Uszczelnienie luki CIT wciąż kluczowym wyzwaniem dla Polski

Problem uszczelnienia luki CIT w Polsce staje się kolejny raz istotnym tematem podejmowanym w przestrzeni publicznej.

Publikacja: 22.10.2019 14:13

Uszczelnienie luki CIT wciąż kluczowym wyzwaniem dla Polski

Foto: fot: AdobeStock

Pojawia się pytanie czy wzrost wpływów podatkowych z CIT w ostatnich dwóch latach można uznać za uszczelnienie luki CIT? I czy zanotowany wzrost można traktować za satysfakcjonujące osiągnięcie szczególnie w kontekście panującej w Polsce koniunktury gospodarczej? Te pytania mogą okazać się szczególnie aktualne w okresie, kiedy dodatkowe środki finansowe będą „poszukiwane" na pokrycie kolejnych zapowiedzi rządu wprowadzania programów społecznych.

Obecnie realne uszczelnienie luki CIT powinno stać się priorytetowym celem, szczególnie kiedy wiadomo, że w najbliższych latach nie można już oczekiwać tak spektakularnych wyników z uszczelniania luki VAT. Jednak należy zauważyć, że przeciwdziałanie unikaniu opodatkowania CIT jest procesem wymagającym zastosowania całkowicie innych instrumentów niż przy walce z „karuzelami vatowskimi". Jest to bowiem problem skomplikowany, a jego mechanizmy opierają się na wysoko zaawansowanych technologiach optymalizacji podatkowych.

Biorąc pod uwagę skalę luki CIT w państwach Unii Europejskiej, która prezentowana jest przez liczne renomowane ośrodki badawcze (OECD, czy KE), wiemy, że zjawisko to jest nie tylko realne, ale i zagrażające interesom budżetowych państw. Niewątpliwie trudno już dzisiaj nie doceniać skali tego zjawiska, co jeszcze kilka lat temu taka retoryka była skrzętnie lansowane nie tylko przez podmioty korzystające z agresywnej optymalizacji podatkowej.

Podjęte reformy w ostatnich latach w poszczególnych państwach mają niezwykle istotne znaczenie z punktu widzenia funkcjonującego w Unii Europejskiej zjawiska konkurencji podatkowej. Państwa, które zdecydowały się na podjęcie systemowych zmian, niewątpliwie mogą dziś już liczyć na efekty uszczelnienia luki CIT, która często odbywają się „kosztem" państw, które dokonały jedynie zmian podyktowanych implementacją praw unijnego.

W Polsce problem unikanie opodatkowania CIT ma istotny wymiar, stąd podjęcie zdecydowanych działań w kierunku uszczelnienia luki było konieczne. Na ile to się udało?

W Polsce jednym ze sztandarowych instrumentów walki z unikaniem opodatkowania w podatku CIT była wprowadzona w 2015 roku klauzula przeciwko unikaniu opodatkowania. Jej wprowadzenie było uzasadniane koniecznością wykorzystywania jej do walki z unikaniem opodatkowania stosowanym głównie przez duże holdingi międzynarodowe. Zaś wprowadzony limit korzyści podatkowej powyżej 100 tys. zł gwarantował, że klauzula nie będzie wykorzystywana do drobnych spraw. Niewątpliwie limit ten miał również wymiar „psychologiczny", by mali, krajowi przedsiębiorców nie odebrali klauzuli jako kolejnego instrumentu restrykcji podatkowej wykorzystywanej przeciwko nim.

Po blisko czterech latach funkcjonowania klauzuli znaczenie tego instrumentu miało charakter jedynie symboliczny, na co wskazuje nikłe wykorzystanie w praktyce. Wzbudza to zdziwienie i nasuwa pytanie dlaczego – mimo istniejącej luki CIT – ten sztandarowy mechanizm w zasadzie nie był wykorzystywany?

