Patrycja Łukasiewicz konsultant w dziale prawnopodatkowym PwC
Z podwyższonych 50-proc. kosztów uzyskania przychodów mogą obecnie (po zmianie przepisów od 1 stycznia 2018 r.) korzystać wyłącznie twórcy podejmujący działalność w dziedzinach wymienionych w ustawie o PIT. W szczególności dotyczy to działalności twórczej w zakresie architektury, literatury pięknej, sztuk plastycznych, twórczości audiowizualnej, programów komputerowych czy dziennikarstwa, działalności badawczo-rozwojowej czy naukowo-dydaktycznej, a także działalności w dziedzinie produkcji audiowizualnej reżyserów, scenarzystów czy operatorów obrazu i dźwięku.
Kwestie prawne związane z powstaniem i nabyciem prawa autorskiego do utworów pracowniczych reguluje art. 12 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych. I tak, jeżeli ustawa lub umowa o pracę nie stanowią inaczej, to pracodawca, którego pracownik stworzył utwór w wyniku wykonywania obowiązków ze stosunku pracy, nabywa z chwilą przyjęcia utworu, autorskie prawa majątkowe w granicach wynikających z celu umowy o pracę i zgodnego zamiaru stron. Inaczej jest w przypadku programów komputerowych. Artykuł 74 ust. 3 prawa autorskiego przewiduje, że prawa majątkowe do programu komputerowego stworzonego przez pracownika w wyniku wykonywania obowiązków ze stosunku pracy przysługują pracodawcy, jeżeli umowa nie stanowi inaczej. Stosunek umowny można jednak kształtować w taki sposób, by pracodawca przekazywał twórcom prawa autorskie majątkowe, a dopiero potem indywidualnie i za wynagrodzeniem pracownicy –twórcy przekazywali je pracodawcy. W takiej sytuacji możliwe jest zastosowanie 50-proc. kosztów podatkowych.
W razie wykonywania na podstawie stosunku pracy czynności zarówno chronionych prawem autorskim, jak i pozbawionych cech twórczych, udokumentowania wymaga wartość wynagrodzenia z tytułu korzystania z prawa autorskiego. Tylko wyraźne rozróżnienie, jak również dokumentowanie prac – utworów chronionych prawem autorskim oraz wypłaconych wynagrodzeń z tego tytułu, daje bowiem podstawę do zastosowania 50-proc. kosztów uzyskania przychodów.
W ocenie organów podatkowych, z treści umowy o pracę (lub innego dokumentu) powinno jednak wynikać, że obowiązki ze stosunku pracy obejmują także działalność twórczą, a wyodrębniona kwotowo część wynagrodzenia stanowi honorarium za przeniesienie praw autorskich do utworu. Organy podatkowe stoją przy tym na stanowisku, że przez wyodrębnienie honorarium nie można uznać sytuacji, w której płatnik określa je tylko jako określony procent ogólnego czasu pracy pracownika bądź procent ogólnego wynagrodzenia. Potwierdzają to liczne, niekorzystne dla podatników interpretacje podatkowe. Innego zdania są jednak sądy administracyjne, które coraz częściej wskazują, że wyodrębnienie honorarium może zostać uregulowane nie tylko w umowie o pracę, ale także w zarządzeniach wewnętrznych, byleby prowadziło to do jednoznacznego wyodrębnienia honorarium. Sądy akceptują także wyodrębnienie honorarium przez procentowe określenie czasu pracy lub wynagrodzenia.
Prezentowane obecnie przez organy podatkowe stanowisko jest bardzo restrykcyjne, a w wielu przypadkach warunki stawiane podatnikom są niezwykle trudne do spełniania. Potwierdzają to wojewódzkie sądy administracyjne, które słusznie uchylają interpretacje niekorzystne dla spółek i ich pracowników.
Trzeba także pamiętać, że dla możliwości skorzystania z podwyższonych kosztów podatkowych istotne jest, aby utwór faktycznie powstał, co powinno być udowodnione. Ponadto, od 2018 r. łączne autorskie koszty uzyskania przychodów nie mogą przekroczyć w roku podatkowym kwoty 85 528 zł. ?
