sąd. Mianowicie zasadą ochrony interesu pracownika (z której wywodzi się, iż wszelkie niejasne kwestie powinno się interpretować na korzyść pracownika), zasadę ryzyka pracodawcy oraz zasadę odformalizowania działań pracownika, od którego co do zasady w postępowaniu sądowym wymaga się mniej.

– W dobrze zarządzanej firmie średniej wielkości zatrudniającej 400 pracowników, w tym około 30 menedżerów, sprawy konfliktów zajmować mogą menedżerom 5 proc. czasu pracy. To jednak dość optymistyczne założenie. Jeśli liczba konfliktów wzrośnie dwukrotnie, a czas poświęcony na zajmowanie się nimi do 10 proc., roczny koszt konfliktów – szacowany jedynie na podstawie wyceny czasu pracy menedżerów poświęconego na rozwiązywanie sporów, może wynieść ponad 800 tys. złotych – mówi Joanna Bilecka, facylitator, mediator w Międzynarodowym Centrum Mediacji, właściciel SERUM Doradztwo organizacyjne i HR. – To prawdopodobnie więcej niż wynosi cały budżet szkoleniowy firmy. Do tej kwoty należałoby jeszcze dodać starty w biznesie wynikające z mniejszego zaangażowania menedżerów w bieżącą pracę oraz stresu i przemęczenia w okresie znacznego pogorszenia relacji. Jest to jeden z podstawowych argumentów, dlaczego warto zaangażować mediatora już na wczesnym etapie konfliktu – dodaje Bilecka.

Odpowiednie zastosowanie mediacji w sporach nie tylko pozwala rozwiązać dany konflikt, ale i na tyle udrożnić komunikację wewnątrz przedsiębiorstwa, że może wpłynąć pozytywnie także na inne procesy ważne z punktu widzenia funkcjonowania firmy. Podobnie jak w mediacji gospodarczej pomiędzy przedsiębiorstwami, także mediacja wewnątrzorganizacyjna pozwala ułożyć relacje na przyszłość.

Wzajemne ustępstwa

Zawierając ugodę przed mediatorem można wypracować różnego rodzaju rozwiązania istotne zarówno dla funkcjonowania przedsiębiorstwa, jak i dla związków zawodowych. Niestety, brakuje statystyk, które pokazywałyby, na ile mediacje wewnątrz przedsiębiorstw są w Polsce stosowane i jakie realne oszczędności przynoszą przedsiębiorcom. Takie spory i mediacje często bowiem nie wychodzą na światło dzienne.

dr Ewelina Stobiecka radca prawny, partner zarządzający w Kancelarii Taylor Wessing w Warszawie, koordynator Międzynarodowego Centrum Mediacji

Statystyki i badania prowadzone w odniesieniu do mediacji klasycznej wskazują nawet dziesięciokrotnie mniejszy koszt prowadzenia mediacji w stosunku do kosztów, jakie może wygenerować zwykły spór sądowy, nie mówiąc już o kosztach pośrednich, jakie dla każdego przedsiębiorstwa generuje jakikolwiek konflikt (np. zaangażowanie osób zarządzających firmą w rozwiązywanie sporów, utrata wizerunku, zerwane relacje z kontrahentem, paraliż przedsiębiorstwa w związku z konfliktem np. kluczowych działów w strukturze organizacyjnej firmy). Brak profesjonalnego dialogu ze związkami zawodowymi może ponadto spowodować dalszą eskalację konfliktu. Poprzez zastosowanie mediacji podnosi się istotnie kulturę prowadzenia biznesu w ogóle, jak i kulturę wewnątrz- organizacyjną w firmie.

Spory w biznesie to niejednokrotnie problem związany z prowadzeniem długotrwałego procesu sądowego, który potrafi sparaliżować przedsiębiorstwo na wiele miesięcy, a nieraz i lat. Także spory wewnątrz firm i organizacji mogą zaburzyć funkcjonowanie przedsiębiorstwa. Nierozwiązany konflikt np. pomiędzy działami odpowiedzialnymi za strategiczne obszary działalności firmy może zaś spowodować niemałe perturbacje dla całego przedsiębiorstwa. Często taki spór powstały wewnątrz organizacji przeradza się w problem pracowniczy, który może skończyć się procesem sądowym, w którym pracownik występuje przeciwko organizacji.

Pozostało 92% artykułu
2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Subskrybuj
Prawo karne
CBA zatrzymało znanego adwokata. Za rządów PiS reprezentował Polskę
Spadki i darowizny
Poświadczenie nabycia spadku u notariusza: koszty i zalety
Podatki
Składka zdrowotna na ryczałcie bez ograniczeń. Rząd zdradza szczegóły
Ustrój i kompetencje
Kiedy można wyłączyć grunty z produkcji rolnej
Sądy i trybunały
Sejm rozpoczął prace nad reformą TK. Dwie partie chcą odrzucenia projektów