Mimo takich efektów, resort finansów zdecydował się od 2019 roku na wprowadzenie zmian w klauzuli. Jednym z kluczowych zmian jest likwidacja istniejącego limitu 100 tys. zł korzyści podatkowej powyżej którego fiskus może stosować klauzulę przeciwko unikania opodatkowania. Te i pozostałe zmiany w klauzuli uzasadniane są dostosowaniem polskich przepisów podatkowych do dyrektywy ATAD. Trudno jednak analizując regulacje unijne dopatrzyć się obowiązku likwidacji limitu. Wydaje się wręcz, że wprowadzone zmiany do polskiej klauzuli znacznie wykraczają poza standardy proponowane w dyrektywie ATAD. Zasadne jest więc postawienie pytania dlaczego – mimo tak nikłego wykorzystania klauzuli – resort zdecydował się na rozszerzenie jej na drobne korzyści (teoretycznie nawet 1 zł), które fiskus uzna za sztuczne i sprzeczne z przepisami?

Kolejnymi działaniami mającymi uszczelnić lukę CIT są zmiany w przepisach dotyczących cen transferowych. Niewątpliwie problematyka ta była wykorzystywana do międzynarodowego unikania opodatkowania. Analizując wprowadzone zmiany w przepisach dotyczących cen transferowych należy skonstatować, że wpisują się one w standardy wyznaczone przez wytyczne BEPS. Jednocześnie należy zauważyć, że takie zmiany mające na celu powstrzymanie wykorzystywanie cen transferowych do unikania opodatkowania zostały wprowadzone w większości państw Unii Europejskiej.

Innym sztandarowym rozwiązaniem wprowadzonym w Polsce w celu likwidacji luki CIT jest obowiązek raportowania schematów podatkowych przez podatników oraz profesjonalistów opracowujących strategie podatkowe. Wątpliwe jest jednak, że duże podmioty działające transgranicznie i wykorzystujące wysoko zaawansowane technologie optymalizacji podatkowej będą chciały się dzielić swoją wiedzą. Doświadczenia innych państw wskazują, że nie można liczyć na lawinowe przekazywanie „kluczowych" schematów, które są głównym powodem luki podatkowej. Mając to na uwadze ten mechanizm można uznać jedynie za element wspierający likwidację luki, a nie filar systemowej polityki uszczelnienia luki CIT.

Innym rozwiązaniem wprowadzony w Polsce - pod sztandarami uszczelnienia luki CIT - jest tax exit (podatek od wyjścia). Czyli nowy obowiązek fiskalny skierowany zarówno do przedsiębiorstw, ale i osób fizycznych, które wypracowały dochód w Polsce, ale przenoszą się za granicę. Wprowadzając to rozwiązanie resort finansów wskazał również cel - dostosowanie polskich regulacji do dyrektywy przeciw nadużyciom podatkowym. Rozwiązanie to jest o wiele bardziej restrykcyjne niż przewidują to regulacje unijnej, które nie narzucają tego obowiązku na osoby fizyczne (co ma miejsce w Polsce). Jednocześnie należy stwierdzić, że rozwiązanie to ma charakter nowej daniny o charakterze fiskalnym i trudno zgodzić się, że konstrukcja ta jest mechanizmem uszczelniającym lukę CIT.

Polska w dalszym ciągu stoi przed wyzwaniem uszczelnienia luki CIT. Jest ona niewątpliwie jednym z najistotniejszych wyzwań polskiego systemu podatkowego. Trudno jednocześnie wpadać w euforię wzrostem wpływów CIT(dane MF z 2017-2018) przy utrzymującym się od lat takim wysokim wzroście gospodarczym, który uznawany jest za jeden z najwyższych w UE.

Jak wynika z Raportu Centrum Analiz i Studiów Podatkowych SGH – wzrost podatku należnego CIT w Polsce w latach 2016-2018 został wygenerowany przez ograniczony krąg podatników, których działalność gospodarcza jest bezpośrednio zależna od poziomu konsumpcji. Wzrost wykazywanego podatku należnego CIT w odniesieniu do PKB nominalnego w Polsce w latach 2016–2018 należy uznać za niespełniający oczekiwań z kilku powodów.

