Odsetki z tytułu nieterminowych płatności
Zgodnie z orzecznictwem, przychodem jest każda wartość wchodząca do majątku podatnika – powiększająca jego aktywa, mająca definitywny, trwały i bezzwrotny charakter – którą podatnik może rozporządzać jak własną.
Ponadto należy zwrócić uwagę na art. 12 ust. 4 ustawy o CIT, który zawiera enumeratywny katalog wpływów pieniężnych niezaliczanych do przychodów. Należy w szczególności wskazać na art. 12 ust. 4 pkt 2 ww. ustawy, zgodnie z którym do przychodów nie zalicza się kwot naliczonych, lecz nieotrzymanych odsetek od należności, w tym również od udzielonych pożyczek (kredytów). Dla wierzyciela odsetki stają się przychodem w momencie faktycznego ich otrzymania, a dla dłużnika stają się kosztem uzyskania przychodu w dacie ich faktycznej zapłaty. Oznacza to, że podjęte przez strony umowy decyzje o umorzeniu odsetek niezapłaconych, całkowitym lub częściowym zaniechaniu naliczania, zarówno u wierzyciela, jak i dłużnika są obojętne podatkowo. Nie dotyczy to umorzenia odsetek skapitalizowanych (włączonych do podstawy naliczania odsetek). Umorzenie takich odsetek wywołuje zarówno u wierzyciela, jak i u dłużnika konieczność rozpoznania przychodów i kosztów podatkowych na zasadach ogólnych.
Przykład
Spółka prowadzi działalność gospodarczą polegającą na produkcji mebli. W związku z nieterminowym regulowaniem zobowiązań, spółka otrzymuje od swoich wierzycieli noty odsetkowe za nieterminowe płatności. Spółka prowadzi negocjacje z wierzycielami, w wyniku których dochodzi do umorzenia części lub całości zarachowanego zobowiązania z tytułu otrzymanych not odsetkowych. W wyniku umorzenia odsetek z tytułu nieterminowej płatności za nabyte towary spółka nie jest zobowiązana do rozpoznania przychodu do opodatkowania CIT w wysokości kwoty umorzonych odsetek.
Krzysztof Wiśniewski jest doradcą podatkowym w Departamencie Doradztwa Podatkowego i Prawnego w Mariański Group Kancelarii Prawno-Podatkowej
Joanna Majcherczak jest prawnikiem w Departamencie Doradztwa Podatkowego i Prawnego w Mariański Group Kancelarii Prawno-Podatkowej
podstawa prawna: art. 12 ust. 1 pkt 3, 4 i 4d, ust. 3 i 4 oraz art. 16 ust. 1 pkt 43 i 44 ustawy z 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (tekst jedn. DzU z 2017 r. poz. 2343 ze zm.)
Zwolnienie z długu i zrzeczenie się roszczenia
Przepisy prawa cywilnego nie znają pojęcia „umorzenie zobowiązania", którym posługują się przepisy ustawy o CIT. Do umorzenia zobowiązań dochodzi najczęściej na skutek zwolnienia z długu, o którym mowa w art. 508 kodeksu cywilnego (dalej: k.c). Przepis ten stanowi, że zobowiązanie wygasa, gdy wierzyciel zwalnia dłużnika z długu, a ten zwolnienie przyjmuje.
Zwolnienie z długu jest czynnością dwustronną, tj. wymaga zgody dłużnika, gdyż wierzyciel nie może jednostronnie, bez jego zgody, umorzyć zobowiązania. Do zwolnienia z długu może zatem dojść tylko poprzez umowę między wierzycielem a dłużnikiem. Dla skutecznego zwolnienia z długu nie jest przy tym niezbędne zachowanie szczególnej formy czynności prawnej, a oświadczenie woli dłużnika może zostać złożone także w sposób dorozumiany np. poprzez podpisanie ugody.
Wygaśnięcie zobowiązania na skutek zwolnienia z długu wymaga zgodnej woli wierzyciela i dłużnika w tym przedmiocie, inaczej niż ma to miejsce w przypadku zrzeczenia się roszczenia. Zrzeczenie się roszczeń jest przedmiotem regulacji prawa procesowego, natomiast zwolnienie z długu jest uregulowane w prawie materialnym. Zrzeczenie się roszczeń nie jest tym samym jednoznaczne z umową o zwolnienie z długu, o której mowa w art. 508 k.c. O ile zwolnienie z długu następuje w drodze umowy wierzyciela i dłużnika i prowadzi do wygaśnięcia zobowiązania, o tyle zrzeczenie się roszczenia dochodzi do skutku w wyniku jednostronnego oświadczenia woli wierzyciela, a jego rezultatem jest jedynie niemożność skutecznego dochodzenia zaspokojenia wierzytelności na drodze sądowej.
Zrzeczenie się roszczeń na podstawie ugody – mające charakter procesowy, a nie materialnoprawny – pozostaje neutralne podatkowo dla stron i nie powinno być rozpatrywane w kategorii umorzenia wierzytelności.