Po pierwsze, wskaźnik ten pozostaje na poziomie dużo poniżej średniej państw członkowskich OECD. Dodatkowo, w kolejnych latach utrzymywała się tendencja do zwiększania się tej różnicy. Pomimo dobrej koniunktury gospodarczej w kilku ostatnich latach Polska nie odrobiła dystansu do średniej państw członkowskich OECD, a wręcz przeciwnie różnica ta uległa pogłębieniu.

Po drugie, zwiększenie przyrostu wykazywanego podatku należnego CIT w latach 2016–2018 w Polsce widoczny jest zaledwie w kilku dziedzinach działalności. Nie zaobserwowano równomiernego wzrostu we wszystkich dziedzinach działalności związanych z konsumpcją prywatną oraz produkcją kontraktową. Może on wynikać z poprawy koniunktury gospodarczej wywołanej programem 500+, a także z produkcji kontraktowej półproduktów na zlecenie międzynarodowych korporacji, związanej z korzystną koniunkturą na rynku globalnym.

Po trzecie, wzrost wykazywanego podatku należnego CIT dotyczy dużych podmiotów, które wydają się głównymi beneficjentami wzrostu koniunkturalnego w Polsce. W czołówce największych płatników CIT znajdują się największe banki. Grupą podmiotów o największym przyroście podatku należnego CIT w ostatnich trzech latach, poza bankami, są również podmioty leasingowe. Tak więc wzrost koniunktury gospodarczej w Polsce był korzystny dla największych płatników CIT w Polsce, co zostało odzwierciedlone we wzroście wysokości wykazanego przez nich podatku należnego CIT. (Raport dostępny na stronie www.casp.sgh.waw.pl).

Mimo wprowadzanych rozwiązań w dalszym ciągu oczekiwana jest kompleksowa i systemowa reforma, która skutecznie będzie realizowała zapowiedzi uszczelnienie luki CIT. Niewątpliwie wymagane są zdecydowanie bardziej przemyślane rozwiązania, które będę skutecznie przeciwdziałały międzynarodowemu unikaniu opodatkowania. I nie powinny one ograniczać się tylko do implementacji prawa unijnego, ale dostosowywać się do specyfiki występującej w regionie z uwzględnieniem konkurencji podatkowej występującej pomiędzy państwami UE.

Dominik J. Gajewski - Profesor SGH kierownik Centrum Analiz i Studiów Podatkowych SGH

Pojawia się pytanie czy wzrost wpływów podatkowych z CIT w ostatnich dwóch latach można uznać za uszczelnienie luki CIT? I czy zanotowany wzrost można traktować za satysfakcjonujące osiągnięcie szczególnie w kontekście panującej w Polsce koniunktury gospodarczej? Te pytania mogą okazać się szczególnie aktualne w okresie, kiedy dodatkowe środki finansowe będą „poszukiwane" na pokrycie kolejnych zapowiedzi rządu wprowadzania programów społecznych.

Obecnie realne uszczelnienie luki CIT powinno stać się priorytetowym celem, szczególnie kiedy wiadomo, że w najbliższych latach nie można już oczekiwać tak spektakularnych wyników z uszczelniania luki VAT. Jednak należy zauważyć, że przeciwdziałanie unikaniu opodatkowania CIT jest procesem wymagającym zastosowania całkowicie innych instrumentów niż przy walce z „karuzelami vatowskimi". Jest to bowiem problem skomplikowany, a jego mechanizmy opierają się na wysoko zaawansowanych technologiach optymalizacji podatkowych.

Pozostało 89% artykułu
2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Kup teraz
Prawo karne
Przeszukanie u posła Mejzy. Policja znalazła nieujawniony gabinet
Prawo dla Ciebie
Nowe prawo dla dronów: znikają loty "rekreacyjne i sportowe"
Edukacja i wychowanie
Afera w Collegium Humanum. Wykładowca: w Polsce nie ma drugiej takiej „drukarni”
Edukacja i wychowanie
Rozporządzenie o likwidacji zadań domowych niezgodne z Konstytucją?
Praca, Emerytury i renty
Są nowe tablice GUS o długości trwania życia. Emerytury będą niższe